1. Τι είναι η πολυσημία και τι ομωνυμία;

Πολυσημία

χαρακτηρίζει μια λέξη με περισσότερες από μία σημασίες που κάπως συνδέονται μεταξύ τους . Το φαινόμενο αυτό είναι εξαιρετικά συχνό στις ανθρώπινες γλώσσες που συστηματικά «συστεγάζουν» διαφορετικές αλλά σχετικές σημασίες κάτω από την ίδια λέξη.

Για να χαρακτηρίσουμε μια λέξη ως πολύσημη πρέπει να υπάρχει σχέση μεταξύ των σημασιών

, όπως για παράδειγμα οι σημασίες της λέξης καταπίνω στις προτάσεις

Να μασάς και να καταπίνεις προσεκτικά

και

Δεν μπορώ να καταπιώ με τίποτα αυτό που είπε.

Ακόμα κι αν δεν μπορούμε να κατονομάσουμε τη σχέση με ακρίβεια, διαισθανόμαστε ως ομιλητές ότι οι σημασίες είναι σχετικές. Αντίθετα

στην ομωνυμία, αν και διαφορετικές σημασίες σχετίζονται πάλι με την ίδια μορφή, αποδίδονται ωστόσο σε διαφορετικές λέξεις ακριβώς γιατί δεν έχουν προφανή σημασιολογική σχέση

. Ομωνυμία επομένως χαρακτηρίζει τις λέξεις πλάνη ‘παραπλάνηση’ και πλάνη ‘ξυλουργικό εργαλείο’, αφού σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να φανταστούμε ότι η σημασία της μιας είναι επέκταση της σημασίας της άλλης. Η διάκριση πολυσημίας – ομωνυμίας αφορά και τα λεξικά όπου οι περιπτώσεις ομωνυμίας εμφανίζονται ως διαφορετικά λήμματα, ενώ η πολυσημία ως διαφορετικές σημασίες του ίδιου λήμματος.

Η πολυσημία είναι πολύ πιο συχνή από την ομωνυμία γιατί οι γλώσσες έχουν συνήθως κάποιο λόγο που εκφράζουν διαφορετικές σημασίες με την ίδια μορφή. Αντίθετα η ομωνυμία είναι ένα γλωσσικό «ατύχημα» που οδηγεί δύο άσχετες σημασίες να έχουν την ίδια μορφή.