^[105] Από πηγήν δε ασφαλή έμαθον ότι προς υποστήριξιν της προτάσεώς των, διά της οποίας ουδεμία αμοιβή δίδεται εις ουδένα, οσασδήποτε υπηρεσίας και αν έχη προσφέρει, οι αντίπαλοί μας έχουν ως εφεδρείαν εν μόνον επιχείρημα. Θα ισχυρισθούν δηλαδή, ότι ούτε οι Λακεδαιμόνιοι, των οποίων οι νόμοι είναι τόσον σοφοί , ούτε οι Θηβαίοι δεν χορηγούν εις τους συμπατριώτας των ουδεμίαν τιμήν τοιούτου είδους, καίτοι και εις εκείνους υπάρχουν ίσως μερικοί αγαθοί πολίται. Εγώ λοιπόν νομίζω, άνδρες Αθηναίοι, ότι όλοι οι τοιούτοι λόγοι είναι μεν παροξυντικοί εις το να σας πείσουν να αφαιρέσετε την ατέλειαν, δεν είναι όμως δίκαιοι κατ' ουδένα τρόπον. Διότι δεν αγνοώ τούτο, ότι δηλαδή οι Θηβαίοι και οι Λακεδαιμόνιοι και ημείς δεν έχομεν ούτε τους αυτούς νόμους, και ήθη, ούτε το αυτό πολίτευμα. ^[106] Διότι κατά πρώτον αυτό ακριβώς, το οποίον ούτοι θα πράξουν εάν λέγουν αυτά, δεν επιτρέπεται να πράξουν οι Λακεδαιμόνιοι, δηλαδή να επαινούν τους θεσμούς των Αθηναίων ή οιουδήποτε άλλου λαού ―κάθε άλλο― αλλά πρέπει να επαινούν όσα συμφέρουν εις το πολίτευμά των. Έπειτα οι Λακεδαιμόνιοι δεν χορηγούν μεν τοιαύτας τιμάς, έχουν όμως άλλας τιμάς, τας οποίας όλος ο λαός θα απηύχετο να υπάρχουν εδώ. ^[107] Ποίαι είναι αι τιμαί αύται; Δεν θα τας απαριθμήσω όλας, αλλά θα αναφέρω μίαν, η οποία περιέχει όλας τας άλλας. Όταν δηλαδή κάποιος παράσχη εαυτόν οποίον πρέπει και γίνη δεκτός εις την καλουμένην γερουσίαν, τότε είναι απόλυτος κύριος του λαού. Διότι εκεί μεν βραβείον της αρετής είναι το να γίνη κανείς κύριος της πολιτείας μετά των ομοίων του, εις ημάς δε ο λαός είναι κύριος αυτής και υπάρχουν αραί και νόμοι και προφυλάξεις διά να μη είναι κανείς άλλος κύριος· υπάρχουν όμως στέφανοι και ατέλειαι και σιτίσεις εν τω πρυτανείω και άλλα τοιαύτα, τα οποία δύναται να επιτύχη πας τις, αν είναι χρηστός ανήρ. ^[108] Και τα δύο ταύτα πολιτικά συστήματα είναι καλά, και το των Λακεδαιμονίων και το ιδικόν μας. Διατί; Διότι τας μεν ολιγαρχίας κάμνει να ομονοούν το ότι όλοι οι μετέχοντες των κοινών είναι ίσοι προς αλλήλους, των δε δημοκρατιών την ελευθερίαν διαφυλάττει η άμιλλα των αγαθών ανδρών, την οποίαν αναπτύσσουν αναμεταξύ των διά να λάβουν τας παρά του λαού δωρεάς. ^[109] Προς τούτοις όσον αφορά το ότι οι Θηβαίοι δεν τιμούν κανένα, νομίζω ότι δύναμαι να σας είπω την αλήθειαν. Διότι, άνδρες Αθηναίοι, οι Θηβαίοι καυχώνται διά την σκληρότητα και κακίαν των, σεις δε διά την φιλανθρωπίαν και δικαιοσύνην. Είθε λοιπόν μήτε εκείνοι να παύσουν ποτέ, αν πράγματι πρέπει να ευχηθή κανείς, να μη τιμώσιν εκείνους που τους έκαμαν κάποιο καλόν, μήτε να θαυμάζουν, τους δε συγγενείς των (γνωρίζετε, βέβαια, κατά ποίον τρόπον μετεχειρίσθησαν τον Ορχομενόν) να μη παύσουν να μεταχειρίζωνται κατ' αυτόν τον τρόπον, μήτε σεις να παύσετε να πράττετε τα εναντία, να τιμάτε δηλαδή τους ευεργέτας σας και να μη αναγκάζετε τους συμπολίτας σας να εκτελούν τα καθήκοντά των παρά μόνον διά της πειθούς και νομιμότητος. ^[110] Εν γένει δε, νομίζω, ότι πρέπει να επαινή τις τους τρόπους και τα ήθη των άλλων και να κατηγορή τα ιδικά μας, όταν είναι δυνατόν να αποδείξη ότι οι άλλοι είναι καλύτεροι από σας. Αφού όμως σεις ―και δι' αυτό σας καλοτυχίζω― και από της απόψεως της διοικήσεως των κοινών και της ομονοίας και ως προς όλα τα άλλα, είσθε εις καλυτέραν κατάστασιν από τους άλλους λαούς, χάριν τίνος θα καταφρονήτε τα ήθη σας και θα επιδιώκετε τα ήθη εκείνων; Διότι, και αν εκείνα σας φανούν, όταν σκεφθήτε λογικώς, καλύτερα, τουλάχιστον ένεκα της τύχης, η οποία σας είναι ευνοϊκή εφ' όσον χρησιμοποιείτε τους θεσμούς τούτους, να μείνετε σταθεροί εις τους ιδικούς σας θεσμούς. ^[111] Εάν δε παρά πάντα ταύτα είναι ανάγκη να είπω εκείνο, το οποίον θεωρώ δίκαιον, εγώ τουλάχιστον θα είπω το εξής: δεν είναι δίκαιον, άνδρες Αθηναίοι, να αναφέρετε τους νόμους των Λακεδαιμονίων και Θηβαίων, διά να καταστρέψετε τους εδώ νόμους, ούτε να θέλετε μεν να ημπορούσατε να φονεύσετε εκείνον, ο οποίος ήθελεν εισαγάγει παρ' ημίν κάτι εκ τούτων, δυνάμει των οποίων ούτοι είναι μεγάλοι, να θέλετε δε αφ' ετέρου να ακούετε μερικούς λέγοντας, ότι πρέπει να αφαιρέσετε εκείνα διά των οποίων ο λαός μας ευδαιμονεί.

^[105] Μετά μεγάλης δε σπουδής μού ανήγγειλε κάποιος ότι, ως προς το ότι δεν πρέπει να δώσετε εις κανένα τίποτε, ο,τιδήποτε και αν πράξη, αυτοί (οι συνήγοροι του νόμου του Λεπτίνου) έχουν προετοιμασθή να είπουν κάτι τοιούτον, ότι δηλαδή οι Λακεδαιμόνιοι, κυβερνώμενοι καλώς, και οι Θηβαίοι, εις κανένα εκ των συμπολιτών των δεν δίδουν καμμίαν τοιαύτην τιμήν, μολονότι και παρ' εκείνοις υπάρχουν ίσως μερικοί χρηστοί. Εγώ δε νομίζω ότι πάντες οι τοιούτοι λόγοι είναι μεν παροξυντικοί εις το να σας πείσουν να αφαιρέσετε την ατέλειαν, δεν είναι όμως δίκαιοι κατ' ουδένα τρόπον. Διότι δεν αγνοώ τούτο, ότι δηλ. οι Θηβαίοι και οι Λακεδαιμόνιοι και ημείς δεν έχομεν ούτε τους αυτούς νόμους, ούτε τα ήθη ούτε το αυτό πολίτευμα. ^[106] Διότι κατά πρώτον, αυτό τούτο, το οποίον ούτοι θα πράξουν, εάν θα τα είπουν αυτά, δεν είναι επιτετραμμένον να πράξη τις παρά τοις Λακεδαιμονίοις, δηλαδή να επαινή τους νόμους των Αθηναίων ούτε τους νόμους των δείνων, (κάθε άλλο) αλλ' όσα συμφέρουν εις το πολίτευμά των, ταύτα είναι ανάγκη να επαινή και να πράττη. Έπειτα οι Λακεδαιμόνιοι απέχουν μεν των τοιούτων τιμών, έχουν όμως άλλας τιμάς, τας οποίας όλος ο λαός θα απηύχετο να υπάρχουν εδώ. ^[107] Ποίαι είναι αύται λοιπόν; Τας μεν μερικωτέρας θα παραλείψω, θα σας αναφέρω δε μίαν η οποία ισοδυναμεί προς όλας τας άλλας. Όταν κανείς γίνη δεκτός εις την γερουσίαν καλουμένην παρασχών εαυτόν εις την πολιτείαν οποίον πρέπει, είναι απόλυτος κύριος του λαού. Διότι εκεί μεν, βραβείον της αρετής είναι το να γίνη κανείς κύριος της πολιτείας μετά των ομοίων του, εις ημάς δε ο λαός είναι κύριος αυτής, και υπάρχουν αραί και νόμοι και προφυλάξεις διά να μη είναι κανείς άλλος κύριος· υπάρχουν όμως στέφανοι και ατέλειαι και σιτίσεις εν τω πρυτανείω και άλλα τοιαύτα των οποίων δύναται κανείς να απολαύση εάν είναι χρηστός ανήρ. ^[108] Και ταύτα αμφότερα είναι καλά, και όσα δίδονται εκεί, και όσα δίδονται εδώ· διατί; Διότι τας μεν ολιγαρχικώς κυβερνωμένας πολιτείας κάμνει να ομονοούν το να είναι ίσοι προς αλλήλους πάντες οι κύριοι των κοινών, την δε ελευθερίαν των δημοκρατικών πολιτευμάτων διαφυλάττει η άμιλλα των αγαθών ανδρών την οποίαν αναπτύσσουν προς αλλήλους, όπως λάβουν τας παρά του λαού δωρεάς. ^[109] Έπειτα, ως προς το ότι και οι Θηβαίοι δεν τιμούν κανένα, το εξής νομίζω, δύναμαι να είπω ως αληθές. Περισσότερον, ω άνδρες Αθηναίοι, καυχώνται οι Θηβαίοι διά σκληρότητα και πονηρίαν παρά σεις διά φιλανθρωπίαν και δικαιοσύνην. Είθε λοιπόν, μήτε εκείνοι να παύσουν, αν τω όντι πρέπη να ευχηθή κανείς, ποτέ, να μη τιμούν εκείνους που τους έχουν κάμει κάποιο καλόν, ούτε να θαυμάζουν, τους δε συγγενείς των (διότι γνωρίζετε κατά ποίον τρόπον μετεχειρίσθησαν τον Ορχομενόν) να μη παύσουν να μεταχειρίζωνται τοιουτοτρόπως, μήτε σεις να παύσετε να πράττετε τα εναντία εις αυτά, να τιμάτε δηλαδή τους ευεργέτας σας, να λαμβάνετε δε ό,τι απαιτεί το δίκαιον παρά των συμπολιτών διά λόγου σύμφωνα με τους νόμους. ^[110] Εν γένει δε νομίζω, ότι τότε πρέπει να επαινούν μερικοί τους τρόπους και τα ήθη των άλλων και να κατηγορούν τα ιδικά μας όταν είναι δυνατόν να αποδείξουν ότι εκείνοι (οι άλλοι λαοί) είναι ευτυχέστεροι από σας. Αφού όμως σεις, δόξα τω θεώ, και ως προς τας δημοσίας πράξεις και ως προς την ομόνοιαν και ως προς όλα τα άλλα είσθε εις καλυτέραν θέσιν από εκείνους, διατί, καταφρονούντες τα ιδικά σας ήθη θα επεδιώκατε εκείνων τα ήθη; Διότι και εάν εκείνα, κατά τον συλλογισμόν (την θεωρίαν) θα σας φανούν καλύτερα, τουλάχιστον ένεκα της τύχης, η οποία σας είναι ευνοϊκή κατά ταύτα, πρέπει να μείνετε εις αυτά (τα ιδικά σας ήθη). ^[111] Εάν δε παρά πάντα ταύτα είναι ανάγκη να είπω εκείνο το οποίον θεωρώ δίκαιον, εγώ τουλάχιστον θα είπω το εξής: δεν είναι δίκαιον, ω άνδρες Αθηναίοι, να αναφέρετε τους νόμους των Λακεδαιμονίων ούτε των Θηβαίων διά να καταστρέψετε τους εδώ νόμους, ούτε να θέλετε αφ' ενός μεν να φονεύσετε εκείνον όστις ήθελεν εισαγάγει παρ' ημίν κάτι εκ τούτων, δυνάμει των οποίων εκείνοι είναι μεγάλοι, να θέλετε αφ' ετέρου να ακούετε μερικούς λέγοντας, ότι πρέπει ν' αφαιρέσετε ταύτα, δυνάμει των οποίων ο λαός μας ευδαιμονεί.