^[42] Αλλά παρεσύρθην, χωρίς να το θέλω, να ειπώ πράγματα τα οποία ίσως θα είχαν θέσιν να ειπωθούν κατόπιν. Δι' αυτό επανέρχομαι πάλιν εις το ζήτημα των αποδεικτικών στοιχείων, εις την απόδειξιν ότι οι κύριοι ούτοι είναι υπεύθυνοι και αίτιοι διά τα σημερινά μας δυστυχήματα. Αφού λοιπόν εξηπατήθητε από τον Φίλιππον και εξηπατήθητε διά μέσου των κυρίων αυτών, οι οποίοι αποσταλέντες ως διπλωματικοί σας αντιπρόσωποι εις Μακεδονίαν έγιναν πληρωμένα όργανα του Φιλίππου και ουδεμίαν σωστήν είδησιν σας έφεραν και αφού εξηπατήθησαν οι δυστυχισμένοι Φωκείς και κατεστράφησαν αι πόλεις των, τι συνέβη; ^[43]Οι μεν κατάπτυστοι Θεσσαλοί και αναίσθητοι Θηβαίοι εθεώρουν τον Φίλιππον φίλον, ευεργέτην και σωτήρα. Ο Φίλιππος ήτο δι' αυτούς το παν. Και δεν ήθελαν ν' ακούσουν λέξιν εάν κανείς ήθελε να εκφράση εις αυτούς διαφορετικήν γνώμην. Σεις δε αν και δεν εβλέπατε με καλό μάτι τα γενόμενα και εδυσαρεστείσθε, εν τούτοις δεν παρεβιάζετε την ειρήνην, διότι δεν ημπορούσατε να κάμετε και αλλοιώς. Το ίδιον έκαμαν και οι άλλοι Έλληνες. Αν και είχαν και αυτοί εξαπατηθή και είχαν γελασθή εις τας ελπίδας των εκρατούσαν την ειρήνην, αν και οι ίδιοι από πολύν καιρόν τρόπον τινά επολεμούντο υπό του Φιλίππου. ^[44] Διότι τον καιρόν που ούτος εξεστράτευσε κατά των Ιλλυριών και Τριβαλλών και τους υπεδούλωνε, βία δε υπέτασσε και μερικούς από τους Έλληνας, και επρόσθετε πολλάς και μεγάλας δυνάμεις εις το κράτος του και εξηγόραζε τας συνειδήσεις μερικών Ελλήνων, οι οποίοι επωφελούμενοι της υφισταμένης ειρήνης, εταξίδευον εις Μακεδονίαν (ένας δε εξ αυτών είναι και ούτος). Τότε λοιπόν όλοι οι Έλληνες εναντίον των οποίων ο Φίλιππος εμηχανεύετο αυτά επολεμούντο υπ' αυτού. Εάν δε δεν το καταλάβαιναν αυτό, υπάρχει άλλη αιτία, διά την οποίαν δεν είμαι υπεύθυνος.

^[45] Εγώ όμως τα επρόλεγα αυτά και πάντοτε επεκαλούμην μάρτυρας θεούς και ανθρώπους ότι θα συμβούν και όταν ωμιλούσα εις σας και όπου άλλου εστελλόμην ως πρεσβευτής σας. Αλλ' αι (ελληνικαί) πολιτείαι διήρχοντο μεγάλην ηθικήν κρίσιν, διότι οι μεν πολιτευόμενοι και διαχειριζόμενοι τα κοινά εδωροδοκούντο και ηγοράζοντο με χρήματα, οι δε πολίται και ο πολύς λαός πότε μεν δεν αντελαμβάνετο τα όσα έκαμνον οι κυβερνώντες, πότε δε (αν και καταλάβαιναν ότι κάτι κακόν γίνεται) εξ αιτίας του ανέτου και ησύχου καθημερινού βίου τον οποίον περνούσαν, έμεναν ευχαριστημένοι και δεν αντέδρων κατά των κυβερνώντων. Και από αυτήν την ασθένειαν είχον προσβληθή όλοι παντού, ώστε να νομίζη έκαστος ότι δεν θα τον βρη η συμφορά αυτόν, αλλ' ότι θα εξασφαλίση τα ιδικά του πράγματα εάν ήθελεν εκμεταλλευθή τους κινδύνους των άλλων. ^[46] Κατόπιν όμως απ' τα γεγονότα αυτά, νομίζω ότι συνέβη το αντίθετον. Οι μεν λαοί, εξ αιτίας της μεγάλης και ακαίρου διά την εποχήν εκείνην αμελείας των να χάσουν την ελευθερίαν των, οι δε άρχοντες οι οποίοι επίστευον ότι πάντα τα άλλα πωλούν εκτός των εαυτών των, ν' αντιληφθούν τότε ότι το πρώτον πράγμα που απώλεσαν ήτο ο εαυτός των. Αντί, δηλαδή, να ονομάζωνται φίλοι και φιλοξενούμενοι, όπως ωνομάζοντο την εποχήν που εδωροδοκούντο (από τους Μακεδόνας), τώρα ακούουν να ονομάζωνται κόλακες και εχθροί των θεών και με όλα τα άλλα ονόματα που τους ταιριάζουν, και πολύ δικαίως. ^[47] Διότι κανείς, κύριοι δικασταί, δεν εξοδεύει χρήματα αποβλέπων εις το συμφέρον του προδότου, ούτε αφού πλέον κάμη ιδικά του εκείνα που ηγόρασε μεταχειρίζεται τον προδότην ως σύμβουλόν του περί των άλλων. Εάν ήτο έτσι, τότε κανείς δεν θα ήτο ευτυχέστερος του προδότου. Δεν είναι όμως έτσι. Κάθε άλλο μάλιστα. Αλλ' όταν εκείνος που ζητεί να κυριαρχήση, καταφέρη να επιβληθή, τότε γίνεται δεσποτικός και απέναντι των προδοτών που του επώλησαν την εξουσίαν. Επειδή δε γνωρίζει την κακοήθειάν των, δι' αυτό και τους μισεί και δεν τους εμπιστεύεται τίποτα και τους περιφρονεί. ^[48] Έχετε υπ' όψιν σας αυτά που σας λέγω, διότι και εάν είναι περασμένα, και δεν διορθώνονται, ωστόσον είναι πάντα καιρός να διδάσκωνται απ' αυτά οι μυαλωμένοι πολίται. Λοιπόν ο Λασθένης ως την εποχήν που επρόδωκε την Όλυνθον εκαλείτο από τον Φίλιππον φίλος. Το ίδιον και ο Τιμόλαος μέχρις ότου συνετέλεσε να καταστραφούν αι Θήβαι. Το ίδιον και ο Εύδικος και ο Σίμος ο Λαρισαίος εθεωρούντο φίλοι του Φιλίππου μέχρις ότου κατώρθωσαν να καταστήσουν την Θεσσαλίαν υπόδουλον εις τον Φίλιππον. Ύστερα από τας προδοσίας αυτάς, εγέμισεν ο κόσμος από τους τοιούτους προδότας που κατεδιώκοντο και επεριφρονούντο και έπασχον τα πάνδεινα. Και τι δεν έπαθεν ο Αρίστρατος εις την Σικυώνα και ο Περίλαος εις τα Μέγαρα; Δεν είναι παραπεταμένοι;

^[49] Από τα παραδείγματα που ανέφερα ημπορεί κανείς να ιδή ολοκάθαρα, ότι εκείνος προ πάντων που φυλάττει την πατρίδα του και αντιλέγει περισσότερον εις αυτούς (τους προδότας), αυτός, Αισχίνη, προμηθεύει εις όλους εσάς τους προδότας και τους πουλημένους κάτι τι που δυνάμει αυτού ημπορήτε να δωροδοκήσθε. Χάρις δε εις τους τιμίους τούτους πολίτας και εις τους πολιτικούς ηγέτας που αντιστάθηκαν εις τα σχέδιά σας, είσθε ακόμη σώοι και τσεπώνετε τον μισθόν (απ' τον Φίλιππον). Άλλως προ πολλού θα είχατε πάει στο διάβολο.

^[42] Αλλά περιέπεσα βεβαίως εις λόγους, τους οποίους θα αρμόζη ίσως να αναπτύξω μετ' ολίγον· επανέρχομαι λοιπόν πάλιν εις τας αποδείξεις, ότι τα αδικήματα τούτων, υπήρξαν τα αίτια της σήμερον υπαρχούσης πραγματικής καταστάσεως. Αφ' ου λοιπόν εξηπατήθητε, σεις μεν υπό του Φιλίππου, μέσω αυτών, οι οποίοι κατά τας πρεσβείας εμίσθωσαν τους εαυτούς των, και οι οποίοι ουδέν αληθές σας είπον, είχον δε εξαπατηθή οι δυστυχείς Φωκείς, και είχον καταστραφή αι πόλεις των, τι συνέβη;

^[43] Οι μεν κατάπτυστοι Θεσσαλοί, και οι ανόητοι Θηβαίοι, ενόμιζον τον Φίλιππον φίλον, ευεργέτην, σωτήρα· εκείνος ήτο το παν δι' αυτούς, ουδέ ήκουον λέξιν, εάν τις ήθελε να είπη κάτι άλλο. Σεις δε, οι οποίοι εβλέπατε με δυσπιστίαν τα γενόμενα, και οι οποίοι ηγανακτείτε, διετηρούσατε εν τούτοις την ειρήνην· διότι δεν ημπορούσατε να κάμητε τίποτε άλλο. Και οι άλλοι Έλληνες, καίτοι εξαπατηθέντες ομοίως, όπως σεις, και διαψευσθέντες εις ό,τι ήλπισαν, παρέμειναν ευχαριστημένοι εν ειρήνη, ενώ από πολλού, αυτοί οι ίδιοι, τρόπον τινά, επολεμούντο.

^[44] Διότι, όταν ο Φίλιππος κατά τας πολλάς εξορμήσεις του, υπέτασσε τους Ιλλυριούς και τους Τριβαλλούς και μερικούς εκ των Ελλήνων, προσθέτων υπ' αυτόν, πολλάς και μεγάλας δυνάμεις, όταν διεφθείροντο τινές εξ εκείνων, οίτινες εκ των πόλεων, μετέβαινον εκεί λόγω της εκ της ειρήνης ελευθερίας κινήσεων, (εκ των οποίων είς ήτο ούτος), τότε επολεμούντο πάντες εκείνοι, εναντίον των οποίων ούτος παρεσκεύαζε ταύτα. Εάν δε δεν το αντελαμβάνοντο, τούτο είναι άλλο ζήτημα, δεν με αφορά. ^[45] Διότι εγώ μεν προέλεγον, και διεμαρτυρόμην πάντοτε, και προς σας, και όπου εστελλόμην. Αι δε πόλεις ενόσουν, διότι οι μεν πολιτικοί, και οι διαχειριζόμενοι τα κοινά εδωροδοκούντο, και διεφθείροντο διά χρημάτων, οι δε ιδιώται και ο λαός, το μεν δεν προέβλεπον τα γεγονότα, το δε παρεσύροντο από την πρόσκαιρον ησυχίαν και άνεσιν, και επειδή όλοι γενικώς είχον πάθει κάποιαν τοιαύτην τινά νόσον, να νομίζη, δηλαδή έκαστος από όλους, ότι η συμφορά θα έλθη, πλην όχι επ' αυτών, και ότι διά των κινδύνων των άλλων θα διατηρήσουν ασφαλώς τα εαυτών, όταν θέλουν.

^[46] Έπειτα, νομίζω, συνέβη, εις μεν τον πολύ κόσμον, λόγω της πολλής και ακαίρου ραθυμίας, να χάση την ελευθερίαν του, εις δε τους προεστώτας και τους νομίζοντας, ότι πωλούν όλα τα άλλα εκτός των εαυτών των, να αντιληφθούν, ότι επώλησαν πρώτον τους εαυτούς των· διότι αντί φίλων και ξένων, όπως ωνομάζοντο τότε, ότε εδωροδοκούντο, τώρα ακούουν κόλακες και εχθροί των Θεών και όλα τα άλλα, όσα τους αρμόζουν. ^[47] Διότι ουδείς, πολίται Αθηναίοι, εξοδεύει χρήματα επιζητών το συμφέρον του προδότου, ούτε όταν γίνη κύριος εκείνου που εξαγοράζει, χρησιμοποιεί πλέον τον προδότην, ως σύμβουλον εις άλλα ζητήματα. Διότι, ουδέν θα ήτο ευδαιμονέστερον προδότου. Αλλά δεν είναι δυνατόν αυτά τα πράγματα. Πώς; Πολλού γε και δει. Αλλ' όταν ο επιζητών να κυριαρχήση, καταστή κύριος των πραγμάτων, τότε γίνεται αυθέντης και εκείνων οι οποίοι επώλησαν ταύτα, επειδή δε γνωρίζει την κακοήθειάν των, τότε, ε! τότε πλέον, και μισεί και δυσπιστεί και εξευτελίζει.

^[48] Προσέξατε δε· διότι, αν έχη παρέλθη ο καιρός των γεγονότων, είναι τουλάχιστον πάντοτε καιρός, διά να μάθουν οι ορθοφρονούντες τα τοιαύτα. Ο Λασθένης ωνομάζετο φίλος, μέχρι τότε, έως ότου επρόδωσε την Όλυνθον. Ο Τιμόλαος μέχρι τότε, έως ότου κατέστρεψε τας Θήβας. Ο Εύδικος και ο Σίμος ο Λαρισσαίος, μέχρι τότε, έως ότου υποδούλωσαν την Θεσσαλίαν εις τον Φίλιππον. Έπειτα όλη η οικουμένη εγέμισεν από προδότας, καταδιωκομένους, και υβριζομένους, και οι οποίοι τι δεν έπαθαν.

Τι δε έγινεν ο Αρίστρατος εις την Συκιώνα, τι έγινεν ο Πέριλος εις τα Μέγαρα; ^[49] Δεν είναι παραπεταμένοι; Από αυτά δύναται τις να ίδη σαφέστατα, ότι ο προφυλάσσων προ παντός την πατρίδα του, και ο αντιλέγων κατά το πλείστον εις τούτους, ούτος, Αισχίνη, προσφέρει εις σας τους προδότας και τους μισθάρνους το ότι έχετε εκείνο διά το οποίον θα δωροδοκηθήτε, και χάρις εις αυτόν εδώ τον πολύν λαόν, και τους ανθισταμένους εις τους σκοπούς σας, σεις είσθε σώοι και έμμισθοι, διότι, όσον εξηρτάτο τουλάχιστον από σας τους ιδίους, προ πολλού θα είχατε καταστραφή.