3. Τα δημιουργικά γλωσσικά στοιχεία ως βασικό χαρακτηριστικό του πολιτικού λόγου

Ήδη από την εποχή του Αριστοτέλη, η μελέτη του πολιτικού λόγου επικεντρώνει την προσοχή της στη χρήση δημιουργικών γλωσσικών στοιχείων. Η χρήση αυτή αποσκοπούσε ήδη από τότε, και εξακολουθεί να αποσκοπεί, στο να προσελκύσει το ενδιαφέρον του κοινού και να το πείσει. Έτσι, συχνά ο πολιτικός λόγος περιέχει επαναλήψεις, παραλληλισμούς, παρηχήσεις, ομοιοκαταληξίες, λογοπαίγνια, νεολογισμούς, υπερβολές, μεταφορές, ιδιωματισμούς και παροιμίες. Ορισμένα από αυτά εμφανίζονται στο παρακάτω απόσπασμα (όπου σημειώνονται με πλάγια γραμματοσειρά):

[...] Η ιστορία μας έχει δώσει αρκετά παραδείγματα άσχημων εξελίξεων, κάτω από τέτοιες ή παρόμοιες συνθήκες κρίσης. Στον αντίποδα των κοινωνικών αγώνων, στο έδαφος της απελπισίας και του οικονομικού αδιεξόδου, μπορεί να ανθίσει η βία, ο ρατσισμός, η μισαλλοδοξία, η οπισθοδρόμηση. Έχουμε δει στην Ιστορία, κράτη να παραλύουν μπροστά σε τέτοιες εξελίξεις και αυτό είναι το μεγάλο ζητούμενο από την ελληνική πολιτική τάξη σήμερα: Να κάνει τη δημοκρατία να λειτουργήσει μέσα στις συνθήκες της οικονομικής κρίσης.

Αυτό απαιτεί να γίνουν αλλαγές που δεν έγιναν για δεκαετίες. Στις οικονομικές και διοικητικές δομές, στη σκέψη και στις στάσεις ζωής.

Η ανάγκη είναι το ισχυρότερο κίνητρο. Αν η κοινωνία, οι πολίτες πειστούν ότι το κράτος, ο μέχρι τώρα μεγαλύτερος παραβάτης, εφαρμόζει πρώτα το ίδιο τους νόμους, ότι η ισονομία ισχύει για όλους, χωρίς εξαιρέσεις για τους ισχυρούς, ότι οι προβλέψεις του Συντάγματος δεν είναι κενό γράμμα, ότι τα οικονομικά βάρη κατανέμονται δίκαια, ότι η παιδεία και η υγεία δεν προσφέρονται μόνο στους προνομιούχους, τότε, παρά την κρίση, παρά τη φτώχεια, που αναπόφευκτα πλήττει μεγαλύτερα στρώματα του πληθυσμού, μπορούμε να περιμένουμε διέξοδο.

[...] Ό,τι αρνητικό έγινε τις τελευταίες δεκαετίες σ’ αυτόν τον τόπο, ας μην ξεχνάμε ότι έγινε εις βάρος της νέας γενιάς. Σε αυτούς παραδίνουμε μία χώρα που έφτασε στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, μία χώρα που για πολλά χρόνια ακόμη θα πρέπει να πληρώνει το δυσβάστακτο δημόσιο χρέος. Δεν έχουν ευθύνη οι νέοι άνθρωποι γι’ αυτή την πορεία, υφίστανται όμως τις συνέπειές της. Το λιγότερο που τους οφείλουμε είναι να τους διασφαλίσουμε καλύτερη παιδεία, την ένταξή τους στην παραγωγή, να τους δώσουμε δηλαδή προοπτική και επομένως, να δώσουμε προοπτική και στη χώρα.

Ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια για την 36η Επέτειο Αποκατάστασης της Δημοκρατίας

http://www.presidency.gr/?p=895 πρόσβαση 30/10/2011

Πιο συγκεκριμένα, στο απόσπασμα αυτό εντοπίζουμε τα ακόλουθα δημιουργικά στοιχεία:

• επαναλήψεις: ιστορία, (οικονομική) κρίση, παιδεία, χώρα, προοπτική.
• παραλληλισμοί: ότι + ονοματική φράση (Υ) + ρήμα + συμπλήρωμα, παρά την κρίση, παρά τη φτώχεια.
• παρηχήσεις:
• [s, i, e, j] αλλαγές που δεν έγιναν για δεκαετίες. Στις οικονομικές και διοικητικές δομές, στη σκέψη και στις στάσεις ζωής,
• [i, t, r, o] το ισχυρότερο κίνητρο,
• [i, o, u, s, r,] τους νόμους, ότι η ισονομία ισχύει για όλους, χωρίς εξαιρέσεις για τους ισχυρούς,
• [p, t], παρά την κρίση, παρά τη φτώχεια, που αναπόφευκτα πλήττει μεγαλύτερα στρώματα του πληθυσμού,
• [s, t] Ό,τι αρνητικό έγινε τις τελευταίες δεκαετίες σ’ αυτόν τον τόπο, ας μην ξεχνάμε ότι έγινε εις βάρος της νέας γενιάς.
• ομοιοκαταληξία: παιδεία-υγεία.
• μεταφορές: στο έδαφος της απελπισίας και του οικονομικού αδιεξόδου, μπορεί να ανθίσει, οπισθοδρόμηση, να παραλύουν, παραβάτης, τα οικονομικά βάρη κατανέμονται, πλήττει, στρώματα του πληθυσμού, διέξοδο, πρόθυρα της χρεωκοπίας, δυσβάστακτο.
• ιδιωματισμός: δεν είναι κενό γράμμα.
• υπερβολή: Ό,τι αρνητικό έγινε τις τελευταίες δεκαετίες… έγινε εις βάρος της νέας γενιάς.

Με τα δημιουργικά γλωσσικά στοιχεία ο ομιλητής εδώ

• ασκεί έντονη κριτική στην πολιτική κατάσταση και τους χειρισμούς των πολιτικών που οδήγησαν τη χώρα στην οικονομική κρίση,
• καταφέρνει να παρουσιάσει την κοινωνική κατάσταση με όρους που να είναι εύκολο να τους καταλάβει το ευρύ κοινό.

Γενικότερα,

χρησιμοποιώντας οι πολιτικοί δημιουργικά γλωσσικά στοιχεία που κάνουν τον λόγο τους οικείο στο κοινό, καταφέρνουν

• να προσελκύσουν την προσοχή του,
• να εξασφαλίσουν την εμπιστοσύνη και την υποστήριξή του,
• να το πείσουν για την «ορθότητα» των αντιλήψεων και των πράξεών τους.