ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ
[22] Πω πω, τί εξυπνάδα! Και τί άλλο ισχυρίζεσαι πως γνωρίζεις καλύτερα;
ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ
Τους περίπλοκους λόγους, με τους οποίους ακινητοποιώ τους συνομιλητές μου και τους αποστομώνω και τους κάνω να σωπάσουνε, βάζοντάς τους πραγματικά φίμωτρο. Και το όνομα της δύναμής μου αυτής είναι ο ξακουστός «συλλογισμός».
ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ
Ηρακλή μου, μιλάς για κάποιον ακαταμάχητο και βίαιο.
ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ
Δώσε λοιπόν προσοχή. Έχεις παιδί;
ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ
Και λοιπόν;
ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ
Αυτό, αν το αρπάξει ένας κροκόδειλος, βρίσκοντάς το να τριγυρνάει κοντά στο ποτάμι, κι έπειτα υπόσχεται να σου το επιστρέψει, αν του πεις πραγματικά τί έχει αποφασίσει για την επιστροφή του μωρού, τί απόφαση θα του πεις πως έχει πάρει;
ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ
Δύσκολη η απάντηση στην ερώτησή σου. Αναρωτιέμαι με ποιά από τις δύο πιθανές απαντήσεις θα μπορούσα να το πάρω πίσω. Αλλά, για όνομα του Δία, απάντησε εσύ, και σώσε το παιδί μου, μήπως και προλάβει να το καταπιεί.
ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ
Μη φοβάσαι. Θα σε διδάξω και άλλα ακόμη πιο αξιοθαύμαστα.
ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ
Τί λογής, δηλαδή;
ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ
Αυτόν που «θερίζει» και αυτόν που «κυριεύει», και επιπλέον την «Ηλέκτρα» και τον «σκεπασμένο με κάλυμμα».
ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ
Ποιός είναι αυτός ο «σκεπασμένος με κάλυμμα» που λες, και ποιά η «Ηλέκτρα»;
ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ
Η «Ηλέκτρα» είναι εκείνη η περίφημη, η κόρη του Αγαμέμνονα, η οποία τα ίδια πράγματα συγχρόνως και τα γνωρίζει και δεν τα γνωρίζει: Ενώ στέκεται μπροστά της ο Ορέστης, τον οποίο δεν έχει αναγνωρίσει ακόμη, και ο οποίος της φέρνει τάχα τα οστά του Ορέστη, από τη μια γνωρίζει τον Ορέστη, ότι είναι αδελφός της, από την άλλη όμως αγνοεί ότι εκείνος είναι ο Ορέστης. Όσο για τον «σκεπασμένο με κάλυμμα» θα ακούσεις έναν εξαιρετικά αξιοθαύμαστο λόγο. Απάντησέ μου, τον πατέρα τον δικό σου τον γνωρίζεις;
ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ
Ναι.
ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ
Τί λοιπόν; Αν σου παρουσιάσω κάποιον σκεπασμένο με κάλυμμα και σε ρωτήσω «αυτόν τον γνωρίζεις;», τί θα μου πεις;
ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ
Φυσικά, ότι δεν τον γνωρίζω.
ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ
[23] Κι όμως αυτός ο ίδιος ήταν ο πατέρας ο δικός σου. Συνεπώς, αν δεν γνωρίζεις αυτόν, είναι φανερό ότι δεν γνωρίζεις τον πατέρα σου.
ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ
Όχι βέβαια· αντίθετα, θα τον ξεσκεπάσω και θα μάθω την αλήθεια. Ποιά όμως είναι η τελική επιδίωξη της σοφίας σου, και τί θα κάνεις όταν φτάσεις στο αποκορύφωμα της αρετής;
ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ
Θα ασχοληθώ τότε με τα πιο σημαντικά πράγματα που βρίσκονται σε αρμονία με τη φύση, εννοώ τον πλούτο, την υγεία και τα παρόμοια. Προηγουμένως όμως είναι ανάγκη να κοπιάσω πολύ, οξύνοντας την όρασή μου με πυκνογραμμένα βιβλία και συγκεντρώνοντας σχόλια και γεμίζοντας από σολοικισμούς και αλλόκοτες λέξεις. Και για να συνοψίσω, δεν είναι θεμιτό να γίνεις σοφός, αν δεν πιεις αλλεπάλληλα τρεις φορές τον ελλέβορο.
ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ
Αυτά που λες δείχνουν αρχοντιά και εξαιρετική ανδροπρέπεια. Για το γεγονός όμως ότι είσαι Γνίφωνας και τοκογλύφος —γιατί βλέπω πως έχεις κι αυτά τα χαρακτηριστικά— τί να πούμε, για έναν άνδρα που ήδη έχει πιει τον ελλέβορο κι έχει φτάσει στην τελειότητα της αρετής;
ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ
Ναι· ασφαλώς μόνο στον σοφό θα ταίριαζε το να δανείζει. Δηλαδή, επειδή το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του είναι ο συλλογισμός, και ο δανεισμός και ο λογαριασμός των τόκων είναι παραπλήσια με τον συλλογισμό, μόνο ο «ενάρετος» θα ήταν κατάλληλος και για τον δεύτερο, όπως και για τον πρώτο, και θα μπορούσε να εισπράττει όχι μόνο απλούς τόκους, όπως οι άλλοι, αλλά επιπλέον και άλλους τόκους των τόκων. Ή μήπως δεν γνωρίζεις ότι από τους τόκους άλλοι είναι πρώτοι και άλλοι δεύτεροι, σαν να είναι γέννημα εκείνων ακριβώς των πρώτων; Βλέπεις επίσης τί λέει και ο συλλογισμός: «Αν πάρει τον πρώτο τόκο, θα πάρει και τον δεύτερο· ασφαλώς όμως θα πάρει τον πρώτο· συνεπώς και τον δεύτερο».