Μτφρ. Β. Καλαμπαλίκης. 1975. Ξενοφώντος Κύρου Παιδεία. Αρχαίο κείμενο, μετάφραση, σημειώσεις. Εισαγωγή Ν. Μπουγάς. Αθήνα: Πάπυρος.

Μάθε ακόμα, παιδί μου, από μένα και τα ακόλουθα, που είναι και σπουδαιότατα, είπε ο Καμβύσης. Όταν δηλαδή οι μάντεις και οι οιωνοί είναι αντίθετοι, ούτε συ, σε καμιά περίπτωση, να διακινδυνεύεις ούτε ο στρατός σου, έχοντας υπόψη σου πως οι άνθρωποι οδηγούνται στην εκλογή των πράξεών τους από εικασίες, χωρίς όμως καθόλου να γνωρίζουν από ποια τους πράξη θά ωφεληθούν. Θα μπορούσες να το καταλάβεις από τα ίδια τα γεγονότα· πολλοί δηλαδή μέχρι τώρα, και μάλιστα αυτοί που θεωρούνται πάνσοφοι, συμβούλεψαν πόλεις ν' αναλάβουν πόλεμο εναντίον εκείνων, από τους οποίους όσοι πείστηκαν να επιτεθούν, καταστράφηκαν· πολλοί εξάλλου βοήθησαν πολλές πόλεις ή και ιδιώτες ν' αυξήσουν τη δύναμή τους, οι οποίοι, αφού έγιναν δυνατοί, τους προξένησαν τις μεγαλύτερες συμφορές· άλλοι πάλι ήταν δυνατό να έχουν φίλους, να τους ευεργετούν και να ευεργετούνται απ' αυτούς· επειδή ωστόσο προτίμησαν να τους μεταχειρίζονται σαν δούλους μάλλον παρά σαν φίλους, από τούτους τους ίδιους και τιμωρήθηκαν∙ πόσοι ακόμα έχασαν κι αυτά που είχαν, επειδή δεν αρκέστηκαν να ζουν ευχάριστα έχοντας τα υπάρχοντά τους, αλλά θέλησαν τα πάντα να αποκτήσουν· αλλά και πόσοι, αφού απόκτησαν τον πολυπόθητο χρυσό, εξαιτίας του καταστράφηκαν. Έτσι η ανθρώπινη σοφία δε γνωρίζει καθόλου να προτιμά το άριστο καλύτερα από κείνον, που, ρίχνοντας κλήρο, θα έπραττε ό,τι τύχει. Οι θεοί όμως, παιδί μου, σαν αιώνιοι, γνωρίζουν τα πάντα: και τα παρελθόντα και τα παρόντα και τα μέλλοντα να συμβούν. Σ' εκείνους που τους συμβουλεύονται, αν τους ευνοούν, φανερώνουν τι πρέπει να κάνουν και τι όχι. Και δεν πρέπει να θεωρείται καθόλου παράξενο, αν δε θέλουν να δίνουν σε όλους συμβουλές· γιατί τίποτα δεν τους αναγκάζει να ασχολούνται μ' αυτούς για τους οποίους δε θέλουν να φροντίζουν.

Μτφρ. Σ. Τζουμελέας. χ.χ. Ξενοφών. Κύρου Παιδεία. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια. Ι–IV. Αθήνα: Ζαχαρόπουλος.

Μάθε, παιδί μου, από μένα, είπε ο Καμβύσης, και αυτά που είναι σπουδαιότατα. Παρά τη γνώμη δηλαδή των μάντεων και των οιωνών ουδέποτε ούτε συ να εκτίθεσαι σε κίνδυνο ούτε το στράτευμά σου να εκθέτης, έχοντας στο νου σου ότι οι άνθρωποι συμπεραίνοντας αναλαβαίνουν την εκτέλεση των πράξεων, χωρίς όμως να γνωρίζουν από ποια πράξη τους θα ωφεληθούν. Μπορείς να το καταλάβης απ' αυτά που γίνονται∙ πολλοί δηλαδή ως τώρα και μάλιστα εκείνοι που θεωρούνται σοφώτατοι, έπεισαν πόλεις να κηρύξουν πόλεμο εναντίον εκείνων από τους οποίους κατεστράφησαν όσοι επείσθηκαν να πολεμήσουν, και πολλοί συντελέσανε να πάρουν δύναμη και πόλεις και ιδιώτες, και απ' αυτούς ύστερα έπαθαν μεγάλες συμφορές, αφού απέκτησαν δύναμη, πολλοί δε επιθυμώντας να έχουν δούλους παρά φίλους εκείνους που μπορούσαν να τους έχουν φίλους, και να τους ευεργετούν και να ευεργετούνται απ' αυτούς, ετιμωρήθησαν από τους ίδιους αυτούς∙ πολλοί πάλι δεν εθεώρησαν αρκετό έχοντας το μερίδιό τους να ζουν ευχάριστα, θέλησαν να πάρουν όλα και γι' αυτό έχασαν όσα είχαν∙ πολλοί τέλος απέκτησαν τον πολυπόθητο πλούτο, και εξ αιτίας του χάθηκαν. Έτσι η ανθρώπινη σοφία δεν ξέρει ολότελα να διαλέγη το καλύτερο, παρά αν κανείς ρίχνη κλήρο και ενεργή στην τύχη. Οι θεοί όμως, παιδί μου, σαν αιώνιοι που είναι τα ξέρουν όλα, και τα περασμένα και τα τωρινά και όσα θα γίνουν, και φανερώνουν σε κείνους που τους συμβουλεύονται, αν τους καταλαβαίνουν, τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνουν. Καθόλου δεν είναι παράξενο, αν δεν θέλουν να δίνουν σ' όλους συμβουλές∙ γιατί δεν είναι αναγκασμένοι να φροντίζουν για κείνους που δεν θέλουν να φροντίζουν.