Εξώφυλλο

Αριάδνη

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας

της Δήμητρας Μήττα

ΚΑΤΡΕΑΣ

    Ο Κατρέας ήταν γιος του Μίνωα και της Πασιφάης. Γυναίκα του πήρε τη Φρονία, όπως παραδίδει ο Ελλάνικος (Fragmenta 1a,4,F.135.2), με την οποία ζούσε στην Κνωσό ή την πόλη Κάτρη που ονομάστηκε έτσι από αυτόν. Απέκτησαν τέσσερα παιδιά, ένα γιο, τον Αλθαιμένη, και τρεις κόρες, την Αερόπη, την Κλυμένη, την Απημοσύνη (=άβλαβη). Σύμφωνα με χρησμό θα έχανε την εξουσία από ένα παιδί του ή ένα εγγόνι του. Τα παιδιά του Απημοσύνη και Αλθαιμένης, επειδή πληροφορήθηκαν τον χρησμό που ο πατέρας τους προσπάθησε να κρατήσει κρυφό, έφυγαν κρυφά για τη Ρόδο για να μην επαληθευτεί και χρειαστεί να σκοτώσουν τον πατέρα τους, οι ίδιοι ή οι απόγονοί τους τον παππού τους. Στο όρος Αταβύριο, απ' όπου έβλεπαν την Κρήτη, οι δυο τους καθιέρωσαν τη λατρεία του Αταβύριου Δία και ίδρυσαν στο νησί την πόλη Κρητινία.

    Στο μεταξύ ο Κατρέας, από φόβο για τον χρησμό, έδιωξε τις άλλες δύο κόρες του, τις έδωσε στον Ναύπλιο, περαστικό ναυτικό από το νησί, για να τις πουλήσει σαν δούλες μακριά από την Κρήτη ή για να τις πετάξει στη θάλασσα. Η μεταστροφή του Ναύπλιου οδήγησε τον ίδιο σε γάμο με την Κλυμένη (απέκτησαν τον Οίακα και τον Παλαμήδη) και την Αερόπη σε γάμο με τον Πλεισθένη (απέκτησαν τον Αγαμέμνονα και τον Μενέλαο).

    Όταν ο Κατρέας γέρασε, αναζήτησε τον γιο του για να τον αφήσει κληρονόμο στον θρόνο, γι' αυτό βρέθηκε στις ακτές της Ρόδου. Βοσκοί όμως που τους είδαν να αποβιβάζονται τους πέρασαν για πειρατές και τους επιτέθηκαν με πέτρες. Τα γαυγίσματα των σκύλων κάλυπταν τις φωνές του Κατρέα που δήλωνε την ταυτότητά του και τελικά ο Κατρέας πέθανε από τα χέρια του Αλθαιμένη που έριξε το ακόντιό του, επαληθεύοντας τον χρησμό. Στην κηδεία του παππού του από την πλευρά της μητέρας του Αερόπης θέλησε να παρευρεθεί ο Μενέλαος, οπότε ο Πάρης βρήκε την ευκαιρία να κλέψει την Ελένη. (Απολλόδωρος 3.12-16, Διόδωρος Σ. 5.59)

    Η ιστορία του Κατρέα μνημειώνει την εξάπλωση των Μινωιτών στη Μικρά Ασία και την Πελοπόννησο και επιχειρεί περαιτέρω διασυνδέσεις αιγαιακών και πελοποννησιακών περιοχών με την Κρήτη. Είναι πιθανό να έχουν ενσωματωθεί στον τελικό μύθο τοπικές ροδιακές και πελοποννησιακές παραδόσεις. Διαφαίνεται όμως και μια προσπάθεια να δηλωθεί η συνέχεια από τους Μινωίτες στους Μυκηναίους, καθώς βασικοί Μυκηναίοι βασιλείς έχουν κρητική ρίζα που φτάνει μέχρι τον ίδιο τον Μίνωα. Έτσι, συνδέονται άμεσα δύο μεγάλοι προϊστορικοί πολιτισμοί, ο μινωικός και ο μυκηναϊκός.

    Επίσης, με τον μύθο του Κατρέα αιτιολογείται η ύπαρξη και η ονομασία της κρητικής πόλης Κάτρη, για την οποία ο Στέφανος Βυζάντιος γράφει: πόλις Κρήτης τὸν Ἰωνικὸν ἔχουσα τρόπον … τὸ ἐθνικόν Κατραῖος. (Ήταν σύνηθες στους ελληνικούς μύθους να αναζητούνται γενάρχες πίσω από την ίδρυση πόλεων, κάτι που εντείνεται στους αλεξανδρινούς και ελληνιστικούς χρόνους.)