Ακόμη μην ξεχνάς ―για να θυμηθούμε και τους μύθους τους παλιούς― ότι τον πλούτο του Ταντάλου, την εξουσία του Πέλοπα, του Ευρυσθέα τη δύναμη, κανείς, ούτε λογογράφος ούτε και ποιητής, δε θα βρισκόταν να επαινέση· όμως, μετά τα ασύλληπτα κατορθώματα του Ηρακλή και του Θησέα την αρετή, όλοι θα εγκωμίαζαν αυτούς που έκαμαν εκστρατεία ενάντια στη Τροία και όσους τους μιμήθηκαν μετά. Και όμως ξέρομε καλά ότι οι ενδοξότεροι από αυτούς, οι πιο σπουδαίοι, είχαν την εξουσία ή σε μικρά κρατίδια ή σε νησάκια ασήμαντα. Εντούτοις άφησαν δόξα ίση με εκείνη των θεών και έγιναν πασίγνωστοι. Και αυτό γιατί όλος ο κόσμος αγαπάει αυτούς που πρόσφεραν τα περισσότερα αγαθά σε όλους τους Έλληνες και όχι αυτούς που απόχτησαν την πιο μεγάλη δύναμη μόνο για τον εαυτό τους.

Και φυσικά δεν έχουν μόνο γι' αυτά τα θέματα μια τέτοια γνώμη οι άνθρωποι, αλλά για όλες σχεδόν τις περιπτώσεις με τον ίδιο τρόπο σκέφτονται. Την πόλη τη δικιά μας, για παράδειγμα, κανείς δε θα την παίνευε ούτε για την ηγεμονία της στη θάλασσα ούτε και για τα άφθονα χρήματα που μάζεψε από τις συμμαχικές πόλεις και τα συγκέντρωσε όλα στο ταμείο της Ακρόπολης, αλλά ούτε και γιατί είχε τη δύναμη άλλες από τις πόλεις να τις καταστρέψη, άλλες να τις αυξήση και άλλες να τις διοική όπως ήθελε. Οπωσδήποτε στο χέρι της βέβαια ήταν να κάνη όλα αυτά. Αλλά η δύναμη αυτή μονάχα επικρίσεις της προξένησε. Μόνο ο Μαραθώνας, η ναυμαχία της Σαλαμίνας και πάνω από όλα το γεγονός ότι οι Αθηναίοι άφησαν έρημη την πόλη τους για τη σωτηρία όλων των Ελλήνων, τους εξασφάλισαν εγκώμια από όλους τους ανθρώπους. Την ίδια γνώμη έχουν και για τους Σπαρτιάτες: Θαυμάζουν περισσότερο από όλες τους τις νίκες την ηρωική θυσία τους στις Θερμοπύλες· λατρεύουν και κοιτούν με συγκίνηση το τρόπαιο που έστησαν οι βάρβαροι εκεί, ενώ αυτά που έστησαν αλλού οι Σπαρτιάτες δεν τα επαινούν, μα τα κοιτούν με αγανάκτηση, γιατί πιστεύουν ότι το πρώτο προβάλλει την αρετή τους, ενώ τα άλλα εκθέτουν μόνο την πλεονεξία τους.

Να έχης επίσης κατά νουν, διά να είπωμεν κάτι και από τους μυθικούς χρόνους, ότι τον πλούτον του Ταντάλου και την εξουσίαν του Πέλοπος και την δύναμιν του Ευρυσθέως, κανείς δεν θα συγκατετίθετο να επαινέση, ούτε ρήτωρ, ούτε ποιητής· αλλά μετά την υπερφυσικήν δύναμιν του Ηρακλέους και τα κατορθώματά του και την ανδρείαν του Θησέως, όλοι επαινούν εκείνους που εξεστράτευσαν κατά της Τροίας και εκείνους που ανεδείχθησαν όμοιοι προς αυτούς. Και όμως γνωρίζομεν ότι οι ονομαστότατοι και άριστοι εξ αυτών των ανδρών μικράς πολίχνας και νήσους είχον υπό την εξουσίαν των· εν τούτοις άφησαν την δόξαν των ίσην προς τους θεούς και ζηλευτήν εις όλους. Διότι όλοι εκτιμούν όχι εκείνους που απέκτησαν μεγάλην δύναμιν διά τους εαυτούς των, αλλά εκείνους που έγιναν αιτία πλείστων αγαθών εις τους Έλληνας.

Θα ίδης δε ότι όχι μόνον διά τους άνδρας τούτους έχουν οι άνθρωποι την γνώμην αυτήν, αλλά δι' όλους γενικώς, αφού και την πόλιν μας κανείς δεν ήθελεν επαινέσει, ούτε διότι εκυριάρχησε της θαλάσσης, ούτε διότι, αφού εισέπραξε τόσα πολλά χρήματα από τους συμμάχους, μετέφερεν αυτά εις την ακρόπολιν, ούτε προς τούτοις διότι από πολλάς πόλεις που εξουσίαζεν άλλας μεν ανεστάτωσε, άλλας δε εμεγάλωσε, εις άλλας δε επέβαλε το πολίτευμα που ήθελε· διότι όλα αυτά είχε την εξουσίαν να τα τακτοποιήση· αλλ' από τας ενεργείας αυτάς της πόλεώς μας πολλαί κατηγορίαι εξετοξεύθησαν κατ' αυτής, διά την μάχην όμως του Μαραθώνος και την ναυμαχίαν της Σαλαμίνος, και προ πάντων διότι εγκατέλειψαν οι πατέρες μας την πόλιν των διά την σωτηρίαν των Ελλήνων, όλοι τους επαινούν. Την ιδίαν δε γνώμην έχουν και διά τους Λακεδαιμονίους· και πράγματι εκείνους περισσότερον θαυμάζουν διά την ήτταν των εις τας Θερμοπύλας παρά διά τας άλλας νίκας, και το μεν τρόπαιον το οποίον έστησαν οι βάρβαροι εναντίον των, όταν τους ενίκησαν, αγαπούν και εκτιμούν, τα τρόπαια δε που έστησαν οι Λακεδαιμόνιοι πολεμούντες εναντίον άλλων δεν τα επαινούν και τα βλέπουν με αηδίαν· διότι νομίζομεν ότι το μεν πρώτον τρόπαιον είναι σημείον ανδρείας, τα δε άλλα δείγματα πλεονεξίας.