^[5] Μου κάνει κατάπληξη που βλέπω τους ίδιους ανθρώπους να παροτρύνουν την πόλη να αντιταχτεί στο βασιλιά για χάρη των Αιγυπτίων, ενώ από την άλλη πλευρά, όταν πρόκειται για το δήμο των Ροδίων, να φοβούνται τον άνθρωπο αυτόν, παρόλο που όλοι ξέρουν ότι οι Ρόδιοι είναι Έλληνες, ενώ οι Αιγύπτιοι θεωρούνται τμήμα της επικράτειας του βασιλιά. ^[6] Μερικοί από σας θυμούνται, πιστεύω, πως, όταν συζητούσατε για την πολιτική σας προς το βασιλιά, ανέβηκα στο βήμα και πρώτος εγώ σας παρακίνησα, νομίζω μάλιστα πως ήμουν ο μόνος ή ο δεύτερος που σας είπα ότι θα θεωρούσα φρόνιμο να μην προβάλετε ως δικαιολογία για την πολεμική σας προετοιμασία το μίσος σας προς εκείνον, αλλά να προετοιμάζεστε εναντίον των εχθρών σας και να αποκρούσετε κι εκείνον, αν δοκιμάσει να σας βλάψει. Ούτε είπα εγώ λόγια που δεν τα βρήκατε σωστά, αλλά, αντίθετα, τέτοια που κι εσείς τα εγκρίνατε. ^[7] Ο σημερινός μου λοιπόν λόγος είναι σύμφωνος με όσα είπα τότε. Δηλαδή, αν ο βασιλιάς των Περσών με είχε κοντά του και μ' έκανε σύμβουλό του, εγώ θα τον συμβούλευα αυτά που παρακινώ κι εσάς: αν κάποιοι από τους Έλληνες του δειχτούν εχθρικοί, να πολεμήσει για ό,τι του ανήκει· όσα όμως δεν του ανήκουν, γι' αυτά καλύτερα να μην προβάλλει αξιώσεις. ^[8] Αν λοιπόν έχετε πάρει απόφαση, άνδρες Αθηναίοι, γενικά να παραχωρείτε στο βασιλιά της Περσίας όσα ενεργώντας αιφνιδιαστικά ή εξαπατώντας μερικούς πολίτες κυριεύει, δεν αποφασίσατε, κατά την κρίση μου, σωστά. Αν όμως πιστεύετε πως έχετε καθήκον και να πολεμάτε για την υπεράσπιση του δικαίου, αν χρειαστεί, και να υποφέρετε ο,τιδήποτε, πρώτα τόσο λιγότερο θα είναι απαραίτητα όλα τούτα, όσο πιο σταθερά αποφασισμένοι είστε γι' αυτά, και έπειτα θα δείξετε ότι σκέφτεστε ορθά.

^[9] Εξάλλου ούτε εγώ σας λέγω τίποτε καινούριο τώρα που σας προτρέπω να ελευθερώσετε τους Ροδίους, ούτε κι εσείς θα κάνετε κάτι τέτοιο, αν πειστείτε στα λόγια μου· θα σας το δείξω θυμίζοντάς σας γεγονότα που σας ωφέλησαν. Εσείς κάποτε, άνδρες Αθηναίοι, στείλατε τον Τιμόθεο για να βοηθήσει τον Αριοβαρζάνη προσθέτοντας στο ψήφισμά σας τον όρο «χωρίς να παραβιάσει τη συνθήκη με το βασιλιά». Όταν εκείνος είδε ότι ο Αριοβαρζάνης είχε ανοιχτά στασιάσει εναντίον του βασιλιά και ότι τη Σάμο φρουρούσε ο Κυπρόθεμης, τον οποίο τοποθέτησε ο ύπαρχος του βασιλιά Τιγράνης, τότε τον Αριοβαρζάνη αποφάσισε να μην τον βοηθήσει, τη Σάμο όμως την πολιόρκησε και με τη βοήθεια αυτή την ελευθέρωσε. ^[10] Ως σήμερα για την ενέργεια αυτή δεν έχει γίνει πόλεμος εναντίον σας. Γιατί κανείς δε θα έμπαινε σε πόλεμο το ίδιο εύκολα για να αυξήσει τα πλούτη του, όσο για να υπερασπίσει αυτά που έχει: για όσα χάνουν, όλοι πολεμούν όσο κρατούν οι δυνάμεις τους, δεν κάνουν όμως το ίδιο και για να αυξήσουν όσα έχουν. Επιθυμούν βέβαια να αποκτήσουν κι άλλα, όταν τους το επιτρέπουν, αν όμως εμποδιστούν, δεν αισθάνονται καθόλου ότι αυτοί που τους εναντιώθηκαν τους αδίκησαν.

^[11] Ούτε και η Αρτεμισία νομίζω πως θα εναντιωθεί στην ενέργειά μας τη στιγμή τούτη, αν η πόλη μας επιχειρήσει ανάμειξη στα πράγματα της Ρόδου. Ακούστε με λίγο και κρίνετε, αν ζυγίζω τα πράγματα σωστά ή όχι. Εγώ λοιπόν νομίζω ότι, αν όλες οι υποθέσεις του βασιλιά στην Αίγυπτο πηγαίνουν όπως τις θέλει, τότε η Αρτεμισία με πάρα πολλή ζέση θα επιχειρούσε να εξασφαλίσει τη Ρόδο γι' αυτόν, όχι από φιλική διάθεση απέναντί του, αλλά επειδή επιθυμεί, εφόσον εκείνος βρίσκεται στην περιοχή της, να του προσφέρει μια μεγάλη υπηρεσία, για να έχει όσο γίνεται μεγαλύτερη την εύνοιά του. ^[12] Αν όμως, όπως λέγεται, έχει αποτύχει τελείως στις επιχειρήσεις του, η Αρτεμισία θα πρέπει να πιστεύει, όπως και είναι η αλήθεια, ότι το νησί αυτό δε χρησιμεύει σε τίποτα στο βασιλιά προς το παρόν· θα είναι μόνο γι' αυτόν, ένας φραγμός στη δική της εξουσία, ώστε να μην του δημιουργεί τυχόν ενοχλήσεις. Επομένως μου φαίνεται ότι εκείνη προτιμά να κατέχετε εσείς το νησί, χωρίς όμως να σας το παραδώσει φανερά, παρά να το πάρει εκείνος. Νομίζω λοιπόν πως ούτε βοήθεια θα στείλει, κι αν ίσως το κάμει, θα το κάμει απρόθυμα και με δυσκολία. ^[13] Όσο για το βασιλιά, το τι θα πράξει αυτός, μα το Δία, δε θα έλεγα πως εγώ το ξέρω, θα υποστήριζα όμως με επιμονή ότι συμφέρει στην πόλη μας να ξεκαθαριστεί αμέσως ένα από τα δυο, αν εκείνος θα διεκδικήσει την πόλη των Ροδίων ή όχι. Γιατί, αν τη διεκδικήσει, τότε δε θα πρέπει να συζητάμε για τη σωτηρία των Ροδίων μόνο, αλλά για μας τους ίδιους και για όλους τους Έλληνες.

^[5] Παραξενεύομαι δε, διότι βλέπω, ότι οι ίδιοι άνθρωποι πείθουν την πόλιν υπέρ μεν των Αιγυπτίων να τηρή στάσιν εχθρικήν εναντίον του βασιλέως, προκειμένου δε να βοηθήσουν τους δημοκρατικούς των Ροδίων βλέπω ότι φοβούνται τον άνδρα τούτον. Και όμως όλοι γνωρίζουν ότι ούτοι μεν είναι Έλληνες εν ω εκείνοι συγκαταλέγονται μεταξύ των υπηκόων του. ^[6] Νομίζω δε ότι οι περισσότεροι από σας ενθυμούνται, ότι, όταν εσκέπτεσθε περί της στάσεως έναντι του βασιλέως, ανελθών εις το βήμα πρώτος εγώ συνεβούλευσα, νομίζω δε ότι και μόνος ή δεύτερος είπον, ότι ηθέλετε φανή σώφρονες, εάν δεν ηθέλετε λάβει ως πρόφασιν της παρασκευής σας την έχθραν εναντίον εκείνων, αλλά εάν ηθέλετε παρασκευάζεσθε μεν προς απόκρουσιν των υπαρχόντων εχθρών, ηθέλετε δε αποκρούσει εκείνον, αν ήθελεν επιχειρεί να σας αδική. Και δεν είπον μεν εγώ ταύτα, εις σας δε δεν εφαίνοντο ταύτα ορθά, αλλά και εις σας ήρεσκον ταύτα. ^[7] Λοιπόν οι τωρινοί λόγοι μου είναι σύμφωνοι προς όσα είπον τότε. Εγώ δηλαδή, εάν ο βασιλεύς ήθελε με καλέσει πλησίον του ως σύμβουλόν του, τα αυτά ήθελον συμβουλεύσει αυτόν, τα οποία συμβουλεύω και σας, δηλαδή υπέρ μεν των ιδικών του να πολεμή, αν κανείς εκ των Ελλήνων εναντιώνεται κατ' αυτού, όσα δε κατ' ουδένα τρόπον δεν ανήκουν εις αυτόν, ταύτα κατ' ουδένα τρόπον να μη ζητή να κάμη ιδικά του. ^[8] Εάν μεν λοιπόν έχετε αποφασίσει κατ' αρχήν, ω άνδρες Αθηναίοι, να παραχωρήσετε εις τον βασιλέα, όσα ούτος έχει καταλάβει ή αφού επρόλαβε, και έγινε κύριος αυτών ή αφού εξηπάτησε μερικούς των πολιτών των πόλεων τούτων, δεν έχετε ορθώς αποφασίσει κατά την γνώμην μου· εάν δε νομίζετε, ότι έχετε καθήκον και να πολεμήτε υπέρ των δικαίων, αν παραστή ανάγκη τούτου και να πάσχετε οτιδήποτε, πρώτον μεν θα έχετε ελπίδας να αποφύγετε ταύτα τόσον περισσοτέρας, όσον περισσότερον σταθεροί μείνητε εις την απόφασίν σας ταύτην, έπειτα δε θα φανήτε ότι σκέπτεσθε όσα πρέπει.

^[9] Ότι δε ούτε εγώ τώρα δεν λέγω τίποτε νέον προτρέπω σας να ελευθερώνετε τους Ροδίους, ούτε σεις θα κάμετε τίποτε νέον, αν πεισθήτε εις εμέ, θα το αποδείξω υπενθυμίζων γεγονότα τα οποία απέβησαν προς ωφέλειάν σας. Σεις προ τινών ετών απεστείλατε τον Τιμόθεον, ω άνδρες Αθηναίοι, να παράσχη βοήθειαν εις τον Αριοβαρζάνην, αφού προσεθέσατε εις το ψήφισμα «χωρίς να παραβιάση τας σπονδάς προς τον βασιλέα». Αφού δε εκείνος αντελήφθη, ότι ο Αριοβαρζάνης μεν φανερά είχεν αποστατήσει από τον βασιλέα, η Σάμος δε εφρουρείτο υπό του Κυπροθέμιδος, τον οποίον είχεν εγκαταστήσει ο ύπαρχος του βασιλέως Τιγράνης ως άρχοντα ταύτης, εις μεν τον Αριοβαρζάνην απεφάσισε να μη παράσχη βοήθειαν, την δε Σάμον πολιορκήσας και βοηθήσας ηλευθέρωσεν· ^[10] και μέχρι της σήμερον εξ αιτίας τούτων δεν έγινε πόλεμος εκ μέρους του βασιλέως εναντίον σας. Διότι ουδείς εξ ίσου ήθελε πολεμήσει διά να αποκτήση περισσότερα από όσα έχει και διά να διατηρήση όσα έχει, αλλά δι' όσα μεν στερούνται όλοι πολεμούν όσον ημπορούν, διά να αυξήσουν δε όσα έχουν ουχί ομοίως πολεμούν, αλλ' επιθυμούν μεν να αυξήσουν όσα έχουν όταν δεν εμποδισθούν, νομίζουν δε ότι όσοι εναντιωθούν εις αυτούς δεν έχουν διαπράξει καμμίαν αδικίαν.

^[11] Ότι δε μου φαίνεται, ότι ουδέ η Αρτεμισία ήθελεν εναντιωθή εις την ενέργειάν σας ταύτην τώρα, αν η πόλις παρακολουθή εκ του πλησίον τα πράγματα της Ρόδου, αφού ολίγα ακούσετε, κρίνατε, αν σκέπτομαι ορθώς ή όχι. Εγώ νομίζω, ότι, αν μεν όλαι αι υποθέσεις του βασιλέως εις την Αίγυπτον πηγαίνουν συμφώνως προς τα σχέδιά του, πάρα πολύ ήθελε προσπαθήσει η Αρτεμισία να υποτάξη την Ρόδον εις αυτόν, όχι από εύνοιαν προς τον βασιλέα, αλλά διότι θέλει, αφού θα είναι εκείνος πλησίον αυτής, να του παράσχη μεγάλην ευεργεσίαν, διά να αποκτήση αμέριστον την εύνοιάν του. ^[12] Αν όμως αποτύχη, όπως λέγεται, εις τα σχέδιά του, πρέπει να νομίζετε, πράγμα το οποίον είναι αληθές, ότι η νήσος αύτη εις τίποτε δεν ήθελεν είναι χρήσιμος κατά το παρόν εις τον βασιλέα, παρά μόνον ως φρούριον της αρχής της, ώστε να την εμποδίζη να κινήται. Ώστε μου φαίνεται, ότι θα προετίμα σας ως κυρίους της νήσου ταύτης, χωρίς φανερά να σας την παραδώση, παρά να αφήση τον βασιλέα να την καταλάβη. Νομίζω μεν λοιπόν, ότι αύτη ουδέ θα βοηθήση αυτήν, αν δε κάμη τούτο, θα το κάμη κακώς και ασθενώς· εξ άλλου όσον μεν αφορά το τι θα κάμη ο βασιλεύς, μα τον Δία, δεν ήθελον ισχυρισθή ότι εγώ τουλάχιστον γνωρίζω, ήθελον όμως διισχυρισθή, ότι συμφέρει εις την πόλιν να είναι φανερόν, ποίον εκ των δύο, θα έχη αξιώσεις επί της πόλεως των Ροδίων ή όχι· διότι δεν πρέπει να σκεπτώμεθα περί των Ροδίων όταν έχη αξιώσεις, αλλά περί ημών των ιδίων και όλων των Ελλήνων.