Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ

Ἁλιεὺς ἢ Ἀναβιοῦντες (33-34)


[33] Ταῦτα οὐκ ἤνεγκα ὁρῶν ἔγωγε, ἀλλ᾽ ἤλεγχον αὐτοὺς καὶ διέκρινον ἀφ᾽ ὑμῶν· ὑμεῖς δέ, τιμᾶν ἐπὶ τούτοις δέον, εἰς δικαστήριόν με ἄγετε. οὐκοῦν ἤν τινα καὶ τῶν μεμυημένων ἰδὼν ἐξαγορεύοντα ταῖν θεαῖν τὰ ἀπόρρητα καὶ ἐξορχούμενον ἀγανακτήσω καὶ διελέγξω, ἐμὲ τὸν ἀσεβοῦντα ἡγήσεσθε εἶναι; ἀλλ᾽ οὐ δίκαιον. ἐπεὶ καὶ οἱ ἀθλοθέται μαστιγοῦν εἰώθασιν, ἤν τις ὑποκριτὴς Ἀθηνᾶν ἢ Ποσειδῶνα ἢ τὸν Δία ὑποδεδυκὼς μὴ καλῶς ὑποκρίνηται μηδὲ κατ᾽ ἀξίαν τῶν θεῶν, καὶ οὐ δή που ὀργίζονται αὐτοῖς ἐκεῖνοι, διότι τὸν περικείμενον αὐτῶν τὰ προσωπεῖα καὶ τὸ σχῆμα ἐνδεδυκότα ἐπέτρεψαν παίειν τοῖς μαστιγοφόροις, ἀλλὰ καὶ ἥδοιντ᾽ ἄν, οἶμαι, μᾶλλον μαστιγουμένῳ· οἰκέτην μὲν γάρ τινα ἢ ἄγγελον μὴ δεξιῶς ὑποκρίνασθαι μικρὸν τὸ πταῖσμα, τὸν Δία δὲ ἢ τὸν Ἡρακλέα μὴ κατ᾽ ἀξίαν ἐπιδείξασθαι τοῖς θεαταῖς, ἀποτρόπαιον ὡς αἰσχρόν.
[34] Καὶ γὰρ αὖ καὶ τόδε πάντων ἀτοπώτατόν ἐστιν, ὅτι τοὺς μὲν λόγους ὑμῶν πάνυ ἀκριβοῦσιν οἱ πολλοὶ αὐτῶν, καθάπερ δὲ ἐπὶ τοῦτο μόνον ἀναγιγνώσκοντες αὐτοὺς καὶ μελετῶντες, ὡς τἀναντία ἐπιτηδεύοιεν, οὕτως βιοῦσιν. τὸ μὲν γὰρ βιβλίον χρημάτων φησὶ δεῖν καταφρονεῖν καὶ δόξης καὶ μόνον τὸ καλὸν ἀγαθὸν οἴεσθαι καὶ ἀόργητον εἶναι καὶ τῶν λαμπρῶν τούτων ὑπερορᾶν καὶ ἐξ ἰσοτιμίας αὐτοῖς διαλέγεσθαι, καλά, ὦ θεοί, καὶ σοφὰ καὶ θαυμάσια λέγον ὡς ἀληθῶς. οἱ δὲ καὶ αὐτὰ ταῦτα ἐπὶ μισθῷ διδάσκουσιν καὶ τοὺς πλουσίους τεθήπασιν καὶ πρὸς τὸ ἀργύριον κεχήνασιν, ὀργιλώτεροι μὲν τῶν κυνιδίων ὄντες, δειλότεροι δὲ τῶν λαγωῶν, κολακικώτεροι δὲ τῶν πιθήκων, ἀσελγέστεροι δὲ τῶν ὄνων, ἁρπακτικώτεροι δὲ τῶν γαλῶν, φιλονεικότεροι δὲ τῶν ἀλεκτρυόνων. τοιγαροῦν γέλωτα ὀφλισκάνουσιν ὠθιζόμενοι ἐπ᾽ αὐτὰ καὶ περὶ τὰς τῶν πλουσίων πυλῶνας ἀλλήλους παραγκωνιζόμενοι καὶ δεῖπνα πολυάνθρωπα δειπνοῦντες καὶ ἐν αὐτοῖς τούτοις ἐπαινοῦντες φορτικῶς καὶ πέρα τοῦ καλῶς ἔχοντος ἐμφορούμενοι καὶ μεμψίμοιροι φαινόμενοι καὶ ἐπὶ τῆς κύλικος ἀτερπῆ καὶ ἀπῳδὰ φιλοσοφοῦντες καὶ τὸν ἄκρατον οὐ φέροντες· οἱ ἰδιῶται δὲ ὁπόσοι πάρεισιν, γελῶσι δηλαδὴ καὶ καταπτύουσιν φιλοσοφίας, εἰ τοιαῦτα καθάρματα ἐκτρέφει.


[33] Εγώ λοιπόν δεν μπόρεσα να τα ανεχτώ αυτά, αλλά φανέρωσα την πραγματικότητα και τους διαχώρισα από σας. Εσείς όμως, ενώ θα έπρεπε να με τιμήσετε γι᾽ αυτό, με πηγαίνετε στο δικαστήριο. Δηλαδή, αν εγώ εξοργιστώ βλέποντας κάποιον από τους μυημένους στα μυστήρια να αποκαλύπτει τα απόρρητα των δύο θεοτήτων και τη σχετική τελετουργία, κι αν αποκαλύψω το γεγονός, θα υποστηρίξετε πως εγώ είμαι ο ασεβής; Αυτό δεν είναι δίκαιο. Άλλωστε και οι κριτές των θεατρικών αγώνων συνηθίζουν να επιβάλλουν ποινή μαστίγωσης στις περιπτώσεις που κάποιος ηθοποιός, στον οποίο είχε ανατεθεί ο ρόλος της Αθηνάς ή του Ποσειδώνα ή του Δία, δεν τον υποδύεται με επιτυχία, ούτε και αντάξια των θεοτήτων αυτών. Κι οι θεοί βέβαια δεν εξοργίζονται με τους κριτές, που επέτρεψαν στους μαστιγοφόρους να χτυπήσουν εκείνον που φοράει τα προσωπεία τους κι είναι ντυμένος με τον ρουχισμό τους, αλλά μάλλον θα χαίρονταν, νομίζω, που εκείνος θα μαστιγωνόταν. Αν δεν υποδυθεί κανείς επιτυχημένα κάποιον υπηρέτη ή αγγελιοφόρο, είναι μικρό το σφάλμα, αν όμως δεν παρουσιάσει στους θεατές τον Δία ή τον Ηρακλή όπως τους αξίζει, το θέαμα γίνεται αποκρουστικό, επειδή είναι εξευτελιστικό.
[34] Και μάλιστα το πιο παράδοξο απ᾽ όλα είναι το εξής: οι περισσότεροι απ᾽ αυτούς γνωρίζουν ακριβέστατα τη διδασκαλία σας, ζούνε όμως με τέτοιον τρόπο, σαν να τη διαβάζουνε και να τη μελετούνε μόνο και μόνο γι᾽ αυτό, για να συμπεριφέρονται δηλαδή ακριβώς αντίθετα απ᾽ αυτήν. Όλα βέβαια όσα λένε, όπως το να περιφρονούμε τα χρήματα και τη δόξα, και μόνο το ενάρετο να θεωρούμε αγαθό, και να μην οργιζόμαστε, και να προσπερνούμε αυτούς που διαθέτουν εντυπωσιακή μεγαλοπρέπεια, και να απευθυνόμαστε σ᾽ αυτούς σαν ίσοι προς ίσους, είναι ωραία πράγματα, θεοί μου, και σοφά και όντως πολύ αξιοθαύμαστα. Αυτοί λοιπόν από τη μια μεριά διδάσκουνε με πληρωμή αυτά ακριβώς τα πράγματα, κι από την άλλη μένουν έκθαμβοι μπροστά στους πλουσίους, και με το στόμα ορθάνοιχτο μπροστά στο χρυσάφι. Είναι πιο ευέξαπτοι από τα κουτάβια, πιο δειλοί από τους λαγούς, πιο δουλοπρεπείς από τους πιθήκους, πιο λάγνοι από τους γαϊδάρους, πιο αρπακτικοί από τις γάτες και πιο εριστικοί από τους πετεινούς. Σε κάνουν λοιπόν να ξεκαρδίζεσαι στα γέλια, καθώς στριμώχνονται γι᾽ αυτά και σπρώχνουν με τους αγκώνες τους ο ένας τον άλλο στις αυλόπορτες των πλουσίων, και συμμετέχουν σε πολυάνθρωπα δείπνα, και σ᾽ αυτά ακριβώς κάνουν χοντροκομμένες φιλοφρονήσεις, και παραφουσκώνουν τις κοιλιές τους πέρα από το μέτρο της ευπρέπειας, και εκφράζουν συνεχώς παράπονα, και φιλοσοφούν δυσάρεστα και αταίριαστα την ώρα που πίνουνε, και δεν αντέχουν το ανέρωτο κρασί. Και οι απαίδευτοι, όσοι παρευρίσκονται, γελούνε φυσικά και αποστρέφονται με περιφρόνηση τη φιλοσοφία, αφού ανατρέφει τέτοιου είδους καθάρματα.