Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

Σόλων (10.1-11.2)


[10.1] Οὐ μὴν ἀλλὰ τῶν Μεγαρέων ἐπιμενόντων, πολλὰ κακὰ καὶ δρῶντες ἐν τῷ πολέμῳ καὶ πάσχοντες, ἐποιήσαντο Λακεδαιμονίους διαλλακτὰς καὶ δικαστάς. [10.2] οἱ μὲν οὖν πολλοὶ τῷ Σόλωνι συναγωνίσασθαι λέγουσι τὴν Ὁμήρου δόξαν· ἐμβαλόντα γὰρ αὐτὸν ἔπος εἰς νεῶν κατάλογον ἐπὶ τῆς δίκης ἀναγνῶναι·
Αἴας δ᾽ ἐκ Σαλαμῖνος ἄγεν δυοκαίδεκα νῆας,
στῆσε δ᾽ ἄγων ἵν᾽ Ἀθηναίων ἵσταντο φάλαγγες.
[10.3] αὐτοὶ δ᾽ Ἀθηναῖοι ταῦτα μὲν οἴονται φλυαρίαν εἶναι, τὸν δὲ Σόλωνά φασιν ἀποδεῖξαι τοῖς δικασταῖς, ὅτι Φιλαῖος καὶ Εὐρυσάκης οἱ Αἴαντος υἱοί, ‹τῆς› Ἀθήνησι πολιτείας μεταλαβόντες, παρέδοσαν τὴν νῆσον αὐτοῖς καὶ κατῴκησαν ὁ μὲν ἐν Βραυρῶνι τῆς Ἀττικῆς, ὁ δ᾽ ἐν Μελίτῃ, καὶ δῆμον ἐπώνυμον Φιλαίου τὸν Φιλαϊδῶν ἔχουσιν, ὅθεν ἦν Πεισίστρατος. [10.4] ἔτι δὲ μᾶλλον ἐξελέγξαι τοὺς Μεγαρέας βουλόμενον, ἰσχυρίσασθαι περὶ τῶν νεκρῶν ὡς οὐχ ὃν τρόπον ἐκεῖνοι θάπτουσι κεκηδευμένων, ἀλλ᾽ ὃν αὐτοί· θάπτουσι δὲ Μεγαρεῖς πρὸς ἕω τοὺς νεκροὺς βλέποντας, Ἀθηναῖοι δὲ πρὸς ἑσπέραν. [10.5] Ἡρέας δ᾽ ὁ Μεγαρεὺς ἐνιστάμενος λέγει καὶ Μεγαρεῖς πρὸς ἑσπέραν τετραμμένα τὰ σώματα τῶν νεκρῶν τιθέναι, καὶ μεῖζον ἔτι τούτων· μίαν ἕκαστον Ἀθηναίων ἔχειν θήκην, Μεγαρέων δὲ καὶ τρεῖς καὶ τέτταρας ἐν μιᾷ κεῖσθαι. [10.6] τῷ μέντοι Σόλωνι καὶ Πυθικούς τινας βοηθῆσαι λέγουσι χρησμούς, ἐν οἷς ὁ θεὸς Ἰαονίαν τὴν Σαλαμῖνα προσηγόρευσε. ταύτην τὴν δίκην ἐδίκασαν Σπαρτιατῶν πέντε ἄνδρες, Κριτολαΐδας, Ἀμομφάρετος, Ὑψιχίδας, Ἀναξίλας, Κλεομένης.
[11.1] Ἤδη μὲν οὖν καὶ ἀπὸ τούτων ἔνδοξος ἦν ὁ Σόλων καὶ μέγας. ἐθαυμάσθη δὲ καὶ διεβοήθη μᾶλλον ἐν τοῖς Ἕλλησιν εἰπὼν ὑπὲρ τοῦ ἱεροῦ τοῦ ἐν Δελφοῖς, ὡς χρὴ βοηθεῖν καὶ μὴ περιορᾶν Κιρραίους ὑβρίζοντας εἰς τὸ μαντεῖον, ἀλλὰ προσαμύνειν ὑπὲρ τοῦ θεοῦ Δελφοῖς. πεισθέντες γὰρ ὑπ᾽ ἐκείνου πρὸς τὸν πόλεμον ὥρμησαν οἱ Ἀμφικτύονες, ὡς ἄλλοι τε πολλοὶ μαρτυροῦσι καὶ Ἀριστοτέλης ἐν τῇ τῶν Πυθιονικῶν ἀναγραφῇ Σόλωνι τὴν γνώμην ἀνατιθείς. [11.2] οὐ μέντοι στρατηγὸς ἐπὶ τοῦτον ἀπεδείχθη τὸν πόλεμον, ὡς λέγειν φησὶν Ἕρμιππος Εὐάνθη τὸν Σάμιον· οὔτε γὰρ Αἰσχίνης ὁ ῥήτωρ τοῦτ᾽ εἴρηκεν, ἔν τε τοῖς τῶν Δελφῶν ὑπομνήμασιν Ἀλκμαίων, οὐ Σόλων, Ἀθηναίων στρατηγὸς ἀναγέγραπται.


[10.1] Καθώς όμως οι Μεγαρείς και μετά την ήττα τους δεν το έβαζαν κάτω, οι Αθηναίοι, ύστερα από πολλές επιτυχίες αλλά και παθήματα στον πόλεμο, έβαλαν ως συμφιλιωτές και δικαστές τους Λακεδαιμονίους. [10.2] Στην αντιδικία αυτή, οι περισσότεροι υποστηρίζουν ότι βοήθησε τον Σόλωνα η άποψη του Ομήρου, γιατί στη δίκη παρενέβαλε και διάβασε στίχους από τον «Κατάλογο των νεών»:
Ο Αίας από τη Σαλαμίνα οδηγούσε δώδεκα σκάφη
και τα έστησε εκεί που ήταν οι δυνάμεις των Αθηναίων.
[10.3] Οι ίδιοι πάντως οι Αθηναίοι πιστεύουν ότι αυτά είναι ανοησίες και λένε πως ο Σόλων απέδειξε στους δικαστές ότι ο Φιλαίος και ο Ευρυσάκης, τα παιδιά του Αίαντα, αφού έγιναν Αθηναίοι πολίτες, παρέδωσαν το νησί στους Αθηναίους και εγκαταστάθηκαν ο ένας στη Βραυρώνα της Αττικής, ο άλλος στη Μελίτη. Έχουν μάλιστα και δήμο των Φιλαϊδών από το όνομα του Φιλαίου, από όπου καταγόταν και ο Πεισίστρατος. [10.4] Θέλοντας ο Σόλων να αποδείξει ακόμη πιο πειστικά το αστήρικτο των Μεγαρέων, υποστήριξε σχετικά με τους νεκρούς ότι κηδεύονται όχι σύμφωνα με τον τρόπο με τον οποίο θάβουν εκείνοι αλλά σύμφωνα με τον τρόπο με τον οποίο θάβουν οι ίδιοι· οι Μεγαρείς θάβουν τους νεκρούς στραμμένους προς την Ανατολή, ενώ οι Αθηναίοι προς τη Δύση. [10.5] Ο Ηρέας όμως από τα Μέγαρα κάνοντας ένσταση υποστήριξε ότι και οι Μεγαρείς βάζουν τις σορούς με το κεφάλι προς τη Δύση, και κάτι ακόμη πιο σπουδαίο από αυτό· ο κάθε Αθηναίος χωριστά έχει τον δικό του τάφο, ενώ τρεις και τέσσερις Μεγαρείς βρίσκονται θαμμένοι μαζί σε έναν τάφο. [10.6] Τέλος, λένε ότι τον Σόλωνα ενίσχυσαν στα επιχειρήματά του και κάποιοι χρησμοί της Πυθίας, στους οποίους ο θεός αποκάλεσε τη Σαλαμίνα Ιαονία. Την υπόθεση αυτή εκδίκασαν πέντε Σπαρτιάτες, ο Κριτολαΐδας, ο Αμομφάρετος, ο Υψιχίδας, ο Αναξίλας και ο Κλεομένης.
[11.1] Από τα γεγονότα αυτά λοιπόν ο Σόλων ήταν πια ένδοξος και τρανός. Θαυμάστηκε όμως και έγινε γνωστό το όνομά του ευρύτερα μεταξύ των Ελλήνων, όταν μίλησε για την υπεράσπιση του ιερού των Δελφών, πως έχουν χρέος να το βοηθήσουν και να μη μένουν απλοί παρατηρητές μπρος στην ταπεινωτική συμπεριφορά των κατοίκων της Κίρρας προς το μαντείο, αλλά να υπερασπιστούν τους Δελφούς χάρη του θεού. Πράγματι, οι Αμφικτίονες πείστηκαν από εκείνον και ξεσηκώθηκαν για πόλεμο εναντίον των Κιρραίων, όπως μεταξύ άλλων πολλών μαρτυρεί και ο Αριστοτέλης στο έργο του «Πυθιονικών αναγραφή», όπου την πρωτοβουλία αυτή αποδίδει στον Σόλωνα. [11.2] Πάντως, στρατηγός σε εκείνον τον πόλεμο δεν προτάθηκε ο Σόλων, όπως ισχυρίζεται, κατά πληροφορία του Ερμίππου, ο Ευάνθης ο Σάμιος. Εξάλλου ούτε και ο ρήτορας Αισχίνης έχει πει κάτι τέτοιο· αλλά και στα «Υπομνήματα» των Δελφών έχει γραφεί ότι στρατηγός των Αθηναίων ήταν ο Αλκμαίων, όχι ο Σόλων.