Το σύνθετο πολύς

"Υπάρχουν οκτώ σύνθετα του πολύς μέσα στην Ιλιάδα και στην Οδύσσεια, που αποτελούν ιδιοκτησία του Οδυσσέα· πολύαινος, πολύτλας, πολύτροπος, πολυμήχανος, πολυκερδής (νόος του Οδυσσέα), πολυκηδής (νόστος του Οδυσσέα), πολυκερδείη και το επίρρ. πολύπικρα […].

Τα σύνθετα του πολύς εικονογραφούν περισσότερο από κάθε άλλο επίθετο το ήθος και την παραδοσιακή φύση του Οδυσσέα· τούτο φαίνεται και από τη στατιστική παραβολή τους προς τα άλλα επίθετα (τυπικά και περιστατικά), που αποδίδονται στον ήρωα μέσα στην Οδύσσεια: Αν εξαιρέσουμε το πατρωνυμικό Λαερτιάδης και το πατριδωνυμικό Ἰθακήσιος, από τα άλλα επίθετα τρία μόνον ανήκουν στον Οδυσσέα αποκλειστικά· τα διογενής, πτολίπορθος και ταλασίφρων. Δύο, τα σχέτλιος και δύστηνος, χαρακτηρίζουν κατά κανόνα τον Οδυσσέα, αλλά και άλλα πρόσωπα του έπους. Τα υπόλοιπα δέκα επίθετα τα μοιράζεται ο ήρωας με άλλα πρόσωπα του έπους.

Η στατιστική αυτή διερεύνηση αποδείχνει ότι το επίθετο πολύς, σε σύνθεση ή σύνταξη με άλλες λέξεις, αποτελεί την ατομική, κατά κάποιον τρόπο, ταυτότητα του Οδυσσέα μέσα στο έπος. Η πολύτροπη φύση, το πολυμήχανο ήθος του, ο πολυκερδής νους του, ο πολυκηδής νόστος του καλύπτουν όλες τις φάσεις της προεπικής, πρωτοεπικής και οδυσσειακής του ιστορίας, τη συντονίζουν και τη συγκρατούν σε μια συνεχόμενη ενότητα. Για κανένα άλλον επικό ήρωα δεν έχουμε μια τόσο ευδιάκριτη ηθογραφική ταυτότητα.

Η πολλαπλότητα εξάλλου ως τυπική ιδιότητα του Οδυσσέα δεν εξαγγάλλεται στο προοίμιο μόνο με το επίθετο πολύτροπος, αλλά αρμολογεί και τους τέσσερεις πρώτους στίχους τους έπους· το πολύς, τοποθετημένο σε καίριες μετρικές θέσεις, γίνεται το κομποσχοίνι, που συγκρατεί τις υπόλοιπες λέξεις της πρώτης πεντάστιχης περιόδου: πολύτροπον, μετά την τομή του πρώτου στίχου· πολλά στο τέλος του πρώτου στίχου· πολλῶν στην αρχή του τρίτου στίχου· πολλὰ στην αρχή του τέταρτου στίχου."

[Δ. Ν. Μαρωνίτης, Αναζήτηση και νόστος του Οδυσσέα. Η διαλεκτική της Οδύσσειας, Αθήνα, εκδ. "Παπαζήσης" 1973, σ.84-85]