[8.69.1] Όταν η συνέλευσις του λαού, μηδενός αντιλέγοντος, εψήφισε τας προτάσεις ταύτας και διελύθη, οι ολιγαρχικοί αρχηγοί εγκατέστησαν μετά ταύτα τους τετρακοσίους εις το βουλευτήριον κατά τον εξής τρόπον. Οι Αθηναίοι, ένεκα της παρουσίας του εχθρού εις την Δεκέλειαν, ήσαν διαρκώς πάντες εις υπηρεσίαν, άλλοι μεν επί των τειχών, άλλοι δε κατά συντεταγμένας μονάδας εις τα φυλακεία. [8.69.2] Κατά την ημέραν λοιπόν εκείνην, μετά την διάλυσιν της συνελεύσεως του λαού, τους μεν μη μεμυημένους άφισαν ν' απέλθουν, κατά την συνήθειαν, εις την υπηρεσίαν των, εις τους μεμυημένους όμως είχε παραγγελθή μυστικά να μη μεταβούν εις τα φυλακεία των, αλλά να περιμένουν από αποστάσεως, και εάν κανείς επιχειρήση να αντισταθή κατά των γινομένων, να λάβουν τα όπλα και τον εμποδίσουν. [8.69.3] Ευρίσκοντο άλλωστε εις τας Αθήνας, ελθόντες με τα όπλα των, και Άνδριοι και Τήνιοι, και τριακόσιοι Καρύστιοι και μερικοί από τους Αθηναίους αποίκους της Αιγίνης, εις τους οποίους εδόθησαν αι αυταί οδηγίαι. [8.69.4] Μετά την λήψιν των μέτρων τούτων, ήλθαν οι Τετρακόσιοι, κρατούντες έκαστος κρυμμένον εγχειρίδιον, και ακολουθούμενοι από τους εκατόν είκοσι νέους, τους οποίους μετεχειρίζοντο, οσάκις υπήρχεν ανάγκη εφαρμογής βίας, και εισελθόντες εις το βουλευτήριον, όπου ευρίσκοντο τα μέλη της Βουλής των Πεντακοσίων, εστάθησαν προ αυτών απειλητικοί και τους προσεκάλεσαν να πάρουν τον μισθόν των και να διαλυθούν. Και πράγματι έφεραν μαζύ των τον μισθόν ολοκλήρου του υπολειπομένου χρόνου της θητείας των και καθώς εξήρχοντο, τους τον κατέβαλλαν.

[8.70.1] Οι βουλευταί διελύθησαν, τοιουτοτρόπως, άνευ αντιρρήσεως, και οι λοιποί πολίται ουδεμίαν αντίστασιν προέβαλαν, αλλ' έμεναν ήσυχοι. Μετά την είσοδόν των εις το βουλευτήριον, οι Τετρακόσιοι προέβησαν κατ' αρχάς εις την δια κλήρου εκλογήν των Πρυτάνεων και προσέφεραν δια την εγκατάστασίν των εις την αρχήν τας νενομισμένας ευχάς και θυσίας προς τους θεούς. Μετ' ολίγον όμως, απεμακρύνθησαν ριζικώς από το δημοκρατικόν σύστημα της διοικήσεως ( μολονότι, ένεκα του Αλκιβιάδου, δεν προέβησαν εις αμνηστείαν των εξορίστων) και γενικώς εισήγαγαν διοίκησιν αυταρχικήν, [8.70.2] θανατώσαντες μερικούς, αν και όχι πολλούς, των οποίων την εξαφάνισιν εθεώρησαν ωφέλιμον, ρίψαντες άλλους εις τας φυλακάς και άλλους απελάσαντες. Συγχρόνως έστελλαν πρέσβεις προς τον Βασιλέα των Λακεδαιμονίων Άγιν, ευρισκόμενον εις την Δεκέλειαν, λέγοντες, ότι επιθυμούν την σύναψιν ειρήνης, και ότι συμφέρον του βασιλέως ήτο να συνεννοηθή με αυτούς, τώρα που δεν έχει πλέον να κάμη με την αναξίαν εμπιστοσύνης δημοκρατίαν.

[8.71.1] Αλλ' ο Άγις, πιστεύων ότι ο λαός δεν θα ηνείχετο να στερηθή ούτω δια μιας της μακροχρονίου ελευθερίας του, και ότι εάν έβλεπε πολυάριθμον Πελοποννησιακόν στρατόν, δεν θα συνεκρατείτο, υποπτεύων άλλωστε, ότι ούτε κατά το παρόν επεκράτει ακόμη ησυχία, δεν έδωσεν εις τους πρέσβεις απάντησιν διαλλακτικήν, αλλ' εζήτησεν εκ Πελοποννήσου την αποστολήν νέων επικουριών. Ολίγον δε μετά την άφιξίν των, τεθείς προσωπικώς επί κεφαλής αυτών και της συνήθους φρουράς της Δεκελείας, κατήλθε μέχρις αυτών των τειχών της πόλεως. Ήλπιζεν, ότι οι Αθηναίοι, υπό την εντύπωσιν της ταραχής που θα επροκάλει η εμφάνισίς του, θα εξηναγκάζοντο να αποδεχθούν τους όρους που θα ήθελε να τους επιβάλη ή ότι, ως εκ της συγχύσεως, η οποία φυσικώς θα επεκράτει, ένεκα και των εσωτερικών ανωμαλιών και της προ των τειχών της πόλεως παρουσίας του εχθρού, θα επετύγχανεν ίσως, με την πρώτην πολεμικήν κραυγήν της εφόδου, να καταλάβη και αυτά τα Μακρά Τείχη, έρημα υπερασπιστών. [8.71.2] Αλλ' όταν επλησίασεν εις την πόλιν και οι Αθηναίοι, αντί να δείξουν σημεία εσωτερικών ανωμαλιών, εξέπεμψαν το ιππικόν και απόσπασμα οπλιτών, πεζών και τοξοτών, οι οποίοι εφόνευσαν μερικούς εκ των εχθρών, που είχαν προχωρήσει πάρα πολύ, και έγιναν κύριοι μερικών εχθρικών όπλων και πτωμάτων, ο Άγις, εννοήσας την πλάνην του, απέσυρε πάλιν τον στρατόν του εις την Δεκέλειαν, [8.71.3] όπου εξηκολούθησε μένων ο ίδιος μετά της συνήθους φρουράς, ενώ τους τελευταίον προσελθόντας προς ενίσχυσιν άνδρας απέστειλε, μετά ολιγοήμερον εις την Αττικήν διαμονήν, εις τας εστίας των. Οι Τετρακόσιοι, ουδέν ήττον, εξηκολούθησαν και μετά τούτο τας περί ειρήνης προτάσεις των προς τον Άγιν και επειδή ούτος ήκουσεν ήδη αυτάς ευμενέστερον, έστειλαν κατά προτροπήν του πρέσβεις, προς συνομολόγησιν ειρήνης, εις την Λακεδαίμονα, επιδιώκοντες να φθάσουν εις συνεννόησιν.

[8.72.1] Αλλά και εις την Σάμον έστειλαν δεκαμελή επιτροπήν, όπως καθησυχάσουν τον στρατόν και εξηγήσουν, ότι η ολιγαρχία δεν εγκατεστάθη προς βλάβην της πόλεως και των πολιτών, αλλά χάριν της γενικής σωτηρίας. Προσέθεσαν, ότι οι μετέχοντες της διευθύνσεως των πραγμάτων δεν ήσαν Τετρακόσιοι, αλλά πέντε χιλιάδες, ενώ, ένεκα των πολεμικών των εκστρατειών και των εργασιών των εις το εξωτερικόν, ουδέποτε μέχρι τούδε συνήλθαν εις την συνέλευσιν του λαού πέντε χιλιάδες πολίται, ακόμη και όταν επρόκειτο ν' αποφασισθούν αι σπουδαιότεραι των υποθέσεων. [8.72.2] Παραγγείλαντες συγχρόνως αυτούς να είπουν ό,τι άλλο είναι χρήσιμον, τους απέστειλαν, ευθύς μετά την εγκατάστασίν των εις την αρχήν, φοβηθέντες μήπως (όπως και πράγματι συνέβη) το πλήθος των ναυτών δεν ήθελεν ανεχθή το ολιγαρχικόν καθεστώς και το κακόν, αρχίζον από την Σάμον, καταλήξη εις ανατροπήν αυτών εις τας Αθήνας.

[8.69.1] Όταν λοιπόν διαλύθηκε η σύναξη του λαού χωρίς ν' αντιμιλήσει κανείς μόλις τα επικύρωσε αυτά με την ψήφο της, μπήκαν οι τετρακόσιοι λίγο ύστερα στη Βουλή με τον ακόλουθο τρόπο. Όλοι οι Αθηναίοι πολίτες ήταν τον καιρό εκείνο αδιάκοπα επιστρατευμένοι, άλλοι φρουρούσαν τα τείχη, άλλοι βρίσκονταν στις τάξεις του στρατού, διαρκώς οπλισμένοι εξ αιτίας των εχτρών στη Δεκέλεια. [8.69.2] Την ήμερα εκείνη λοιπόν, όσους δεν ανήκαν στη συνωμοσία τους άφησαν όπως συνήθως να φύγουν, όσους όμως ήξεραν το μυστικό, τους είχε δοθεί εντολή να μείνουν εκεί γύρω χωρίς να κινήσουν την προσοχή, όχι ακριβώς δίπλα στα όπλα τους, αλλά λίγο παραπέρα, κι αν κανείς κάνει πως αντιστέκεται σ' αυτά που γίνονταν, να πάρουν τα όπλα και να μην τους αφήσουν να κάνουν τίποτα. [8.69.3] Υπήρχαν ακόμη και Αντριώτες και Τηνιακοί και τρακόσιοι Κορίνθιοι και μερικοί από τους Αθηναίους αποίκους που είχαν στείλει οι Αθηναίοι να εγκατασταθούνε στην Αίγινα και που είχαν έρθει ακριβώς γι' αυτό το σκοπό με τα δικά τους όπλα, κ' είχαν λάβει από πριν τις ίδιες οδηγίες. [8.69.4] Αφού κανονίστηκαν αυτά έτσι, πήγαν οι τετρακόσιοι, καθένας με κρυμμένο κοντό σπαθί και μαζί τους οι εκατόν είκοσι νεαροί μπράβοι που τους χρησιμοποιούσαν όποτε χρειάζονταν να μεταχειριστούνε βίαια σωματικά μέσα, στάθηκαν απάνω από τους εκλεγμένους βουλευτές που βρίσκονταν μέσα στη Βουλή, και τους είπαν να βγουν έξω αφού πληρωθούν την αποζημίωσή τους. Οι ίδιοι οι τετρακόσιοι είχανε φέρει μαζί τους το βουλευτικό μισθό για την υπόλοιπη βουλευτική περίοδο και τους τον έδιναν καθώς έφευγαν.

[8.70.1] Αφού λοιπόν, τόσο η Βουλή βγήκε από την έδρα της με τον τρόπο που περιγράψαμε χωρίς ν' αντιμιλήσει σε τίποτα, και οι άλλοι πολίτες δεν έκαναν τίποτα για να τους ανατρέψουν, αλλά έμειναν αδρανείς, κατέλαβαν οι τετρακόσιοι το βουλευτήριο και την πρώτη εκείνη μέρα έβγαλαν πρυτάνεις με κλήρο από το σώμα τους· κ' έκαναν θυσίες και δεήσεις, απ' αυτές που ταίριαζαν στα εγκαίνια μιας νέας βουλής· αργότερα όμως απομακρύνθηκαν πολύ από τον τρόπο που διοικούσε η δημοκρατία, μόνο που δεν έφεραν πίσω τους εξόριστους, γιατί τότε θα 'πρεπε να επαναπατρίσουν και τον Αλκιβιάδη. Ως για όλα τ' άλλα όμως διοικούσαν την πολιτεία αυταρχικά. [8.70.2] Ορισμένους άντρες, όχι πολλούς, τους εσκότωσαν, γιατί θεώρησαν πως τους εσύμφερνε να τους βγάλουνε χωρίς φασαρίες από τη μέση, άλλους πάλι φυλάκισαν, κι άλλους τέλος τους εξετέλεσαν. Έστειλαν επίσης πρέσβεις για σύναψη ειρήνης στον Άγι, το βασιλιά των Λακεδαιμονίων που βρισκότανε στη Δεκέλεια, μηνώντας του πως θέλουν να συμφιλιωθούνε μαζί του, και πως θα ήταν εύλογο να τους προτείνει πιο ευνοϊκούς όρους, σ' αυτούς παρά στο δημοκρατικό λαό, που δεν είναι άξιος εμπιστοσύνης.

[8.71.1] Αυτός όμως, νομίζοντας πως ούτε οι δημοκρατικοί θα παραιτηθούν τόσο εύκολα από την παλιά τους ελευθερία, και πως αν έβλεπαν μεγάλο Σπαρτιατικό στρατό δε θα ήταν δυνατό να εξακολουθήσουν να μένουνε με τα χέρια σταυρωμένα, δεν είχε μεγάλη εμπιστοσύνη πως δεν πρόκειται να γίνουν ταραχές τη στιγμή εκείνη και δεν αποκρίθηκε τίποτα στις προτάσεις τους για ειρήνη στους αποσταλμένους των τετρακοσίων· σε λίγο παράγγειλε όμως στη Σπάρτη να του στείλουν πρόσθετες ισχυρές δυνάμεις, κι όταν ήρθαν, παίρνοντας και τη φρουρά της Δεκέλειας, κατέβηκε ο ίδιος με όλους μαζί ως κάτω από τα τείχη τα ίδια της Αθήνας, ελπίζοντας πως θα πάθουν πανικό και θα υποδουλωθούνε στους Λακεδαιμονίους με τους όρους που θέλουν αυτοί, ή και πως, με την πρώτη έφοδο, που θα τους έβρισκε αναστατωμένους από τον εξωτερικό κίντυνο και την εσωτερική ταραχή, θα κυριέψει τουλάχιστο τα μακρά τείχη και πως δεν μπορεί ν' αποτύχει σ' αυτό, γιατί δε θα τα φρουρεί κανείς. [8.71.2] Μόλις όμως έφτασε κολλητά στα τείχη, δεν έκαναν οι Αθηναίοι καμιά εσωτερική επανάσταση, αλλά έστειλαν έξω το ιππικό κ' ένα μέρος από τους βαριά αρματωμένους, κι άλλους, μ' ελαφριά αρματωσιά και τοξότες· και σκότωσαν κάμποσους οπλίτες επειδή είχαν πλησιάσει τόσο πολύ, και τους πήραν τα όπλα κ' έγδυσαν τους νεκρούς· κι όταν τ' αντιλήφθηκε αυτά ο Άγις πήρε πίσω το στρατό του οδηγώντας τον ο ίδιος. [8.71.3] Αυτός κ' η φρουρά που είχε μαζί του έμειναν εκεί που ήταν και πριν, στη Δεκέλεια, όσους όμως είχαν έρθει από τη Σπάρτη, αφού έμειναν στην ύπαιθρο λίγες μέρες, τους έστειλε πίσω στον τόπο τους. Ύστερ' απ' αυτά έστειλαν πάλι πρέσβεις στον Άγι οι τετρακόσιοι με τις ίδιες προτάσεις όπως και προτήτερα, κ' επειδή έκλινε αυτός τώρα περισσότερο να τις δεχτεί, και τους παρακινούσε μάλιστα να το κάνουν, έστειλαν στη Λακεδαίμονα πρεσβεία για σύναψη ειρήνης, θέλοντας να συμφιλιωθούνε με τη Σπάρτη.

[8.72.1] Έστειλαν επίσης δέκα άντρες και στη Σάμο να μαλακώσουν τη διάθεση του στρατού, και να τους αναπτύξουν πως δεν εγκαταστάθηκε η ολιγαρχία για να ζημιώσει το κράτος και τους πολίτες, αλλά για να τους σώσουν, και πως κυρίαρχοι σ' όλα ήταν οι πέντε χιλιάδες, και οι τετρακόσιοι δεν ήταν παρά το εκτελεστικό τους όργανο· μόνο που από τις εκστρατείες και τις άλλες αποστολές τους έξω από τα σύνορα, που τους έκαναν ν' απουσιάζουν, δεν είχαν ποτέ ως τότε οι Αθηναίοι, για καμιάν υπόθεση, έστω και την πιο σοβαρή, συναχτεί σε σύσκεψη τόσο πολλοί, ώστε να βρεθούνε μαζεμένοι πέντε χιλιάδες. [8.72.2] Κι αφού τους παράγγειλαν και τ' άλλα, όλα όσα ήταν κατάλληλο να ειπωθούν, τους ξανάστειλαν αμέσως μόλις εγκαθιδρύθηκαν στην εξουσία, γιατί φοβήθηκαν, μήπως, πράμα που κ' έγινε, το πλήθος των ναυτών δε θελήσουν να μείνουν ούτε αυτοί κάτω από ολιγαρχική διοίκηση, κι ακόμα μήπως, αν αρχίσει από κει το κακό, τους καταργήσουν και τους ίδιους.