[2.10.1] Οι Λακεδαιμόνιοι, ευθύς μετά τα γεγονότα των Πλαταιών, διεμήνυσαν εις τας πόλεις της Πελοποννήσου και τους εκτός αυτής συμμάχους να παρασκευάσουν τον στρατόν των και τα εφόδια, όσα έπρεπε να έχουν δι' έκστρατείαν εις το εξωτερικόν, δια να εισβάλουν εις την Αττικήν. [2.10.2] Εφόσον εσυμπληρώνετο κατά τον λεχθέντα χρόνον η ετοιμασία των διαφόρων πόλεων, τα δύο τρίτα της στρατιωτικής δυνάμεως εκάστης από αυτάς συνήρχοντο εις τον Ισθμόν. [2.10.3] Και όταν ολόκληρος ο στρατός είχε συγκεντρωθή, ο Αρχίδαμος, βασιλεύς των Λακεδαιμονίων, ο οποίος ήτο αρχηγός της εκστρατείας αυτής, συνεκάλεσε τους στρατηγούς όλων των πόλεων, τους ανωτέρους αξιωματικούς και τους επιφανεστέρους από τους λοιπούς, και τους απηύθυνε τας επομένας προτροπάς.

[2.11.1] «Πελοποννήσιοι και λοιποί σύμμαχοι, και οι πατέρες μας έκαμαν πολλάς εκστρατείας εντός και εκτός της Πελοποννήσου, και οι πρεσβύτεροι από ημάς τους ιδίους δεν είναι άπειροι του πολέμου. Ποτέ άλλοτε εν τούτοις, ούτε εκείνοι, ούτε ημείς εξεστρατεύσαμεν με μεγαλητέραν στρατιωτικήν δύναμιν από αυτήν εδώ, και μολονότι βαδίζομεν εναντίον πόλεως ισχυροτάτης, και o ιδικός μας εξ άλλου στρατός είναι πολυάριθμος και γενναίος. Καθήκον επομένως έχομεν ούτε από τους πατέρας μας να φανώμεν κατώτεροι, ούτε από την ιδικήν μας δόξαν υποδεέστεροι. Διότι ολόκληρος η Ελλάς έχει συνταραχθή και στρέφει τα βλέμματά της προς την επιχείρησίν μας, και ευνοϊκώς διατεθειμένη προς ημάς, ένεκα του κατά τωνΑθηναίων μίσους της, εύχεται την επιτυχίαν του σκοπού μας. [2.11.3] Δεν πρέπει λοιπόν, και αν ακόμη κανείς πιστεύει, ότι επειδή εκστρατεύομεν με υπερτέρας δυνάμεις, και υπάρχει ελάχιστος κίνδυνος, ότι ο εχθρός θα δώση εναντίον μας μάχην εκ του συστάδην, να προελαύνωμεν ένεκα τούτου με αμελεστέραν υπό οιανδήποτε έποψιν ετοιμασίαν, αλλά και ο αρχηγός εκάστης πόλεως και ο στρατιώτης πρέπει να περιμένη, ότι ημπορεί να περιέλθη ο ίδιος εις κίνδυνον. [2.11.4] Καθόσον αι τύχαι των πολέμων είναι άδηλοι και από μικρά επεισόδια μεγάλα γεγονότα ημπορούν να προέλθουν, και αι επιχειρήσεις γίνονται ως επί το πολύ εις βρασμόν πάθους. Και πολλάκις ολιγαριθμοτέρα δύναμις, ένεκα της προνοητικότητος, την οποίαν της επέβαλλεν η συναίσθησις της αδυναμίας της, απέκρουσεν αποτελεσματικώτερον πολυαριθμοτέραν τοιαύτην, η οποία ευρέθη απαράσκευος, διότι υπετίμησε τον αντίπαλόν της. [2.11.5] Οφείλει, άλλωστε, εκείνος που εκστρατεύει εις ξένην χώραν να είναι πάντοτε θαρραλέος μεν το φρόνημα, προσεκτικός όμως εις τους κινδύνους της επιχειρήσεως και παρεσκευασμένος προς τούτους. Διότι τοιουτοτρόπως και όταν επιτίθεται κατά των εχθρών θα είναι γενναιότατος και όταν αμύνεται ασφαλέστατος. [2.11.6] Ημείς όμως εκστρατεύομεν εναντίον πόλεως όχι τόσον αδυνάτου ν' αμυνθή, αλλά κατά πάντα άριστα παρεσκευασμένης, ώστε έχομεν κάθε λόγον να περιμένωμεν, ότι οι Αθηναίοι θα μας αντιμετωπίσουν εις μάχην, και αν ακόμη δεν έχουν τοιαύτην διάθεσιν, τώρα που δεν εφθάσαμεν ακόμη εκεί, πάντως όμως όταν θα μας βλέπουν επί του εδάφους των ερημώνοντας και καταστρέφοντας τας περιουσίας των. [2.11.7] Διότι όλοι οι άνθρωποι καταλαμβάνονται από αγανάκτησιν, όταν με τα ίδιά των τα μάτια βλέπουν κάποιον ασυνείθιστον κακόν που τους συμβαίνει, την στιγμήν μάλιστα ακριβώς που γίνονται θύματα αυτού, και όσοι ένεκα της εξάψεως του πάθους σκέπτονται ολιγώτερον, γίνονται περισσότερον επιθετικοί. [2.11.8] Οι Αθηναίοι, άλλωστε, και πολύ περισσότερον από άλλους είναι φυσικόν να ενεργήσουν κατ' αυτόν τον τρόπον, αφού έχουν την αξίωσιν όχι μόνον να κυριαρχούν επί των άλλων, αλλά και να ερημώνουν μάλλον δι' επιδρομών την ξένην χώραν, παρά να βλέπουν την ιδικήν των ερημωνομένην. [2.11.9] Έχοντες λοιπόν υπ' όψιν, ότι εκστρατεύετε εναντίον πόλεως τόσον ισχυράς, και ότι αναλόγως της καλής ή της κακής εκβάσεως θ' αποκομίσετε δια τους εαυτούς σας και τους προγόνους σας μεγίστην φήμην ή δυσφημίαν, ακολουθείτε τους αρχηγούς σας οπουδήποτε σας οδηγούν, αφωσιωμένοι προ παντός εις την τάξιν και την επαγρύπνησιν και έχοντες την προσοχήν διαρκώς εστραμμένην προς τας διαταγάς των. Διότι τίποτε δεν είναι ωραιότερον καί ασφαλέστερον από πολυάριθμον στρατόν, ο οποίος εμφανίζεται εμπνεόμενος από ενιαίον πνεύμα πειθαρχίας.»

[2.12.1] Μετά τους ολίγους αυτούς λόγους, ο Αρχίδαμος έλυσε την συνάθροισιν, και πριν προχωρήση, έστειλεν εις τας Αθήνας πρέσβυν τονΣπαρτιάτην Μελήσιππον, υιόν του Διακρίτου, δια να εξακριβώση εάν οι Αθηναίοι, βλέποντες τους εχθρούς ευρισκομένους ήδη καθ' οδόν, ήθελαν δειχθή ενδοτικώτεροι. [2.12.2] Εκείνοι όμως δεν επέτρεψαν εις αυτόν να εισέλθη εις την πόλιν και ακόμη ολιγώτερον να παρουσιασθή εις την Συνέλευσιν. Διότι είχε προηγουμένως ψηφισθή πρότασις του Περικλέους, όπως μη δέχωνται κήρυκα ή πρέσβεις των Λακεδαιμονίων αφ' ης ούτοι είχαν εκστρατεύσει. Απέπεμψαν λοιπόν τον κήρυκα, χωρίς να τον ακούσουν, και τον διέταξαν να εξέλθη των ορίων της Αττικής αυθημερόν και του λοιπού, εάν θέλουν οι Λακεδαιμόνιοι να κάμουν καμμίαν ανακοίνωσιν, να στέλλουν πρέσβεις, μόνον αφού προηγουμένως επιστρέψουν εις τα ίδια. Συναπέστειλαν, άλλωστε, μετά του Μελησίππου φρουρούς, δια να μην επικοινωνήση με κανένα, [2.12.3] και όταν αυτός έφθασεν εις τα σύνορα της Αττικής και έμελλε να χωρισθή από τους φρουρούς, είπε, πριν εκκινήση, τας ολίγας αυτάς λέξεις. «Η σημερινή ημέρα θα γίνη αρχή μεγάλων κακών δια την Ελλάδα.» [2.12.4] Όταν, μετά την επιστροφήν του εις το στρατόπεδον, έμαθεν ο Αρχίδαμος ότι οι Αθηναίοι δεν ήσαν καθόλου διατεθειμένοι να υποχωρήσουν, συναγείρας τον στρατόν εισέβαλεν εις το έδαφός των. [2.12.5] Οι Βοιωτοί, εξ άλλου, έστειλαν εις τους Πελοποννησίους δια την κοινήν εκστρατείαν το ανάλογον μέρος πεζικού και το ιππικόν των, ενώ με το υπόλοιπον της δυνάμεώς των ήλθαν εις την χώραν των Πλαταιών και ήρχισαν να ερημώνουν τα κτήματα.

[2.10.1] Αμέσως μετά τα γεγονότα των Πλαταιών έστειλαν οι Λακεδαιμόνιοι μηνύματα σ' όλη την Πελοπόννησο και στους έξω συμμάχους με την εντολή στις διάφορες πολιτείες να ετοιμάσουνε στρατό και όλα τα εφόδια που ήταν πιθανό να χρειαστεί ένας στρατός που θα εξεστράτευε μακρυά έξω από την πατρίδα του, γιατί είχανε σκοπό να εισβάλουνε στην Αττική. [2.10.2] Κι αφού ετοιμάστηκαν όλα, την ημερομηνία που είχαν ορίσει μαζεύτηκαν τα δυο τρίτα των ενόπλων δυνάμεων από κάθε συμμαχική της Σπάρτης πολιτεία στον Ισθμό. [2.10.3] Κι όταν συνάχτηκε έτσι όλος ο συμμαχικός στρατός, κάλεσε ο Αρχίδαμος, ο βασιλιάς της Σπάρτης, που ήταν αρχιστράτηγος της εκστρατείας αυτής, όλους τους στρατηγούς των πόλεων όλων και τους πιο επίσημους και σπουδαίους πολίτες, και τους ορμήνεψε κάπως έτσι:

[2.11.1] «Άντρες της Πελοποννήσου και σύμμαχοι: Και οι πατέρες μας πήραν μέρος σε πολλές εκστρατείες μέσα κ' έξω από την Πελοπόννησο, κ' εμείς οι γεροντότεροι δεν είμαστε άμαθοι στον πόλεμο· δεν εβγήκαμε όμως ποτέ με μεγαλύτερο στράτευμα κ' εφοδιασμό από τούτον ― εδώ, και πηγαίνομε τώρα να χτυπήσομε πολιτεία εξαιρετικά δυνατή, κ' εμείς οι ίδιοι είμαστε πολύ μεγάλος και διαλεχτός στρατός. [2.11.2] Σωστό είναι λοιπόν να μη φανούμε χειρότεροι από τους πατέρες μας, ούτε κατώτεροι από τη φήμη που έχομε εμείς οι ίδιοι. Γιατί ολόκληρη η Ελλάδα έχει ξεσηκωθεί με τούτη την εκστρατεία, κ' έχει στραμμένο το νου της σε μας, κ' επειδή μισούν τους Αθηναίους, ποθούν να πετύχομε αυτό που βάλαμε σκοπό μας. [2.11.3] Δεν πρέπει όμως καθόλου, αν νομίζει κανείς πως επειδή προχωρούμε με τόσο μεγάλο στρατό, και είναι σχεδόν σίγουρο πως δε θα βγουν οι εχτροί να δώσουνε μάχη, δεν πρέπει γι' αυτό το λόγο να εξακολουθήσομε την εκστρατεία μας με λιγότερη προσοχή στον καταρτισμό μας, αλλά ο κάθε αρχηγός κι ο κάθε στρατιώτης κάθε πολιτείας πρέπει να περιμένει όλη την ώρα πως οι δυνάμεις του θα πέσουνε σε κάποιο κίντυνο. [2.11.4] Γιατί δεν είναι ποτέ φανερό τι μέλλει να γίνει σ' έναν πόλεμο, και τις περισσότερες φορές οι επιθέσεις, γίνονται ξαφνικά και με ξαναμμένο πάθος· και πολλές φορές ένα μικρότερο στράτευμα, που φοβάται να ξανοιχτεί υπερασπίζει τις θέσεις του καλύτερα απέναντι σε μεγαλύτερο πλήθος που δεν το λογαριάζει, και γι' αυτό είναι λιγότερο καλά καταρτισμένο. [2.11.5] Όταν μάλιστα πολεμάει κανείς στη χώρα των εχτρών, πρέπει να κρατεί πάντα το φρόνημά του γενναίο, αλλά οι πράξεις του να είναι προετοιμασμένες με φόβο. Γιατί έτσι γίνονται οι στρατιώτες άφοβοι στις επιθέσεις απέναντι στους εχτρούς, και καλύτερα εξασφαλισμένοι αν τους επιτεθούν αυτοί. [2.11.6] Εμείς πάμε λοιπόν τώρα ενάντια σε πολιτεία παράξια να διαφεντέψει τον εαυτό της, που είναι τελειότατα προετοιμασμένη από κάθε άποψη, ώστε πρέπει να περιμένομε πως θα βγούνε να μας δώσουνε μάχη, αν δεν έχουν κι όλας ξεκινήσει, ενώ εμείς δε φτάσαμε ακόμα· σίγουρα όμως θα το κάνουν, όταν μας ιδούν στην ίδια τους τη χώρα, να λεηλατούμε και να καταστρέφομε το βιος τους. [2.11.7] Γιατί όλους τους ανθρώπους, όταν βλέπουνε με τα μάτια τους και την ίδια στιγμή να παθαίνουν κάτι φοβερό κι ασυνείθιστο, τους πιάνει μεγάλη οργή κι όσο λιγότερο χρησιμοποιούν τη σκέψη τους, τόσο περισσότερο εξερεθίζεται το αίσθημα τους, κι ορμούν στη δράση. [2.11.8] Κ' είναι ακόμα πιο φυσικό να το κάνουν αυτό οι Αθηναίοι, που έχουν την αξίωση να εξουσιάζουν αυτοί τους άλλους και να πηγαίνουν να ρημάζουν τις χώρες των γειτόνων τους, παρά να βλέπουν να ρημάζεται η δική τους. [2.11.9] Έχοντας λοιπόν στο νου σας πως πάτε να χτυπήσετε μια τόσο δυνατή πολιτεία, και πως θα κερδίσετε τόση φήμη, καλή ή κακή ανάλογα με την έκβαση, τόσο για τους προγόνους σας όσο και για τους εαυτούς σας ακολουθείτε όπου σας οδηγούν οι στρατηγοί σας δίνοντας μεγάλη σημασία και στην καλή τάξη και προφύλαξη σε όλα και υπακούοντας γρήγορα τις προσταγές. Γιατί και ασφάλεια και αρετή φέρνει τούτο, ενώ είστε πολλοί, ν' ακολουθείτε ένα φέρσιμο και μια τάξη».

[2.12.1] Αφού μίλησε ο Αρχίδαμος κ' έλυσε τη σύναξη, στέλνει πρώτ' απ' όλα το Σπαρτιάτη Μελήσιππο το γιο του Διακρίτου, στην Αθήνα, μήπως και φανούν πιο υποχωρητικοί οι Αθηναίοι, βλέποντάς τους κι όλας ξεκινημένους. [2.12.2] Οι Αθηναίοι όμως δεν τον εδέχτηκαν μέσα στην πολιτεία, κι ούτε τον έφεραν μπροστά στη βουλή ή την εκκλησία· γιατί είχε προτείνει ο Περικλής, κ' είχε επικυρωθεί από τη συνέλευση, να μη δεχτούν ούτε αγγελιαφόρο ούτε πρέσβη από τη Σπάρτη αν βρίσκονταν κι όλας στο δρόμο για την εκστρατεία. Τον ξαπόστειλαν λοιπόν πίσω χωρίς να τον ακούσουν και τον πρόσταξαν να βγει από τα σύνορά τους την ίδια μέρα, κι από δω κ' εμπρός μόνον αν φύγουν και γυρίσουν στον τόπο τους να στέλνουν αν θέλουν πρεσβείες. Και τον συνόδεψαν φύλακες ως τα σύνορα, για να μην επικοινωνήσει με κανένα. [2.12.3] Αυτός, όταν έφτασε στα σύνορα κ' έμελλε να χωρίσει από τους συνοδούς του, είπε μόνο τα λίγα τούτα λόγια πριν φύγει: «Η μέρα τούτη θα γίνει αρχή μεγάλων συμφορών για τους Έλληνες».

[2.12.4] Κι όταν έφτασε στο στρατόπεδο και κατάλαβε ο Αρχίδαμος πως δε θα υποχωρήσουν πια οι Αθηναίοι σε τίποτα, τότε πια σήκωσε το στρατόπεδο και προχώρησε μέσα στο Αθηναϊκό έδαφος. [2.12.5] Οι Βοιωτοί στο μεταξύ είχανε δώσει στους Πελοποννησίους το ανάλογο μέρος του πεζικού τους καθώς και ιππικό για να πάρουνε μέρος στην εκστρατεία, και με τον υπόλοιπο στρατό τους εισέβαλαν στο έδαφος των Πλαταιών και άρχισαν να ρημάζουν την ύπαιθρο.