Δεν θα σας πω ούτε τίποτε καινούργιο ούτε παράδοξο ούτε ιδιαίτερο, αλλά κάτι που όλοι σας το ξέρετε όσο και εγώ. Γιατί αν κάποιος από εσάς θέλει να ερευνήσει ποια είναι η αιτία και αυτό που κάνει τη βουλή να συνεδριάζει, τον λαό να ανεβαίνει στην εκκλησία του δήμου, τα δικαστήρια να γεμίζουν, την απερχόμενη διοίκηση να παραχωρεί με τη θέλησή της τη θέση της στην καινούργια, και να συμβαίνουν όλα μέσω των οποίων διοικείται και επιβιώνει, θα ανακαλύψει ότι αυτά οφείλονται στους νόμους και στο γεγονός ότι όλοι υπακούουν σε αυτούς, γιατί, αν καταλυθούν αυτοί και ο καθένας αποκτήσει τη δύναμη να κάνει ό,τι θέλει, όχι μόνο το πολίτευμα θα καταρρεύσει αλλά και η ζωή μας δεν θα διαφέρει σε τίποτε από την αντίστοιχη των άγριων ζώων. Τι νομίζετε ότι θα κάνει αυτός αν καταλυθούν οι νόμοι, ο οποίος συμπεριφέρεται έτσι τώρα που αυτοί έχουν ισχύ; Καθώς, λοιπόν, όλοι συμφωνούν ότι αμέσως μετά τους θεούς οι νόμοι συντηρούν την πόλη, πρέπει όλοι εσείς σαν να κάθεστε εδώ για να δώσετε τη συνεισφορά σας στον σύλλογό σας, όποιον υπακούει σε αυτούς να τον τιμάτε και τον εγκωμιάζετε ως κάποιον που προσφέρει ολόκληρη τη συνεισφορά του για τη διατήρηση της πατρίδας του, ενώ όποιον δεν υπακούει να τον τιμωρείτε. Γιατί όλα αυτά που ο καθένας μας κάνει από όσα ορίζουν οι νόμοι είναι συνεισφορά στην πόλη και τα κοινά. Όποιος την παραμελεί, Αθηναίοι, σας στερεί πολλά και ενάρετα και ιερά και σπουδαία και καταστρέφει ό,τι μπορεί. Από αυτά τα πολλά θα σας αναφέρω ένα ή δύο ως παραδείγματα, από τα πιο γνωστά. Η βουλή των πεντακοσίων έχει το δικαίωμα να συνέρχεται μυστικά πίσω από κάγκελα όπως αυτά και απλοί πολίτες δεν μπορούν να περάσουν μέσα· η βουλή του Αρείου πάγου, όταν κατά τη συνεδρίασή της στη βασιλική στοά περιβάλλεται με σχοινιά, έχει απόλυτη ηρεμία και όλοι μένουν μακριά για να μην ενοχλούν· όλες οι εξουσίες, όσες ασκούν αυτοί που κληρώθηκαν, μόλις ο υπεύθυνος πει «περάστε έξω», ελέγχουν τους νόμους για τους οποίους ορίστηκαν, και ούτε οι πλέον αισχροί δεν ασκούν βία· υπάρχουν και άλλα άπειρα παραδείγματα. Γιατί όλα τα σοβαρά και ενάρετα και αυτά μέσω των οποίων η πόλη οργανώνεται και επιβιώνει, η σύνεση, ο σεβασμός που δείχνουν οι νέοι απέναντι στους γονείς και τους γεροντότερους από εσάς, η πειθαρχία, όλα αυτά με τη σύμπραξη των νόμων επικρατούν σε σχέση με τα ποταπά, την έλλειψη σεβασμού, το θράσος, την αυθάδεια. Γιατί η φαυλότητα είναι παρορμητική και παράτολμη και ακόρεστη, και αντίθετα η αρετή είναι ήρεμη και δυσκίνητη και αργή και όταν η έντασή της μειωθεί το αποτέλεσμα είναι φοβερό. Πρέπει, λοιπόν, όσοι κάθε φορά από εσάς δικάζουν να προσέχουν φυλάνε τηρούν τους νόμους και να τους ενδυναμώνουν ενισχύουν καθιστούν δυνατούς· γιατί με τη βοήθειά τους οι ενάρετοι θα υπερισχύσουν από τους φαύλους. Διαφορετικά, όλα καταλύονται, διαχέονται, ματαιώνονται, η πόλη πέφτει στα χέρια των πιο φαύλων και αδιάντροπων. Ας αναλογιστούμε, για όνομα των θεών, τι θα γίνει, αν ο καθένας μέσα στην πόλη αποκτώντας το θράσος και την αδιαντροπιά του Αριστογείτονα, και σκεπτόμενος τα ίδια ακριβώς με αυτόν, ότι είναι δυνατόν και να λέει και να κάνει ό,τι θέλει ο καθένας στη δημοκρατία χωρίς όρια, αν βέβαια κάνοντας αυτά δεν ενδιαφερθεί για την εντύπωση που θα δώσει, και δεν τον σκοτώσει κανείς αμέσως για καμιά από τις αδικίες που έχει διαπράξει· αν, έχοντας αυτά κατά νου, αυτός που δεν έχει οριστεί με κλήρωση ή εκλογή επιδιώκει να είναι ίσος με αυτόν που έχει οριστεί με κλήρωση ή εκλογή και να συμμετάσχει στις ίδιες διαδικασίες, και γενικά ούτε νέος ούτε γέρος να ενεργεί όπως αρμόζει, αλλά αφού ο καθένας καταργήσει κάθε τάξη στη ζωή του, θεωρήσει νόμο, εξουσία, τα πάντα, τη δική του θέληση· αν λειτουργήσουμε έτσι, μπορεί η πόλη να διοικηθεί; Πώς; Μπορούν οι νόμοι να έχουν ισχύ; Αντιλαμβάνεστε πόση βία και υπερβολή και έκνομη δραστηριότητα θα υπάρχει σε όλη την πόλη κάθε μέρα και πόση χυδαιότητα στη θέση της σημερινής ευπρέπειας και οργάνωσης; Και γιατί πρέπει να λέμε ότι όλα μπαίνουν σε τάξη με τους νόμους και με την υπακοή σε αυτούς; Εσείς, όμως, και μόνο εσείς από όλους τους Αθηναίους που μόλις μπήκαν στην κλήρωση ―και ξέρω καλά ότι όλοι θα ήθελαν να κληρωθούν σε αυτό το δικαστήριο― έχετε το δικαίωμα να μας δικάσετε. Για ποιον λόγο; Επειδή κληρωθήκατε και στη συνέχεια σας ανατέθηκε αυτό το δικαστήριο· αυτά ορίζουν οι νόμοι. Οπότε, τώρα, εσείς που οι ίδιοι οφείλετε την εδώ παρουσία σας στους νόμους, ενώ έχετε συλλάβει αυτόν που με τα λόγια και τις πράξεις του ασκεί βία αψηφώντας τους νόμους, θα τον αφήσετε ελεύθερο; Και κανείς σας δεν θα δείξει ότι έχει θυμώσει ούτε ότι έχει εκνευριστεί για τη βία που ασκεί αυτός ο αποτρόπαιος και αυθάδης άνθρωπος στους νόμους; Σε σένα απευθύνομαι, τον ελεεινότερο όλων των ανθρώπων στη γη, που ενώ η ελευθερία του λόγου σου σε έχει αποκλειστεί όχι πίσω από κάγκελα ούτε πίσω από πόρτες, τα οποία θα μπορούσε κάποιος ενδεχομένως να ανοίξει, αλλά πίσω από τόσα και τόσο βαριά πρόστιμα, τα οποία επιπλέον έχουν καταχωριστεί στον ναό της θεάς, ασκείς βία για να μπεις εδώ και πλησιάζεις σε περιοχή από όπου σε διώχνουν οι νόμοι· ενώ έχεις αποκλειστεί σαν να περιέβαλε σχοινί από όλα τα δίκαια της πόλης, με απόφαση τριών δικαστηρίων, την εγγραφή στους καταλόγους των αρχόντων, την άλλη στους καταλόγους φοροεισπρακτόρων, την καταγγελία για παράνομη εγγραφή στους καταλόγους των οφειλετών, την οποία έκανες ο ίδιος, δηλαδή μόνο με σιδερένια αλυσίδα δεν είσαι δεμένος, χώνεσαι μυστικά πίσω αυτά και τα παραβιάζεις, και νομίζεις ότι επινοώντας δικαιολογίες και δημιουργώντας ψεύτικες κατηγορίες θα ανατρέψεις το δίκαιο που ισχύει για όλους.

^[20] Δεν θα ειπώ τίποτε, ούτε νέον, ούτε περιττόν, ούτε προσωπικόν, αλλ' εκείνο το οποίον γνωρίζετε όλοι ομοίως με εμέ. Διότι, εάν κάποιος από σας θέλει να εξετάση ποία είναι η αιτία, η οποία κάμνει την βουλήν να συνέρχεται, ο λαός να αναβαίνη εις την εκκλησίαν, οι αποχωρούντες άρχοντες εκουσίως να παραχωρούν την θέσιν των εις τους νέους και να γίνωνται όλα διά των οποίων διοικείται και σώζεται η πόλις, θα εύρη ότι όλων τούτων αιτία είναι οι νόμοι και το να πείθωνται εις τούτους άπαντες, διότι, αν καταργηθούν οι νόμοι ούτοι και έχη έκαστος την εξουσίαν να πράττη ό,τι θέλει, όχι μόνον η πολιτεία εξαφανίζεται, αλλά και αυτή η ζωή μας δεν θα διέφερε καθόλου των θηρίων. ^[21] Διότι, τι νομίζετε ότι θα έπραττεν αυτός, αν κατηργούντο οι νόμοι, ενώ εδείχθη τοιούτος, καθ' ον χρόνον ίσχυον οι νόμοι; Αφού λοιπόν είναι παραδεκτόν, ότι οι νόμοι μετά τους θεούς, σώζουν την πόλιν, πρέπει όλοι σεις κατά τον ίδιον τρόπον ακριβώς ωσάν να εκάθησθε διά να δεχθήτε έρανον, να χορηγήτε τιμάς και επαίνους εις εκείνον, ο οποίος υπακούει εις τους νόμους ως εις άνθρωπον, ο οποίος προσφέρει εις την πατρίδα του την οφειλομένην διά την σωτηρίαν του πληρωμήν πλήρη, εις δε τον μη πειθόμενον να επιβάλλετε τιμωρίαν. ^[22] Διότι έρανος, οφειλόμενος εις την πόλιν και την κοινότητα, είναι παν ό,τι έκαστος εξ ημών πράττει, όταν οι νόμοι τον διατάσσουν, όποιος όμως λιποτακτεί, άνδρες Αθηναίοι, σας αφαιρεί και καταστρέφει, όσον εξαρτάται από αυτόν, πολύ ωραία, σεβαστά και μεγάλα προνόμια. ^[23] Εκ τούτων εγώ θα σας αναφέρω έν ή δύο χάριν παραδείγματος, τα πλέον γνωστά· η Βουλή των πεντακοσίων, αφού περάση μίαν κιγκλίδα ομοίαν με αυτήν εδώ, έχει απόλυτον εξουσίαν επί των μυστικών του κράτους και οι απλοί πολίται δεν έχουν δικαίωμα να εισέλθουν εις αυτό το μέρος· η βουλή του Αρείου Πάγου, όταν συνεδριάζη, προστατευομένη από ένα σχοινί, εις την Βασιλικήν στοάν, είναι απολύτως ήσυχος και απομονωμένη· όλαι αι αρχαί, όσας άρχουν εκείνοι από σας, τους οποίους ώρισεν ο κλήρος, την στιγμήν που ο κήρυξ θα φωνάξη: «εξέλθετε», εκ του νόμου έχουν δικαίωμα επί των υποθέσεων, διά τας οποίας εστάλησαν εκεί, και οι περισσότερον αυθάδεις και βίαιοι δεν έχουν δικαίωμα να μεταχειρισθούν κατ' αυτών βίαν· ^[24] και πολλά άλλα παραδείγματα. Διότι παν ό,τι υπάρχει σεβαστόν και καλόν, το οποίον στολίζει και σώζει την πόλιν, η σωφροσύνη, ο σεβασμός των νέων προς τους γονείς των και εκείνους από σας που είσθε μεγαλύτεροι κατά την ηλικίαν, η ευταξία, διά της βοηθείας των νόμων υπερισχύουν των αισχρών, της αναισχυντίας, της θρασύτητος, της αναιδείας. Διότι η κακία είναι κάτι το απότομον και τολμηρόν και υπερήφανον, και αντιθέτως η τιμιότης κάτι το ήσυχον και δειλόν και βραδύ και ικανόν να ελαττώνεται. Πρέπει λοιπόν εκείνοι από σας, που κάθε φοράν ορίζονται ως δικασταί, να τηρούν και καθιστούν ισχυρούς τους νόμους, διότι μετά των νόμων οι χρηστοί υπερτερούν των κακών. ^[25] Εις την αντίθετον περίπτωσιν, τα πάντα καταργούνται, είναι ανοικτά, ανατρέπονται και η πόλις ανήκει εις τους πονηροτάτους και αναιδεστάτους. Ελάτε, δι' όνομα των θεών, ας υποθέσωμεν ότι έκαστος εις την πόλιν παραδέχεται την τόλμην και αναισχυντίαν του Αριστογείτονος και σκέπτεται ταύτα, τα οποία σκέπτεται ούτος, ότι δηλαδή επιτρέπεται εις την δημοκρατίαν να πράττη και λέγει κανείς ό,τι θέλει, φθάνων μέχρι των άκρων, φθάνει μόνον πράττων τοιουτοτρόπως να μη φροντίση καθόλου διά την γνώμην που θα έχετε σεις, και ότι ουδείς διά κανέν αμάρτημα δεν θα τον φονεύση αμέσως· ^[26] ας υποθέσωμεν ότι, με τους συλλογισμούς αυτούς, όποιος δεν ωρίσθη υπό του κλήρου ή εκλογής, ζητεί να είναι ίσος προς εκείνον ο οποίος έχει ορισθή διά του κλήρου ή της εκλογής και να έχη τα ίδια δικαιώματα· ότι γενικώς ούτε γέρων ούτε νέος δεν πράττει το καθήκον του· ας υποθέσωμεν ότι έκαστος εκδιώκει εκ της ζωής του πάσαν πειθαρχίαν και θεωρεί την βούλησίν του ως νόμον, εξουσίαν, ως το παν· ας υποθέσωμεν, ότι πράττομεν όλα αυτά· τότε δύναται να υπάρχη πόλις; Οι νόμοι δύνανται να έχουν κύρος; Ποία βιαιότης, κατά την γνώμην σας, ποίαι υπερβολαί, ποίαι παρανομίαι θα συμβούν εκάστην ημέραν εις όλην την πόλιν; Ποία ασεβής γλώσσα αντί της επικρατούσης τώρα συγκρατημένης γλώσσης και τάξεως; ^[27] Και διατί πρέπει να λέγωμεν όλα κανονίζονται από τους νόμους και την υπακοήν εις αυτούς; Αλλά σεις οι ίδιοι, ενώ προ ολίγου όλοι οι Αθηναίοι ήσαν παρόντες εις την κλήρωσιν και όλοι βεβαίως επεθύμουν να κληρωθούν διά το δικαστήριον τούτο, σεις μόνοι ωρίσθητε να μας δικάσητε. Διατί; Διότι πρώτον ωρίσθητε και έπειτα εξελέγητε διά κλήρου, διότι αυτά ορίζουν οι νόμοι. Εν τοιαύτη περιπτώσει σεις οι ίδιοι, οι οποίοι σύμφωνα προς τους νόμους εισήλθετε εδώ, σεις οι οποίοι έχετε εις τας χείρας σας τον άνθρωπον, ο οποίος επιχειρεί διά της βίας να ομιλή και να ενεργή αντίθετα προς τους νόμους, θα τον αθωώσετε; Και κανείς από σας δεν θα δείξη την αγανάκτησιν και την οργήν δι' όσα ο βδελυρός και αναιδής ούτος πράττων παραβιάζει τους νόμους; ^[28] Διότι συ, μιαρώτατε από όλους τους ανθρώπους που υπάρχουν, ενώ το στόμα σου είναι κλειστόν, ουχί με κιγκλίδας και θύρας, τας οποίας κάποιος θα ηδύνατο να σου ανοίξη ολίγον, αλλά με πρόστιμα τόσον μεγάλα και σοβαρά και μάλιστα γραμμένα πλησίον της θεάς, παρουσιάζεσαι διά της βίας εις το μέσον των ανθρώπων τούτων και μάλιστα εις μέρος από το οποίον αι πράξεις σου σε αποκλείουν· αποκλεισμένος ωσάν με ένα σχοινί από παν το οποίον είναι νόμιμον εις την πόλιν δι' αποφάσεων τριών δικαστηρίων, διά της εγγραφής που έκαμαν οι θεσμοθέται και δι' άλλης που έκαμαν οι εισπράκτορες, διά της καταγγελίας δι' απατηλάς ενεργείας, εις την οποίαν συ ο ίδιος κατηγορείς τον εαυτόν σου, αποκλεισμένος σχεδόν ωσάν από μίαν σιδηράν άλυσον, παρ' όλα αυτά χώνεσαι μέσα κρυφίως, θραύεις τα εμπόδια και πλάττων προφάσεις και δημιουργών ψευδείς κατηγορίας νομίζεις ότι θα ανατρέψης το δημόσιον δίκαιον.