Μτφρ. Ε. Πανέτσος. 1959. Ισοκράτης. Λόγοι. IV, Αρχίδαμος, Παναθηναϊκός, Τραπεζικός. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια. Αθήνα: Ζαχαρόπουλος.

Ίσως ν' απορούν μερικοί από σας, διότι, ενώ κατά το παρελθόν είχα παραμείνει πιστός τηρητής των εθίμων της πολιτείας τόσο, όσο αμφιβάλλω αν (έκανε) άλλος κανείς από τους συνομηλίκους μου, τώρα τόσο πολύ έχω αλλάξει, ώστε, για ζητήματα, περί των οποίων διστάζουν να ομιλήσουν οι γεροντότεροι, περί αυτών ανέρχομαι εγώ εις το βήμα να εκφέρω γνώμην, αν και τόσο νέος. Εγώ όμως, εάν μεν κανείς από αυτούς που συνήθως αγορεύουν ενώπιόν σας, είχεν ομιλήσει επαξίως της πόλεως, δεν θ' ανησυχούσα καθόλου· αλλά τώρα, επειδή βλέπω, ότι άλλοι μεν συνηγορούν εις όσα μας προστάζουν οι εχθροί μας, άλλοι ότι δεν εναντιώνονται με σθένος και ότι άλλοι τέλος έχουν βουβαθή εντελώς, σηκώθηκα για να εκφέρω περί τούτων τη γνώμη μου, διότι το εθεώρησα ατιμωτικόν να τηρήσω την ιδικήν μου τακτικήν της ζωής και ν' αφήσω την πόλιν να λάβη αποφάσεις αναξίας εαυτής.

Έχω δε την ιδέα, ότι, εάν οι άνθρωποι της ηλικίας μου για τα άλλα ζητήματα οφείλουν να σιωπούν, τουλάχιστον περί του να γίνη ή να μη γίνη πόλεμος πρέπει να εκφέρουν γνώμην αυτοί κυρίως, που πρόκειται ν' αναλάβουν το μεγαλύτερο μέρος των κινδύνων, τόσο μάλλον, όσο σε μας όλοι έχουν βέβαια το δικαίωμα να εκφράσουν τη γνώμη τους για το τι δέον γενέσθαι.

Εάν βέβαια ήτο αποδεδειγμένον, ότι οι μεν γεροντότεροι για όλα ανεξαιρέτως τα ζητήματα αυτοί γνωρίζουν ποίον είναι το συμφερώτερον, οι δε νεώτεροι για κανένα ζήτημα δεν κρίνουν ορθώς, τότε καλά θα ήταν να μη μας επιτρέπουν να εκφέρωμε τη γνώμη μας. Επειδή όμως οι δύο ηλικίες διαφέρομεν η μία από την άλλη εις το να κρίνωμεν ορθώς όχι ανάλογα με τον αριθμόν των ετών, αλλά ανάλογα με τα φυσικά χαρίσματα και την αγάπη προς την εργασία που έχουμε, τότε πώς δεν έχουμε καθήκον να δοκιμάζουμε και τις δυο ηλικίες, ώστε από όλους γενικά τους λόγους των να μπορούμε να εκλέξουμε τα πλέον συμφέροντα; Απορώ ακόμα και μ' αυτούς που μας θεωρούν μεν αξίους να διοικούμε στόλους και να διοργανώνουμε εκστρατείες, έργα, εις τα οποία αν δεν πάρουμε ορθές αποφάσεις, είναι δυνατόν να βυθίσουμε την πόλιν σε πολλές και μεγάλες συμφορές, να εκφέρουμε όμως τη γνώμη μας για ζητήματα, περί των οποίων σεις πρόκειται ν' αποφασίσετε, νομίζουν, ότι δεν μας επιτρέπεται· και όμως σ' αυτά, εάν μεν πετύχουμε, έχετε όλοι σας να ωφεληθήτε, εάν πάλι διαψεύσουμε τις ελπίδες σας, εμείς μεν θα φανούμε ότι είμαστε ανάξιοι λόγου, όμως δεν πρόκειται να βλάψουμε καθόλου τα δημόσια συμφέροντα.

Μτφρ. Κ.Θ. Αραπόπουλος. 1953. Ισοκράτους Αρχίδαμος, Κατά σοφιστών. Αρχαίον κείμενον, εισαγωγή, μετάφρασις, σημειώσεις. Αθήνα: Πάπυρος.

Ίσως μερικοί από σας παραξενεύονται, διότι, ενώ κατά τον άλλον χρόνον είχον μείνει πιστός εις τας συνηθείας της πόλεώς μας, όσον δεν γνωρίζω αν έμεινε κανείς άλλος εκ των συνομιλήκων μου, τώρα τόσον πολύ έχω μεταβληθή, ώστε έχω ανέλθει εις το βήμα, καίτοι είμαι νεώτερος, διά να σας είπω την γνώμην μου δι' εκείνα διά τα οποία οι πρεσβύτεροι διστάζουν να ομιλούν.

Εγώ, εάν μεν κάποιος εκ των συνηθισμένων να ομιλούν ενώπιόν σας είχε ομιλήσει επαξίως της πόλεως, θα ετήρουν απόλυτον σιωπήν. Τώρα, όμως, επειδή βλέπω άλλοι μεν να συνηγορούν δι' εκείνα που σας διατάσσουν οι εχθροί σας να κάμετε, άλλοι να μη ανθίστανται με σθένος εις ταύτα, άλλοι ακόμη να σιωπούν πλήρως, ηναντιώθην και ανέβην εις το βήμα διά να εκφράσω την γνώμην μου δι' αυτά, διότι ενόμισα αισχρόν να αφήσω την πόλιν να λάβη αποφάσεις αναξίας εαυτής, προσπαθών να διατηρήσω την ιδίαν και αρμόζουσαν εις την ηλικίαν μου τάξιν.

Πλην τούτων νομίζω, ότι, αν διά τους ανθρώπους της ηλικίας μου είναι καλόν να σιωπούν εις όλας τας άλλας συζητήσεις, τουλάχιστον διά το ζήτημα του να πολεμώμεν ή όχι, αυτοί κατ' εξοχήν έχουν καθήκον να λέγουν την γνώμην των, οι οποίοι και θα μετάσχουν κατά το πλείστον μέρος των κινδύνων, και μάλιστα αφού η δύναμις της λήψεως αποφάσεως διά τα πρέποντα υπάρχει εξίσου και εις ημάς. Διότι, αν μεν ήτο αποδεδειγμένον ότι οι μεν πρεσβύτεροι δι' όλα τα ζητήματα έχουν την ασφαλεστέραν κρίσιν, οι δε νεώτεροι δεν είναι ικανοί να σκεφθούν λογικώς διά τίποτε, θα ήτο ορθόν να μας αποκλείετε των συζητήσεων· επειδή δε διαφέρομεν οι νεώτεροι από τους πρεσβυτέρους κατά την ορθοφροσύνην ουχί σύμφωνα προς το πλήθος των ετών, αλλά κατά την ιδιοσυγκρασίαν μας και την μόρφωσιν και ανατροφήν μας, πώς δεν έχετε υποχρέωσιν να ακούετε και τας δύο ηλικίας διά να έχετε την δυνατότητα εξ όλων των λεχθέντων να εκλέγετε τα πλέον συμφέροντα εις σας; Παραξενεύομαι δε δι' εκείνους, οι οποίοι κρίνουν ημάς αξίους να είμεθα επί κεφαλής του ναυτικού και του στρατού, διά τα οποία ζητήματα αν δεν ηθέλομεν καλώς σκεφθή, ηθέλομεν προξενήσει εις την πόλιν μας πολλάς και μάλιστα βαρείας συμφοράς, νομίζουν δε ότι ημείς δεν πρέπει να εκφέρωμεν την γνώμην μας δι' όσα πρέπει να αποφασίσετε, εις τα οποία ζητήματα, αν κρίνωμεν ορθώς, όλους μεν θα σας ωφελήσωμεν, αν δε διαψεύσωμεν τας προσδοκίας σας, θα δώσωμεν μεν ίσως την εντύπωσιν ότι είμεθα κατώτεροι των εαυτών μας, αλλά το κοινόν συμφέρον δεν θα βλάψωμεν.