Αλλ' αφίνω αυτά, διότι εάν εξακολουθήσω να μέμφωμαι τους σημερινούς πολιτευομένους και να κατηγορώ την παρούσαν κατάστασιν των πραγμάτων, φοβούμαι μήπως αποπλανηθώ πολύ μακράν της υποθέσεως.

Περί τούτων βέβαια και πρότερον ωμιλήσαμεν και πάλιν θα ομιλήσωμεν, εάν δεν σας πείσωμεν να παύσετε πράττοντες τοιαύτα σφάλματα. Περί όσων δε εξ αρχής του λόγου μου ώρισα ότι θα ομιλήσω, αφού προσθέσω ολίγα, αποχωρώ του βήματος και παραχωρώ την θέσιν μου εις εκείνους που επιθυμούν να συμβουλεύουν περί αυτών περισσότερα.

Ημείς δηλαδή εάν μεν διοικούμεν ούτω την πόλιν, όπως τώρα την διοικούμεν, δεν υπάρχει τρόπος και να μη σκεπτώμεθα και να μη πολεμήσωμεν και να μη ζήσωμεν και να μη πάθωμεν και να μη πράξωμεν, όσα και τώρα (πάσχομεν και πράττομεν) και όσα κατά το παρελθόν (επάσχομεν και επράττομεν). Εάν όμως μεταβάλωμεν το πολίτευμα, φανερόν είναι ότι κατά την ίδιαν αναλογίαν, οποία ήσαν τα πράγματα κατά την εποχήν των προγόνων μας, τοιαύτα θα είναι και τα ιδικά μας. Διότι είναι ανάγκη εκ της ιδίας συμπεριφοράς όμοιαι και παραπλήσιαι να προέρχωνται πράξεις.

Πρέπει δε παραλληλίσαντες τας μεγίστας εξ αυτών (των πράξεων) να σκεφθώμεν ποίας πρέπει να εκλέξωμεν. Και πρώτον μεν ας σκεφθώμεν πώς οι Έλληνες και οι βάρβαροι διέκειντο προς εκείνο το πολίτευμα (των προγόνων μας) και πώς τώρα διάκεινται προς ημάς. Διότι όχι ολίγον τα γένη ταύτα (τα Ελληνικά και τα βαρβαρικά) συντελούν εις την ευημερίαν μας, όταν φέρωνται πρεπόντως προς ημάς.

Οι μεν Έλληνες λοιπόν τοιαύτην πεποίθησιν είχον εις τους διοικούντας την πόλιν κατ' εκείνους τους χρόνους, ώστε οι πλείστοι εξ αυτών εκουσίως παρεδόθησαν εις την πόλιν μας· οι δε βάρβαροι τόσον απείχον να αναμιγνύωνται εις τας υποθέσεις των Ελλήνων, ώστε ούτε με πολεμικά πλοία έπλεον δυτικώς της Φασήλιδος, ούτε επροχώρουν δυτικώς του Άλυος ποταμού με συντεταγμένον στράτευμα, αλλά έμενον ήσυχοι. Τώρα δε εις τέτοιο σημείον έφθασαν τα πράγματα, ώστε οι μεν Έλληνες μισούν την πόλιν μας, οι δε βάρβαροι μας περιφρονούν. Και διά μεν το μίσος των Ελλήνων ηκούσατε τους ιδίους τους στρατηγούς· ο βασιλεύς δε της Περσίας έδειξε διά των επιστολών, που μας έστειλε, πώς διάκειται προς ημάς.

Ακόμη δε εκτός τούτου υπό εκείνης μεν της τάξεως (της υπαρχούσης επί της εποχής των προγόνων μας) τόσον εξεπαιδεύθησαν οι πολίται προς αρετήν, (τόσον ετελειοποιήθησαν οι πολίται εις την γνώσιν των δικαιωμάτων των και των καθηκόντων των), ώστε δεν ηνόχλει μεν ο ένας τον άλλον, ενίκων δε τους εισβάλλοντας εις την χώραν μετέχοντες όλοι της μάχης. Ημείς δε πράττομεν τα ενάντια τούτων· διότι αδιαλείπτως βλάπτει ο ένας τον άλλον, τα δε πολεμικά έργα τόσον παρημελήσαμεν, ώστε δεν τολμώμεν ουδέ εις τας επιθεωρήσεις του στρατού να προσέλθωμεν, εάν δεν μας πληρώσουν. Το μεγαλύτερον δε από όλα είναι το εξής. Τότε μεν ουδείς πολίτης εστερείτο των διά την ζωήν αναγκαίων μέσων, ουδέ εντρόπιαζε κανείς την πόλιν ζητών ελεημοσύνην από τους διαβάτας, τώρα δε είναι περισσότεροι οι άποροι από τους ευπόρους· τους οποίους (απόρους) πρέπει να συγχωρώμεν, εάν ουδόλως ενδιαφέρωνται διά τα κοινά, αλλά φροντίζουν από πού και πώς θα εξοικονομήσουν τα μέσα διά να περάσουν εκάστην ημέραν.

Εγώ μεν λοιπόν, επειδή νομίζω ότι, εάν μιμηθώμεν τους προγόνους μας, και της παρούσης δυστυχίας θα απαλλαγώμεν και σωτήρες θα γίνωμεν όχι μόνον της πόλεως αλλά και όλων των Ελλήνων, παρουσιάσθην ενώπιόν σας και ωμίλησα· σεις δε αφού σκεφθήτε όλα αυτά, εγκρίνατε εκείνα που θεωρείτε ότι συμφέρουν εις την πόλιν.

Αλλ' όμως αν εξακολουθήσω να κατηγορώ και να επικρίνω τους σημερινούς πολιτικούς για την κατάντια των σημερινών πραγμάτων, φοβούμαι, μήπως ξεφύγω όλως διόλου από την υπόθεση που μας απασχολεί.

Για όλα αυτά και προηγουμένως εμίλησα και θα ξαναμιλήσω αργότερα, αν δεν κατορθώσω να σας πείσω να πάψετε εις το μέλλον να κάνετε τέτοια σφάλματα, αφού δε προσθέσω ακόμη λίγα για το ζήτημα που ώρισα ως υπόθεση του λόγου μου, θα παραχωρήσω το βήμα σ' εκείνους που θα είχαν τη διάθεση να συμβουλεύσουν κάτι φρονιμώτερο πάνω στο ίδιο θέμα.

Εμείς λοιπόν, αν εξακολουθήσουμε να διοικούμε την πολιτεία όπως και σήμερα, είναι αδύνατον να μη βρεθούμε στην ανάγκη να σκεπτόμαστε και να πολεμούμε και σχεδόν όλα να τα υποφέρουμε και να κατευθύνουμε τις ενέργειές μας, όπως ακριβώς στα χρόνια μας και στα χρόνια τα περασμένα. Εάν όμως μεταβάλουμε το πολίτευμα είναι φανερό ότι, όπως ακριβώς ήσαν τα πράγματα στην εποχή των προγόνων μας, έτσι θα είναι και σήμερα. Γιατί κατ' ανάγκη και φυσικήν ακολουθία από τα ίδια πολιτεύματα προβάλλουν και απορρέουν πράξεις όμοιες και ανάλογες.

Πρέπει μάλιστα, αφού παραλληλίσουμε τις πιο σοβαρές απ' αυτές τις πράξεις, να σκεφθούμε ποιες από τις δυο να εκλέξουμε. Και πρώτα–πρώτα πρέπει να παρατηρήσουμε προσεχτικά πώς διέκειντο και ποια στάση έπαιρναν απέναντι εκείνου του πολιτεύματος και οι Έλληνες και οι βάρβαροι και ποια στάση παίρνουν τώρα απέναντί μας, γιατί χωρίς άλλο τα γένη αυτά είναι μεγάλοι συντελεσταί για τη δική μας ευτυχία, όταν φέρωνται απέναντί μας όπως αξίζει στο καθένα.

Οι Έλληνες λοιπόν περιέβαλλαν με τόσην εμπιστοσύνη τους πολιτικούς εκείνης της εποχής, ώστε οι περισσότεροι απ' αυτούς θεληματικά έταξαν τον εαυτό τους στην υπηρεσία της πολιτείας. Οι βάρβαροι έπειτα τόσο πολύ απείχαν από το να ενδιαφέρωνται και να επεμβαίνουν στα Ελληνικά πράγματα, ώστε ούτε με πολεμικά πλοία δεν ετολμούσαν να πλεύσουν εντεύθεν της Φασήλιδος ούτε με στρατιωτική παράταξη ετολμούσαν να περάσουν εντεύθεν του Άλυος ποταμού, αλλ' ήσαν καθηλωμένοι στη θέση τους και ζούσαν ειρηνική ζωή.

Τώρα όμως έχουν φτάσει σε τέτοιο σημείο τα πράγματα, ώστε οι μεν Έλληνες μισούν την πολιτεία μας, οι δε βάρβαροι δεν μας λογαριάζουν καθόλου. Και όσο για το μίσος των Ελλήνων, το έχετε πληροφορηθή από τους ίδιους τους στρατηγούς, το πώς ύστερα διάκειται απέναντί μας ο βασιλεύς των Περσών μας το εφανέρωσε ο ίδιος με τα γράμματα που μας έστειλε.

Αλλ' εκτός απ' αυτό, με την παραδειγματική τάξη της παλιάς εκείνης εποχής εμορφώθηκαν οι πολίται και παρακινήθηκαν στην αρετή και πέτυχαν να βρίσκωνται σε αρμονία με τον ίδιο τον εαυτό τους και με τους άλλους συμπολίτας και τέλος να συντρίβουν στη γραμμή της μάχης όλους εκείνους που είχαν την τόλμη να εισβάλουν στη χώρα μας. Με μας συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Ερχόμαστε σχεδόν κάθε μέρα σε προστριβές κι' έχουμε σε τέτοιο βαθμό παραμελήσει τα πολεμικά έργα, ώστε δεν έχουμε καν το φιλότιμο να παρουσιαστούμε σε δοκιμαστικά πολεμικά γυμνάσια, αν δεν πάρουμε προκαταβολικά την αμοιβή μας. Και το πιο σπουδαίο απ' όλα: την εποχή εκείνη δεν έλειπαν από κανένα πολίτη τα αναγκαία για τη ζωή και κανένας δεν εζητιάνευε στους δρόμους από τους περαστικούς ανθρώπους, ώστε να ντροπιάζη την πολιτεία μας, ενώ σήμερα είναι πολύ περισσότεροι οι φτωχοί από τους πλούσιους, οι οποίοι (φτωχοί) είναι άξιοι κάθε συγνώμης που δεν δίνουν καμμιά σημασία για τα κοινά πράγματα, αλλά φροντίζουν μόνο πώς θα μπορέσουν να εξοικονομήσουν τα καθημερινά τους έξοδα.

Εγώ λοιπόν έχω την ελπίδα ότι, αν θελήσουμε να μιμηθούμε τους προγόνους, και από τη σημερινή ακαταστασία θα ξεφύγουμε για πάντα και θα γίνουμε ακόμη σωτήρες όχι μόνο της πολιτείας μας, αλλά και όλων μαζί των Ελλήνων. Γι' αυτό ακριβώς παρουσιάσθηκα μπροστά σας και ανέπτυξα τις απόψεις που ακούσατε. Στο χέρι σας είναι τώρα να σταθμίσετε καλά το πράγμα και να πάρετε την απόφαση που σεις νομίζετε ότι εξυπηρετεί περισσότερο το συμφέρον της πολιτείας.