Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

Σόλων (3.1-4.8)


[3.1] Τὸ δ᾽ οὖν εὐδάπανον τῷ Σόλωνι καὶ ὑγρὸν πρὸς τὴν δίαιταν καὶ τὸ φορτικώτερον ἢ φιλοσοφώτερον ἐν τοῖς ποιήμασι διαλέγεσθαι περὶ τῶν ἡδονῶν τὸν ἐμπορικὸν οἴονται βίον προστετρῖφθαι· πολλοὺς γὰρ ἔχοντα κινδύνους καὶ μεγάλους ἀνταπαιτεῖν πάλιν εὐπαθείας τινὰς καὶ ἀπολαύσεις. [3.2] ὅτι δ᾽ ἑαυτὸν ἐν τῇ τῶν πενήτων μερίδι μᾶλλον ἢ τῇ τῶν πλουσίων ἔταττε, δῆλόν ἐστιν ἐκ τούτων·
[3.3] πολλοὶ γὰρ πλουτοῦσι κακοί, ἀγαθοὶ δὲ πένονται·
ἀλλ᾽ ἡμεῖς αὐτοῖς οὐ διαμειψόμεθα
τῆς ἀρετῆς τὸν πλοῦτον· ἐπεὶ τὸ μὲν ἔμπεδόν ἐστιν,
χρήματα δ᾽ ἀνθρώπων ἄλλοτε ἄλλος ἔχει.
[3.4] τῇ δὲ ποιήσει κατ᾽ ἀρχὰς μὲν εἰς οὐδὲν ἄξιον σπουδῆς, ἀλλὰ παίζων ἔοικε προσχρήσασθαι καὶ τέρπων ἑαυτὸν ἐν τῷ σχολάζειν· ὕστερον δὲ καὶ γνώμας ἐνέτεινε φιλοσόφους, καὶ τῶν πολιτικῶν πολλὰ συγκατέπλεκε τοῖς ποιήμασιν, οὐχ ἱστορίας ἕνεκεν καὶ μνήμης, ἀλλ᾽ ἀπολογισμοὺς τῶν πεπραγμένων ἔχοντα καὶ προτροπὰς ἐνιαχοῦ καὶ νουθεσίας καὶ ἐπιπλήξεις πρὸς τοὺς Ἀθηναίους. [3.5] ἔνιοι δέ φασιν ὅτι καὶ τοὺς νόμους ἐπεχείρησεν ἐντείνας εἰς ἔπος ἐξενεγκεῖν, καὶ διαμνημονεύουσι τὴν ἀρχὴν οὕτως ἔχουσαν·
πρῶτα μὲν εὐχώμεσθα Διὶ Κρονίδῃ βασιλῆι
θεσμοῖς τοῖσδε τύχην ἀγαθὴν καὶ κῦδος ὀπάσσαι.
[3.6] φιλοσοφίας δὲ τοῦ ἠθικοῦ μάλιστα τὸ πολιτικόν, ὥσπερ οἱ πλεῖστοι τῶν τότε σοφῶν, ἠγάπησεν. ἐν δὲ τοῖς φυσικοῖς ἁπλοῦς ἐστι λίαν καὶ ἀρχαῖος, ὡς δῆλον ἐκ τούτων·
[3.7] ἐκ νεφέλης πέλεται χιόνος μένος ἠδὲ χαλάζης,
βροντὴ δ᾽ ἐκ λαμπρᾶς γίνεται ἀστεροπῆς.
ἐξ ἀνέμων δὲ θάλασσα ταράσσεται· ἢν δέ τις αὐτὴν
μὴ κινῇ, πάντων ἐστὶ δικαιοτάτη.
[3.8] καὶ ὅλως ἔοικεν ἡ Θάλεω μόνου σοφία τότε περαιτέρω τῆς χρείας ἐξικέσθαι τῇ θεωρίᾳ· τοῖς δ᾽ ἄλλοις ἀπὸ τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς τοὔνομα τῆς σοφίας ὑπῆρξε.
[4.1] Γενέσθαι δὲ μετ᾽ ἀλλήλων ἔν τε Δελφοῖς ὁμοῦ λέγονται καὶ πάλιν ἐν Κορίνθῳ, Περιάνδρου σύλλογόν τινα κοινὸν αὐτῶν καὶ συμπόσιον κατασκευάσαντος. [4.2] ἔτι δὲ μᾶλλον εἰς ἀξίωμα καὶ δόξαν αὐτοὺς κατέστησεν ἡ τοῦ τρίποδος περίοδος καὶ διὰ πάντων ἀνακύκλησις καὶ ἀνθύπειξις μετ᾽ εὐμενείας φιλοτίμου γενομένη. [4.3] Κῴων γὰρ ὥς φασι καταγόντων σαγήνην, καὶ ξένων ἐκ Μιλήτου πριαμένων τὸν βόλον οὔπω φανερὸν ὄντα, χρυσοῦς ἐφάνη τρίπους ἑλκόμενος, ὃν λέγουσιν Ἑλένην πλέουσαν ἐκ Τροίας αὐτόθι καθεῖναι, χρησμοῦ τινος ἀναμνησθεῖσαν παλαιοῦ. [4.4] γενομένης δὲ τοῖς ξένοις πρῶτον ἀντιλογίας πρὸς τοὺς ἁλιέας περὶ τοῦ τρίποδος, εἶτα τῶν πόλεων ἀναδεξαμένων τὴν διαφοράν, ἄχρι πολέμου προελθοῦσαν, ἀνεῖλεν ἀμφοτέροις ἡ Πυθία τῷ σοφωτάτῳ τὸν τρίποδα ἀποδοῦναι. [4.5] καὶ πρῶτον μὲν ἀπεστάλη πρὸς Θαλῆν εἰς Μίλητον, ἑκουσίως τῶν Κῴων ἑνὶ δωρουμένων ἐκείνῳ περὶ οὗ πρὸς ἅπαντας ὁμοῦ Μιλησίους ἐπολέμησαν. Θάλεω δὲ Βίαντα σοφώτερον ἀποφαίνοντος αὑτοῦ, πρὸς ἐκεῖνον ἧκεν, ὑπ᾽ ἐκείνου δ᾽ αὖθις ἀπεστάλη πρὸς ἄλλον ὡς σοφώτερον. [4.6] εἶτα περιιὼν καὶ ἀναπεμπόμενος, οὕτως ἐπὶ Θαλῆν τὸ δεύτερον ἀφίκετο, καὶ τέλος εἰς Θήβας ἐκ Μιλήτου κομισθεὶς τῷ Ἰσμηνίῳ Ἀπόλλωνι καθιερώθη. [4.7] Θεόφραστος δέ φησι πρῶτον μὲν εἰς Πριήνην Βίαντι τὸν τρίποδα πεμφθῆναι, δεύτερον δ᾽ εἰς Μίλητον Θαλῇ Βίαντος ἀποπέμψαντος· οὕτω δὲ διὰ πάντων πάλιν εἰς Βίαντα περιελθεῖν, καὶ τέλος εἰς Δελφοὺς ἀποσταλῆναι. [4.8] ταῦτα μὲν οὖν ὑπὸ πλειόνων τεθρύληται, πλὴν ὅτι τὸ δῶρον ἀντὶ τοῦ τρίποδος οἱ μὲν φιάλην ὑπὸ Κροίσου πεμφθεῖσαν, οἱ δὲ ποτήριον Βαθυκλέους ἀπολιπόντος εἶναι λέγουσιν.


[3.1] Το να ξοδεύει λοιπόν ο Σόλων με ευκολία το χρήμα, να ζει με πολυτέλεια και να μιλάει στα ποιήματά του για τις ηδονές της σάρκας σαν αμόρφωτος και όχι ως φιλόσοφος, πιστεύουν ότι οφείλεται στον τρόπο ζωής του ως εμπόρου· γιατί, καθώς η ζωή αυτή ενέχει πολλούς και μεγάλους κινδύνους, προβάλλει και την απαίτηση για κάποιες διασκεδάσεις και απολαύσεις. [3.2] Ο Σόλων, άλλωστε, κατέτασσε τον εαυτό του μάλλον στην τάξη των φτωχών παρά των πλουσίων. Αυτό γίνεται φανερό από αυτά που λέει σε ένα ποίημά του: [3.3] «πολλοί κακοί άνθρωποι είναι πλούσιοι, αντίθετα, οι καλοί είναι φτωχοί· εμείς όμως δεν θα ανταλλάξουμε την αρετή με τα πλούτη· γιατί η αρετή είναι πάντοτε σταθερή, ενώ τα πλούτη σήμερα τα έχει ο ένας αύριο ο άλλος». [3.4] Φαίνεται πως αρχικά δεν ασχολήθηκε στην ποίησή του καθόλου με σοβαρά θέματα, αλλά την είχε ως ένα μέσο διασκέδασης για να περνάει ευχάριστα σε ώρες σχόλης. Με τον καιρό όμως ενέταξε στα ποιήματά του και γνώμες φιλοσόφων και πολλά κοινωνικά γεγονότα· επιδίωξή του δεν ήταν τόσο να τα μάθουν οι άνθρωποι και να τα θυμούνται, όσο να δώσει ένα είδος απολογισμού των πεπραγμένων· εξάλλου, σε μερικά έδινε συμβουλές και προσπαθούσε να νουθετήσει ή και να επιπλήξει τους Αθηναίους. [3.5] Ορισμένοι μάλιστα λένε ότι ακόμη και τους νόμους επιχείρησε να δημοσιεύσει σε μετρική μορφή έπους, και αναφέρουν μάλιστα και την αρχή του ποιήματος, που είναι διατυπωμένη ως εξής:
«Ας ευχηθούμε πρώτα στον βασιλιά Δία,
τον γιο του Κρόνου, να δώσει σ᾽ αυτούς τους
θεσμούς τύχη αγαθή και δόξα».
[3.6] Από τη λεγόμενη ηθική φιλοσοφία έδειξε κυρίως κλίση στο πολιτικό μέρος, όπως οι περισσότεροι, άλλωστε, από τους σοφούς της εποχής του. Σε ό,τι αφορά στη φυσική φιλοσοφία ήταν πολύ απλοϊκός και με παλαιές αντιλήψεις, όπως δείχνουν οι εξής στίχοι:
[3.7] «Η χιονοθύελλα και το χαλάζι προκαλούνται
από τα σύννεφα, η βροντή προέρχεται από τη λάμψη της αστραπής.
Η θάλασσα αναταράσσεται από τους ανέμους· εάν όμως δεν την ανακατεύει κανένας, είναι η πιο γαλήνια από όλα τα πράγματα».
[3.8] Γενικά φαίνεται πως μόνο η φιλοσοφία του Θαλή εκείνη την εποχή έφτασε θεωρητικά σε σημείο να ξεπεράσει τις ανάγκες της καθημερινής ζωής· οι υπόλοιποι απόκτησαν το όνομα του σοφού από την αρετή της πολιτικής τους δράσης.
[4.1] Παραδίδεται πως οι (εφτά) σοφοί είχαν κάποια συνάντηση μεταξύ τους όλοι μαζί στους Δελφούς και άλλη μια στην Κόρινθο· τη δεύτερη αυτή κοινή συνάντηση συγκάλεσε ο Περίανδρος, που παρέθεσε μάλιστα και συμπόσιο προς τιμήν τους. [4.2] Το κύρος όμως και τη φήμη τους επαύξησε ακόμη περισσότερο η περιφορά του τρίποδα, που πέρασε διαδοχικά από τα χέρια όλων των σοφών, αλλά που με εξαιρετική αβροφροσύνη τον παραχωρούσε ο ένας στον άλλον. [4.3] Για τον τρίποδα αυτόν λένε πως, την ώρα που κάποιοι ψαράδες από την Κω έριχναν τα δίχτυα στη θάλασσα, κάποιοι ξένοι από τη Μίλητο είχαν αγοράσει προκαταβολικά την ψαριά τους, χωρίς να ξέρουν το είδος και την ποσότητα των ψαριών στο δίχτυ· αντί για ψάρια όμως φάνηκε να τραβά το δίχτυ έναν χρυσό τρίποδα, που λένε ότι είχε ρίξει εκεί η Ελένη επιστρέφουσα από την Τροία, επειδή θυμήθηκε κάποιον παλαιό χρησμό. [4.4.] Αρχικά ξέσπασε καβγάς ανάμεσα στους ξένους από τη Μίλητο και στους ψαράδες από την Κω για το δικαίωμα κατοχής του τρίποδα· στη συνέχεια ανέλαβαν να λύσουν τη διαφορά οι πόλεις τους· καθώς όμως κατέληξε σε πόλεμο μεταξύ τους, η Πυθία χρησμοδότησε να δωρίσουν τον τρίποδα στον πιο σοφό άνθρωπο. [4.5] Έτσι, στάλθηκε αρχικά στον Θαλή στη Μίλητο, επειδή οι κάτοικοι της Κω πρόσφεραν αυθόρμητα σε εκείνον ξεχωριστά τον τρίποδα για τη διεκδίκηση του οποίου είχαν κηρύξει πόλεμο εναντίον όλων των Μιλησίων. Καθώς όμως ο Θαλής αποφάνθηκε ότι σοφότερος από τον ίδιο ήταν ο Βίας, ο τρίποδας έφτασε σε εκείνον, και από εκείνον στέλνονταν διαδοχικά σε άλλον ως πιο σοφό κάθε φορά. [4.6] Στη συνέχεια κάνοντας τον γύρο και περνώντας από τον έναν στον άλλον, κατέληξε με τον τρόπο αυτόν για δεύτερη φορά στον Θαλή· τελικά μεταφέρθηκε από τη Μίλητο στη Θήβα, όπου αφιερώθηκε στον Ισμήνιο Απόλλωνα. [4.7] Ο Θεόφραστος όμως λέει ότι ο τρίποδας στάλθηκε αρχικά στην Πριήνη, στον Βίαντα, και κατόπιν στη Μίλητο στον Θαλή, σταλμένος από τον Βίαντα, για να φτάσει, με τον τρόπο αυτόν περνώντας από όλους, ξανά στον Βίαντα· τελικά στάλθηκε στους Δελφούς. [4.8] Αυτά λοιπόν διαθρυλούνται από τους περισσότερους· πλην όμως κάποιοι υποστηρίζουν ότι δεν ήταν τρίποδας αλλά φιάλη, που στάλθηκε ως δώρο από τον Κροίσο, ενώ κάποιοι άλλοι ότι ήταν κύπελλο, που το άφησε εκεί ο Βαθυκλής.