^[47] Υπάρχει ένα αφελές επιχείρημα που προβάλλεται από αυτούς που θέλουν να παρηγορήσουν την πόλη· πως δεν έχει ακόμα ο Φίλιππος τη δύναμη που είχαν κάποτε οι Λακεδαιμόνιοι, όταν κυριαρχούσαν σε όλη τη θάλασσα και την ξηρά, και ήταν σύμμαχοι του βασιλέως, και κανείς δεν τους αντιστεκότανε· και όμως και εκείνους τους απέκρουσε η πόλη μας και δεν νικήθηκε. Κατ' εμέ ενώ σε όλα παρουσιάζονται, ούτως ειπείν, μεγάλες πρόοδοι, και τα τωρινά διόλου δεν μοιάζουν με τα περασμένα, τίποτε δεν νομίζω ότι έχει τόσο εξελιχθή και προοδεύσει όσο η πολεμική τέχνη.

^[48] Εν πρώτοις ακούω πως τότε οι Λακεδαιμόνιοι και όλοι οι άλλοι, κατά τους τέσσερες ή πέντε μήνες που ο καιρός είναι καλός, εισέβαλλαν σε μια χώρα και αφού την ερημώνανε με τους οπλίτες των, με στρατεύματα από πολίτες, ύστερα πάλι γύριζαν στον τόπο τους. Και ήταν τόσο πιστοί στις αρχαίες παραδόσεις, είχαν τέτοιο πολιτικό ήθος που τίποτε ποτέ από κανένα δεν πήγαιναν να κερδίσουν με δωροδοκίες και διεξάγανε τους πολέμους με τίμια και φανερά μέσα.

^[49] Τώρα όμως βλέπετε πως οι προδότες έχουν προκαλέσει τις περισσότερες καταστροφές. Τίποτα δεν κατορθώνεται με μάχες εκ παρατάξεως και ακούτε πως ο Φίλιππος δεν πορεύεται όπου θέλει, επί κεφαλής μιας φάλαγγας οπλιτών· αλλά από ψιλούς, ιππείς, τοξότες, μισθοφόρους, όλο από τέτοιους αποτελείται ο στρατός του. ^[50] Και όταν επί πλέον επιπέση σε μια πόλη, που εσωτερικά νοσεί και κανείς δεν βγαίνει έξω να την υπερασπισθή, λόγω της δυσπιστίας που βασιλεύει μεταξύ των πολιτών, στήνοντας τις μηχανές του την πολιορκεί. Και παραλείπω, το ότι καλοκαίρι και χειμώνας δεν έχουν γι' αυτόν διαφορά και ούτε υπάρχει ωρισμένη εξαιρέσιμη ώρα του έτους, κατά την οποία να σταματά τις πολεμικές του επιχειρήσεις.

^[51] Μια όμως που αυτά όλοι τα ξέρετε και τα σκέπτεσθε, δεν πρέπει να αφήσετε να πλησιάση ο πόλεμος στον τόπο σας, ούτε, έχοντας το βλέμμα στραμμένο προς την απλότητα του τότε πολέμου κατά των Λακεδαιμονίων, να χαντακωθήτε, αλλά από πολύ πριν να ασχοληθήτε με την κατάσταση και με τις πολεμικές παρασκευές, ώστε να μην κινηθή αυτός από τη χώρα του και να μη φθάσετε σε συμπλοκές σώμα προς σώμα.

^[52] Διότι για την διεξαγωγή του πολέμου έχομε πολλά φυσικά πλεονεκτήματα, αν βέβαια, ω άνδρες Αθηναίοι, θέλομε να κάνωμε ό,τι πρέπει· είναι η φυσική διαμόρφωση της χώρας του, που σε μεγάλη έκταση μπορούμε να λεηλατήσωμε και να καταστρέψωμε, αλλά και άλλα πολλά. Στον κατά μέτωπον όμως αγώνα αυτός είναι πιο ασκημένος από μας.

^[47] Είναι αληθές ότι ακούει τις ένα ανόητον επιχείρημα παρ' εκείνων οίτινες θέλουν να μας καθησυχάσουν: λέγουν ότι ο Φίλιππος δεν είναι ακόμη τόσον δυνατός όσον ήσαν άλλοτε οι Λακεδαιμόνιοι, οι οποίοι εκυριάρχουν μεν της θαλάσσης και όλης της Ελλάδος, είχον δε σύμμαχον τον Μ. Βασιλέα, και ουδέν ανθίστατο εις αυτούς· και όμως ―λέγουν― η πόλις ημών τους απέκρουσε, και δεν ανηρπάγη υπό της καταιγίδος. Βεβαίως· αλλ' όμως τα πάντα σχεδόν έχουν πολύ έκτοτε προοδεύσει και κατ' ουδέν ομοιάζουν τα παρόντα με τα παρελθόντα, προ παντός δε νομίζω ότι τα πολεμικά είναι εκείνα που έχουν περισσότερον μεταβληθή και προοδεύσει. ^[48] Πρώτον μεν, καθώς λέγουν, κατά τους χρόνους εκείνους οι Λακεδαιμόνιοι και πάντες οι άλλοι, επί τέσσαρας ή πέντε μήνας, κατά την καλήν εποχήν, εισέβαλλον και εδήουν την εχθρικήν χώραν με οπλίτας και στρατεύματα εκ πολιτών απαρτιζόμενα, μετά ταύτα δε απήρχοντο εις τα ίδια· είχον δε εις τοιούτον βαθμόν το αίσθημα της αρχαιοπρεπείας ή μάλλον το αίσθημα του πολιτικού καθήκοντος, ώστε ουδεμίαν παρ' ουδενός ηγόραζον υπηρεσίαν αλλά διεξήγον πόλεμον νόμιμον και ανοικτόν. ^[49] Τώρα δε, καθώς βλέπετε, οι προδόται έχουν σχεδόν τα πάντα καταστρέψει· ουδέν εγένετο από παρατεταγμένα στρατεύματα ή από μάχην. Όταν δε πληροφορήσθε ότι ο Φίλιππος βαδίζει οπουδήποτε θέλει, δεν ευρίσκεται επί κεφαλής φάλαγγος οπλιτών, αλλ' ακολουθείται από στρατιάν ψιλών, ιππέων, τοξοτών, μισθοφόρων. ^[50] Όταν εξ άλλου επιπέση κατά λαού νοσούντος εσωτερικώς και ουδείς εξέλθη, λόγω της αμοιβαίας δυσπιστίας, προς άμυναν της χώρας του, στήνει μηχανάς και πολιορκεί την πόλιν. Παραλείπω ότι ουδεμίαν κάμνει διάκρισιν θέρους και χειμώνος και ότι δεν υπάρχει εποχή κατά την οποίαν να διακόπτη εξαιρετικώς τας επιχειρήσεις.

^[51] Ταύτα λοιπόν πρέπει πάντες να γνωρίζωμεν και να λάβωμεν σοβαρώς υπ' όψιν, και να μη αφήσωμεν τον πόλεμον να έλθη εις την χώραν μας· ουδέ πρέπει, αποβλέποντες εις τον απλοϊκόν τρόπον διεξαγωγής του τότε προς τους Λακεδαιμονίους πολέμου, να αφήσωμεν να μας ανατρέψουν· αλλά πρέπει, αντιθέτως, να προλάβωμεν την επίθεσιν κρατούντες αυτόν όσον το δυνατόν μακράν διά της ενεργητικότητος και των παρασκευών μας και να φροντίσωμεν τίνι τρόπω θα μείνη ακίνητος εις την χώραν του και τίνι τρόπω δεν θα αγωνισθώμεν προς αυτόν εκ του συστάδην. ^[52] Διότι ως προς την διεξαγωγήν του πολέμου, έχομεν πολλά φυσικά πλεονεκτήματα, εάν, ω άνδρες Αθηναίοι, αποφασίσωμεν να πράττωμεν τα δέοντα: και εν πρώτοις την φυσικήν διαμόρφωσιν της χώρας του, της οποίας μέγα μέρος δυνάμεθα να λεηλατήσωμεν και άλλως να βλάψωμεν, αλλά και πολλά άλλα πλεονεκτήματα. Αντιθέτως εις την τακτικήν μάχην είναι εκείνος καλλίτερα από ημάς ησκημένος.