Και βέβαια ευγενή έχοντες την καταγωγήν και σύμφωνα μ' αυτήν ορθώς κρίναντες πολλά μεν καλά και άξια θαυμασμού οι πρόγονοι των εδώ ταφέντων διέπραξαν, αλησμόνητα δε και μεγάλα τρόπαια πανταχού κατέλιπον οι απόγονοι εξαιτίας της ανδρείας των. Διότι πρώτοι μεν χάριν ολοκλήρου της Ελλάδος εναντίον πολλών μυριάδων βαρβαρικού στρατού επολέμησαν· ο βασιλεύς δηλαδή της Ασίας μη αρκούμενος εις τα αγαθά που είχε, αλλά ελπίζων ότι θα υποδουλώση και την Ευρώπην, έστειλε στρατιάν πεντήκοντα μυριάδων. Νομίσαντες δε (οι Πέρσαι) ότι, εάν την πόλιν ταύτην ή εκουσίως την κάμουν φιλικήν τους, ή διά της βίας την καταστρέψουν, ευκόλως θα κυριαρχήσουν όλων των Ελλήνων, απεβιβάσθησαν εις τον Μαραθώνα, επειδή ενόμισαν ότι κατ' αυτόν τον τρόπον θα ήσαν οι πρόγονοί μας εντελώς άνευ συμμάχων, εάν τους επετίθεντο όταν ακόμη διεφώνουν οι Έλληνες κατά ποίον τρόπον πρέπει να αποκρούσουν τους επερχομένους. Ακόμη δε και αυτοί (οι Πέρσαι) τοιαύτην ιδέαν είχον περί της πόλεώς μας κρίνοντες από τα προηγούμενα έργα της, ότι δηλαδή εάν μεν πρωτύτερα επιτεθούν εναντίον άλλης πόλεως, θα πολεμήσουν εναντίον της πόλεως ταύτης και των Αθηναίων· διότι προθύμως θα σπεύσουν (οι Αθηναίοι) να βοηθήσουν τους αδικουμένους· εάν δε θα έλθουν εδώ πρώτον (είχον την ιδέαν οι Πέρσαι) ότι ουδεμία άλλη ελληνική πόλις θα τολμήση βοηθούσα τους Αθηναίους να επιδείξη φανεράν έχθραν προς εκείνους (τους Πέρσας) αγωνιζομένη υπέρ των Αθηνών. Οι μεν Πέρσαι λοιπόν ταύτα εσκέπτοντο· οι δε πρόγονοί μας μη λογαριάσαντες τους κινδύνους του πολέμου, αλλά νομίζοντες ότι ο ένδοξος θάνατος αφήνει διά τους γενναίους αθάνατον φήμην, δεν εφοβήθησαν το πλήθος των εχθρών, αλλά τουναντίον είχον πεποίθησιν εις την ανδρείαν των. Και επειδή εντρέποντο, διότι οι βάρβαροι ευρίσκοντο εις την χώραν των, δεν ανέμενον να πληροφορηθούν οι άλλοι Έλληνες (την απόβασιν των Περσών), ουδέ ανέμενον να έλθουν οι σύμμαχοι προς βοήθειάν τους, ουδέ ενόμισαν πως πρέπει να γνωρίζουν χάριν εις άλλους διά την σωτηρίαν τους, αλλ' ότι πρέπει οι άλλοι Έλληνες να γνωρίζουν εις αυτούς χάριν (διά την ιδικήν των σωτηρίαν). Ταύτα με μια καρδιά όλοι αποφασίσαντες αντέστησαν ολίγοι κατά πολλών· διότι εφρόνουν ότι κανών μεν είναι εις αυτούς να αποθάνουν μαζί με όλους, ίδιον δε είναι εις τους γενναίους να είναι μεταξύ των ολίγων, και (εφρόνουν) ότι η ζωή τους δεν τους ανήκει εξαιτίας του θανάτου, ότι δε θα αφήσουν ιδικήν των την εκ των κινδύνων φήμην. Ενόμιζον δε ότι, όπως δεν θα ενίκων μόνοι, ούτε μαζί με τους συμμάχους δύνανται να νικήσουν· και αν μεν νικηθούν, ενόμιζον ότι ολίγον προ των συμμάχων θα καταστραφούν, εάν δε νικήσουν, ότι και τους άλλους θα ελευθερώσουν. Δειχθέντες δε γενναίοι, χωρίς να λυπηθούν την ζωήν των και χωρίς να λιποψυχήσουν και περισσότερον σεβόμενοι τους νόμους των παρά φοβούμενοι τον εκ μέρους των εχθρών κίνδυνον, έστησαν μεν τρόπαιον χάριν ολοκλήρου της Ελλάδος εις την μεθόριον του Κράτους από τα όπλα των βαρβάρων, οίτινες εισέβαλον εις ξένην χώραν διά να αρπάσουν πράγματα μη ανήκοντα εις αυτούς, τόσον δε ταχέως διεξήγαγον τον αγώνα (διεκινδύνευσαν), ώστε οι ίδιοι αγγελιαφόροι ανήγγειλαν εις τους άλλους την ενταύθα άφιξιν των βαρβάρων και την νίκην των προγόνων μας. Και βέβαια ουδείς από τους άλλους Έλληνας εφοβήθη διά τον μέλλοντα κίνδυνον, αλλά πληροφορηθέντες όλοι (την νίκην του Μαραθώνος) εχάρησαν διά την ελευθερίαν των· ώστε ουδόλως είναι παράδοξον, αν και προ πολλού έχει πραχθή το έργον, όλοι οι άνθρωποι να επαινούν την ανδρείαν αυτών (των προγόνων μας), ωσάν το έργον των να ήτο λίαν πρόσφατον.

Έχοντας, λοιπόν, ευγενική καταγωγή και κρίνοντας αντίστοιχα, οι πρόγονοι αυτών εδώ των νεκρών έκαναν πολλά και καλά και θαυμαστά, ενώ παράλληλα οι απόγονοί τους έστησαν αθάνατα και μεγάλα και παντού τρόπαια νίκης λόγω της αρετής τους. Για παράδειγμα, πρώτοι και μόνοι διακινδύνεψαν εναντίον πολλών χιλιάδων βαρβάρων προασπιζόμενοι όλη την Ελλάδα. Ο βασιλιάς λοιπόν της Ασίας, επειδή δεν ήταν ευχαριστημένος με τα υπάρχοντα αγαθά του και επειδή πίστευε ότι θα υποδούλωνε όλη την Ευρώπη, έστειλε στρατιά αποτελούμενη από πεντακόσιες χιλιάδες στρατιώτες. Πιστεύοντας μάλιστα ότι, εάν αυτήν εδώ την πόλη την κάνουν δική τους εκούσια ή εάν την καταστρέψουν ακούσια, εύκολα θα εξουσίαζαν όλη την Ελλάδα, αποβιβάστηκαν στο Μαραθώνα, με την ελπίδα ότι έτσι θα απογυμνώνονταν από συμμάχους οι πρόγονοί μας, αν δηλαδή έκαναν την επίθεση όσο ήταν σε αναταραχή η Ελλάδα διερευνώντας με ποιο τρόπο να αποκρούσει τους εχθρούς. Γιατί, ήξεραν καλά οι Πέρσες για την πόλη μας και από άλλες της δράσεις ότι, αν βάδιζαν εναντίον μιας οποιασδήποτε άλλης πόλης, θα πολεμούσαν και εναντίον αυτών και εναντίον των Αθηναίων γιατί, ανεπιφύλακτα θα έσπευδαν να βοηθήσουν τους αδικούμενους· αν όμως βάδιζαν εναντίον των Αθηνών κανείς άλλος από τους Έλληνες δε θα τολμούσε, βοηθώντας άλλους, να εκδηλώσει την έχθρα προς τους Πέρσες διακινδυνεύοντας υπέρ των Αθηναίων.

Αυτοί λοιπόν τέτοιες απόψεις είχαν· οι πρόγονοί μας όμως χωρίς να υπολογίζουν τους κινδύνους από τον πόλεμο, αλλά μετρώντας ότι ο ένδοξος θάνατος αφήνει αθάνατη φήμη στους γενναίους, δεν τρόμαξαν από τα στίφη των εχθρών, αλλά εμπιστεύτηκαν περισσότερο τη δική τους αρετή. Και από ντροπή που οι βάρβαροι είχαν πατήσει το πόδι στη χώρα τους, δεν περίμεναν να το πληροφορηθούν και να έρθουν σε βοήθειά τους οι σύμμαχοι, ούτε έκριναν πως πρέπει να χρωστούν σε άλλους ευγνωμοσύνη για τη σωτηρία τους, αλλά αντίθετα (να χρωστούν ευγνωμοσύνη) οι άλλοι Έλληνες σ' αυτούς. Αφού λοιπόν αποφάσισαν αυτά όλοι μαζί με ομοψυχία, βάδισαν λίγοι αυτοί εναντίον μυριάδων εχθρών· γιατί, έκριναν ότι αρμόζει σ' αυτούς να πεθάνουν μαζί με όλους, και οι ήρωες να είναι μόνοι στο θάνατο, και ότι οι ψυχές δεν ανήκουν στα σώματά τους λόγω του θανάτου τους, και ότι αφήνουν ως προσωπική τους περιουσία τη φήμη από τους κινδύνους. Αν, πάλι, δεν μπορούσαν να νικήσουν μόνοι τους κάποιον, έκριναν ότι δε θα το πετύχαιναν αυτό ούτε με τους συμμάχους· και άμα έχαναν τον πόλεμο, ότι απλά έχασαν λίγο νωρίτερα από τους άλλους (Έλληνες), αν όμως νικούσαν, (πίστευαν) ότι θα ελευθέρωναν και τους άλλους.

Αφού λοιπόν αναδείχτηκαν άνδρες γενναίοι, αδιαφορώντας για τη ζωή τους και χωρίς να λιποψυχήσουν για χάρη της αρετής, σεβόμενοι κατεξοχήν τους θεσπισμένους νόμους παρά φοβούμενοι τον κίνδυνο από τους εχθρούς, έστησαν τρόπαια νίκης στη χώρα τους για τη σωτηρία της Ελλάδας από τους βαρβάρους, που εισέβαλαν σε ξένη χώρα για να αρπάξουν ξένα αγαθά, στα όρια της Αθήνας, και μάλιστα αντιμετώπισαν τον κίνδυνο τόσο άμεσα, ώστε οι ίδιοι ανακοίνωσαν στους άλλους Έλληνες και την άφιξη των βαρβάρων στην Ελλάδα και τη νίκη των προγόνων μας. Ασφαλώς, κανείς από τους υπόλοιπους Έλληνες δε φοβήθηκε για τον κίνδυνο που τους απειλούσε, αλλά όταν έμαθαν τη νίκη των Αθηναίων χάρηκαν και για τη δική τους ελευθερία. Ώστε, δεν είναι καθόλου παράξενο, αν και αυτά τα κατορθώματα έχουν γίνει προ πολλού, να θαυμάζεται η αρετή τους από όλους τους ανθρώπους ακόμη και τώρα, λες και τα κατορθώματα αυτά είναι εντελώς πρόσφατα.