Έπρεπε, βέβαια, Aθηναίοι, πριν εμπλακείτε στον πόλεμο να συλλογιστείτε πώς θα προετοιμαστείτε για την επικείμενη σύρραξη· αν, ωστόσο, δεν ήταν φανερός εκ των προτέρων, όταν για πρώτη φορά παίρνατε αποφάσεις σχετικά με αυτόν, αφού είχε αποκαλυφθεί, τότε έπρεπε να συλλογιστείτε για την προετοιμασία. Aν ισχυριστείτε ότι έχετε εμπιστευτεί πολλές στρατιωτικές δυνάμεις σε ηγέτες που τις έχουν καταστρέψει, κανείς σας δεν θα αποδεχθεί αυτό τον ισχυρισμό· γιατί δεν είναι δυνατόν οι ίδιοι που απαλλάσσουν όσους διαχειρίζονται την κατάσταση να λένε ότι αυτή χωλαίνει εξαιτίας των τελευταίων. Kαθώς το παρελθόν δεν μπορεί να αλλάξει, και πρέπει να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση με τα μέσα που διαθέτουμε τώρα, αφενός θεωρώ ανεπίκαιρη την εκτόξευση κατηγοριών, αφετέρου θα επιχειρήσω να δώσω τις αποτελεσματικότερες, κατά τη γνώμη μου, συμβουλές. Kατά πρώτον, λοιπόν, πρέπει να γνωρίζετε αυτό, ότι δηλαδή κάθε άνθρωπος πρέπει να επιδείξει υπερβάλλοντα ζήλο και άμιλλα για την κατάσταση ανάλογη με την αδιαφορία που είχε επιδείξει κατά το παρελθόν· γιατί έτσι υπάρχει ελπίδα να μπορέσουμε μετά βίας να κατακτήσουμε όσα έχουμε εγκαταλείψει ενώ υπολειπόμαστε στην επιδίωξή τους. Στη συνέχεια δεν πρέπει να απογοητευόμαστε για όσα έχουν γίνει· γιατί το χειρότερο από όσα έχουν συμβεί στο παρελθόν είναι το καλύτερο για όσα πρόκειται να συμβούν. Tι εννοώ με αυτό; Ότι η κατάσταση είναι δυσάρεστη, επειδή δεν κάνετε τίποτε από όσα χρειάζονταν· επειδή, αν έτσι είχαν τα πράγματα αυτό, ενώ εσείς κάνατε όλα όσα άρμοζε, δεν θα υπήρχε ελπίδα να βελτιωθούν.

^[1] Έπρεπε μεν, άνδρες Αθηναίοι, προτού αναλάβετε τον πόλεμον να έχετε σκεφθή, ποία προπαρασκευή έπρεπε να γίνη διά τον μέλλοντα να διεξαχθή πόλεμον· εάν δε δεν ήτο δυνατόν να προβλεφθή ο πόλεμος, αφού όμως έγινε φανερός και συνεσκέπτεσθε περί αυτού, τότε έπρεπε να έχετε σκεφθή και περί της αναγκαίας δι' αυτόν προπαρασκευής. Εάν δε πάλιν υποστηρίξετε, ότι έχετε χορηγήσει εις τους στρατηγούς πολλάς δυνάμεις, τας οποίας έχουν καταστρέψει οι επί κεφαλής τούτων, τούτο δεν θα αποδεχθή κανείς από σας· διότι δεν είναι έργον των ιδίων ανθρώπων και να απολύουν τους υπευθύνους διά τας επιχειρήσεις και να υποστηρίζουν, ότι αύται εξ αιτίας αυτών ευρίσκονται εις κακήν κατάστασιν. ^[2] Επειδή όμως τα μεν παρελθόντα δεν δύνανται να έχουν άλλως, πρέπει δε εκ των παρόντων να βοηθήσωμεν τα πράγματα, δεν βλέπω καμμίαν μεν ευκαιρίαν τού να κατηγορώ, θα προσπαθήσω δε να σας συμβουλεύσω εκείνα, τα οποία θεωρώ άριστα. Πρώτον μεν λοιπόν εκείνην την γνώμην να έχετε σχηματίσει, ότι δηλαδή τον ίδιον υπερβολικόν ζήλον και φιλοδοξίαν πρέπει να δείξη καθ' ένας διά τας υποθέσεις όσην εδείξατε αμέλειαν κατά τον προηγούμενον χρόνον· διότι μόλις και μετά βίας τοιουτοτρόπως υπάρχει ελπίς να γίνετε πάλιν διά συνεχούς προσπαθείας κύριοι τούτων, τα οποία έχετε χάσει. ^[3] Έπειτα δεν πρέπει να στενοχωρήσθε δι' εκείνα, τα οποία έχουν συμβή· διότι εκείνο, το οποίον είναι χείριστον κατά τον παρελθόντα χρόνον, τούτο είναι βέλτιστον διά τα παρόντα. Ποίον λοιπόν είναι τούτο άνδρες Αθηναίοι; Το ότι τα πράγματα ευρίσκονται εις κακήν κατάστασιν, διότι σεις δεν πράττετε τίποτε από όσα πρέπει· διότι, εάν τα πράγματα ευρίσκοντο εις την κατάστασιν αυτήν, καίτοι σεις επράττετε όλα όσα έπρεπε, δεν θα υπήρχε πλέον καμμία ελπίς να γίνουν αυτά καλύτερα.