Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΣΟΦΟΚΛΗΣ

Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ (1397-1446)

ΧΟ. Πολύνεικες, οὔτε ταῖς παρελθούσαις ὁδοῖς
ξυνήδομαί σοι, νῦν τ᾽ ἴθ᾽ ὡς τάχος πάλιν.
ΠΟ. οἴμοι κελεύθου τῆς τ᾽ ἐμῆς δυσπραξίας,
1400 οἴμοι δ᾽ ἑταίρων· οἷον ἆρ᾽ ὁδοῦ τέλος
Ἄργους ἀφωρμήθημεν, ὦ τάλας ἐγώ,
τοιοῦτον οἷον οὐδὲ φωνῆσαί τινι
ἔξεσθ᾽ ἑταίρων, οὐδ᾽ ἀποστρέψαι πάλιν,
ἀλλ᾽ ὄντ᾽ ἄναυδον τῇδε συγκῦρσαι τύχῃ.
1405 ὦ τοῦδ᾽ ὅμαιμοι παῖδες, ἀλλ᾽ ὑμεῖς, ἐπεὶ
τὰ σκληρὰ πατρὸς κλύετε ταῦτ᾽ ἀρωμένου,
μή τοί με πρὸς θεῶν σφώ γ᾽, ἐὰν αἱ τοῦδ᾽ ἀραὶ
πατρὸς τελῶνται καί τις ὑμὶν ἐς δόμους
νόστος γένηται, μή μ᾽ ἀτιμάσητέ γε,
1410 ἀλλ᾽ ἐν τάφοισι θέσθε κἀν κτερίσμασιν.
καὶ σφῷν ὁ νῦν ἔπαινος, ὃν κομίζετον
τοῦδ᾽ ἀνδρὸς οἷς πονεῖτον, οὐκ ἐλάσσονα
ἔτ᾽ ἄλλον οἴσει τῆς ἐμῆς ὑπουργίας.
ΑΝ. Πολύνεικες, ἱκετεύω σε πεισθῆναί τί μοι.
1415 ΠΟ. ὦ φιλτάτη, τὸ ποῖον, Ἀντιγόνη; λέγε.
ΑΝ. στρέψαι στράτευμ᾽ ἐς Ἄργος ὡς τάχιστά γε,
καὶ μὴ σέ τ᾽ αὐτὸν καὶ πόλιν διεργάσῃ.
ΠΟ. ἀλλ᾽ οὐχ οἷόν τε. πῶς γὰρ αὖθις ἂν πάλιν
στράτευμ᾽ ἄγοιμι ταὐτὸν εἰσάπαξ τρέσας;
1420 ΑΝ. τί δ᾽ αὖθις, ὦ παῖ, δεῖ σε θυμοῦσθαι; τί σοι
πάτραν κατασκάψαντι κέρδος ἔρχεται;
ΠΟ. αἰσχρὸν τὸ φεύγειν καὶ τὸ πρεσβεύοντ᾽ ἐμὲ
οὕτω γελᾶσθαι τοῦ κασιγνήτου πάρα.
ΑΝ. ὁρᾷς τὰ τοῦδ᾽ οὖν ὡς ἐς ὀρθὸν ἐκφέρεις
1425 μαντεύμαθ᾽, ὃς σφῷν θάνατον ἐξ ἀμφοῖν θροεῖ;
ΠΟ. χρῄζει γάρ· ἡμῖν δ᾽ οὐχὶ συγχωρητέα.
ΑΝ. οἴμοι τάλαινα· τίς δὲ τολμήσει κλύων
τὰ τοῦδ᾽ ἕπεσθαι τἀνδρός, οἷ᾽ ἐθέσπισεν;
ΠΟ. οὐδ᾽ ἀγγελοῦμεν φλαῦρ᾽· ἐπεὶ στρατηλάτου
1430 χρηστοῦ τὰ κρείσσω μηδὲ τἀνδεᾶ λέγειν.
ΑΝ. οὕτως ἄρ᾽, ὦ παῖ, ταῦτά σοι δεδογμένα;
ΠΟ. καὶ μή μ᾽ ἐπίσχῃς γ᾽· ἀλλ᾽ ἐμοὶ μὲν ἥδ᾽ ὁδὸς
ἔσται μέλουσα δύσποτμός τε καὶ κακὴ
πρὸς τοῦδε πατρὸς τῶν τε τοῦδ᾽ Ἐρινύων·
1435 σφῷν δ᾽ εὖ διδοίη Ζεύς, τάδ᾽ εἰ τελεῖτέ μοι
θανόντ᾽ ἐπεὶ οὔ μοι ζῶντί γ᾽ αὖθις ἕξετον.
μέθεσθε δ᾽ ἤδη, χαίρετόν τ᾽· οὐ γάρ μ᾽ ἔτι
βλέποντ᾽ ἐσόψεσθ᾽ αὖθις. ΑΝ. ὦ τάλαιν᾽ ἐγώ.
ΠΟ. μή τοί μ᾽ ὀδύρου. ΑΝ. καὶ τίς ἄν σ᾽ ὁρμώμενον
1440 ἐς προῦπτον Ἅιδην οὐ καταστένοι, κάσι;
ΠΟ. εἰ χρή, θανοῦμαι. ΑΝ. μὴ σύ γ᾽, ἀλλ᾽ ἐμοὶ πιθοῦ.
ΠΟ. μὴ πεῖθ᾽ ἃ μὴ δεῖ. ΑΝ. δυστάλαινά τἄρ᾽ ἐγώ,
εἴ σου στερηθῶ. ΠΟ. ταῦτα δ᾽ ἐν τῷ δαίμονι
καὶ τῇδε φῦναι χἀτέρᾳ. σφῷν δ᾽ οὖν ἐγὼ
1445 θεοῖς ἀρῶμαι μή ποτ᾽ ἀντῆσαι κακῶν·
ἀνάξιαι γὰρ πᾶσίν ἐστε δυστυχεῖν.

ΧΟ. Δεν σου ταιριάζουν, Πολυνείκη, συχαρίκια
γι᾽ αυτόν τον δρόμο που σ᾽ έφερε εδώ.
Φύγε καλύτερα, κι όσο μπορείς πιο γρήγορα.
1400ΠΟ. Δρόμος κακότυχος, πράξη κακότυχη, σύντροφοι
άτυχοι. Άθλιο τέλος στο ξεκίνημά μας απ᾽ το Άργος.
Τέλος αμίλητο, δεν λέγεται στους άλλους· άφωνος πρέπει
την τύχη αυτή να συναντήσω.
1405Όμως εσείς, δικές του κόρες, αδελφές δικές μου, ακούγοντας
πόσο βαριά με καταράστηκε ο πατέρας, μη, προς θεού,
μ᾽ εγκαταλείψετε, αν είναι αληθινές να βγουν οι πατρικές κατάρες,
αν κάποτε σας μέλλεται ο νόστος στην πατρίδα· ατιμασμένο
1410μη μ᾽ αφήσετε, σε τάφο να με θάψετε, και μ᾽ επιτάφιες τιμές.
Έτσι διπλός θα γίνει ο έπαινός σας· σ᾽ αυτόν που παίρνετε
για τη φροντίδα του πατέρα, θα προστεθεί και δεύτερος,
η προσφορά σ᾽ εμένα.
ΑΝ. Ω Πολυνείκη, σε ικετεύω, άκουσε.
1415ΠΟ. Τί θες ν᾽ ακούσω, Αντιγόνη αγαπημένη; πες το.
ΑΝ. Γύρισε πίσω τον στρατό σου στο Άργος·
την πόλη μας μην αφανίσεις, αλλά κι εσύ να μην αφανιστείς.
ΠΟ. Αδύνατο. Πώς θα μπορούσα αρχηγός στρατού να ξαναγίνω,
αν τη φορά αυτή φανώ δειλός;
ΑΝ. Και ποιός ο λόγος, αδελφέ, να δευτερώσεις τον θυμό σου; 1420
θα σου απομείνει κάποιο κέρδος, αν ερημώσεις την πατρίδα;
ΠΟ. Επαίσχυντη κάθε φυγή. Δεν πάει εγώ, ο μεγαλύτερος,
περίγελος να γίνω του μικρού αδελφού.
ΑΝ. Βλέπεις που πας αληθινά να βγάλεις όσα προφήτεψε
1425ο πατέρας με τα μαντεύματά του, το μεταξύ σας φονικό;
ΠΟ. Ας λέει εκείνος τα δικά του. Η υποχώρησή μας όμως
αποκλείεται.
ΑΝ. Οίμοι, τάλαινα εγώ. Και ποιός ακούγοντας τέτοιους χρησμούς,
θα ᾽χει το θάρρος να σ᾽ ακολουθήσει;
ΠΟ. Δεν θ᾽ αναγγείλουμε τ᾽ ανάποδα. Γιατί ο καλός ο στρατηγός
1430λέει τα καλά μαντάτα και παραλείπει τα λειψά.
ΑΝ. Είναι λοιπόν, αγόρι μου, αυτή η τελική σου απόφαση;
ΠΟ. Ναι, και μη θες να με κρατήσεις. Δικός μου ο δρόμος
που μου μέλλεται κακός κι ολέθριος, όπως τον θέλουν
οι κατάρες του πατέρα, οι Ερινύες του. Όμως σ᾽ εσάς τις δύο
1435ο Δίας εύχομαι να δώσει τύχη καλύτερη, αφού τελέσετε
τα πρέποντα όταν πεθάνω· γιατί δεν θα με δείτε
ζωντανό άλλη φορά.
Και τώρα αφήστε με να πω το τελευταίο χαίρε, που
για πάντα μας χωρίζει.
ΑΝ. Τάλαινα εγώ.
ΠΟ. Για μένα μην οδύρεσαι.
ΑΝ. Ποιός, αδελφέ μου, δεν θα σε θρηνούσε, που πας να πέσεις
1440μόνος σου στο χάσμα του Άδη;
ΠΟ. Αν πρέπει, θα πεθάνω.
ΑΝ. Όχι, για τον θεό. Άκου κι εμένα.
ΠΟ. Μη θέλεις να με πείσεις να κάνω ό,τι δεν πρέπει.
ΑΝ. Όμως κι εγώ, αν σε χάσω, χάνομαι.
ΠΟ. Αυτά έτσι κι αλλιώς είναι στο χέρι του θεού, αν
θα γυρίσουν στο καλό ή στο κακό. Όσο για σας, εύχομαι
1445στους θεούς, ποτέ ξανά να μη βρεθείτε δύστυχες.
Όλοι το λένε, δεν σας αξίζει η τόση δυστυχία.


ΧΟΡ. Δεν μπορώ, Πολυνείκη, ούτε και που ήρθες
εδώ να σε συγχαίρω, κι άμε τώρα
όσο μπορείς πιο γρήγορα να φεύγεις.
ΠΟΛ. Ω αλίμονο και μένα για το δρόμο
αυτόν που πήρα, κακιάς ώρας δρόμο,
1400αλίμονο και για τους σύμμαχούς μου.
Για τέτοιο λοιπόν τέλος από τ᾽ Άργος
έχομε ξεκινήσει, ω συφορά μου,
που ούτε μπορώ να βγάλω γι᾽ αυτό λέξη
σε κανέν᾽ απ᾽ τους φίλους μου, αλλά μήτε
να τους γυρίσω πίσω, μα έτσι δίχως
μιλιά να υποταχτώ σ᾽ αυτή τη μοίρα.
Μα ω σεις, δικές του κόρες κι αδερφές μου,
αφού τις σκληρές έχετε κατάρες
του πατέρα μου ακούσει, σας ξορκίζω
στ᾽ όνομα των θεών, αν θενα πιάσουν
οι πατρικές κατάρες του κι αν τύχει
να γυρίσετε πίσω στην πατρίδα,
μη μ᾽ αρνηστείτε καν εσείς, μα θάφτε
1410τ᾽ άθλιο κορμί μου με τιμές στο χώμα.
Κι έτσι αυτή τώρα η φήμη σας, πως τέτοιους
κόπους για τον πατέρα σας περνάτε,
άλλη όχι πιο μικρή θενα σας φέρει
γι᾽ αυτή σας την εκδούλεψη σε μένα.
ΑΝΤ. Πολυνείκη, να ζεις, άκου και μένα.
ΠΟΛ. Τί, αγαπημένη μου Αντιγόνη; λέγε.
ΑΝΤ. Τρέχα να στρέψεις το στρατό σου πίσω
στ᾽ Άργος και μη ζητάς και σε τον ίδιο
και την πατρίδα να καταστρέψεις.
ΠΟΛ. Μα αδύνατο· γιατί πώς θα οδηγούσα
το ίδιο το στράτευμα ξανά, μια που είδε
να γίνεται ο αρχηγός του λιποτάχτης;
1420ΑΝΤ. Και ποιά η ανάγκη τάχα να σε πάρει
ξανά ο θυμός, παιδί μου; και ποιό θα ᾽ναι
το κέρδος σου, αν τη χώρα σου ρημάξεις;
ΠΟΛ. Είναι ντροπή να ζω στην εξορία
κι ενώ είμ᾽ εγώ ο πρεσβύτερος, να μ᾽ έχει
περίγελο έτσι πάντα ο αδερφός μου.
ΑΝΤ. Βλέπεις λοιπόν που πας σωστές να βγάλεις
τις προφητείες αυτού σου του πατέρα,
που είπε πως θα σκοτώσει ο ένας τον άλλο;
ΠΟΛ. Γιατί το επιθυμεί· μα εγώ δεν πρέπει
να υποχωρήσω. ΑΝΤ. Ω αλίμονο σε μένα,
μα ποιός να σ᾽ ακλουθήσει θα τολμήσει,
σα μάθει τί έχει αυτός προφητεμένα;
ΠΟΛ. Δε θα πάμε να βγάλομε στη μέση
τ᾽ ανάποδα· γιατ᾽ ο άξιος στρατηλάτης
1430λέει μόνο το καλύτερο κι όχι όσα
είναι λειψά. ΑΝΤ. Κι έτσι την έχεις πάρει
λοιπόν, παιδί μου, την απόφασή σου;
ΠΟΛ. Και πιότερο μη με κρατάς· δική μου
θα ᾽ναι φροντίδα ο κακοθάνατος
αυτός και μαύρος δρόμος που με στέλλει
ο ίδιος μου ο γονιός κι οι Κάταρές του.
Μα εσάς βοηθός σας να ᾽ναι πάντα ο Δίας,
αν με γνοιαστείτε πεθαμένο, αφού άλλο
στη ζωή πια δε θα ᾽χετε για μένα
να κάμετε. Μ᾽ αφήνετέ με τώρα
κι έχετε γεια· γιατί ζωντανό πια
δε θα με ξαναδείτε. ΑΝΤ. Οϊμέ, οϊμένα!
ΠΟΛ. Μη με μοιριολογάς. ΑΝΤ. Και ποιός, σα βλέπει
1440σ᾽ ολοφάνερο θάνατο πως τρέχεις,
να μη σε κλαίει, αδερφέ μου; ΠΟΛ. Αφού είναι
ανάγκη, θα πεθάνω. ΑΝΤ. Αχ, μην το θέλεις,
μα κάμε όπως σου λέω. ΠΟΛ. Μη μου ζητάς
πράματα που δεν πρέπει. ΑΝΤ. Αλίμονό μου
της άμοιρης λοιπόν, σα θα σε χάσω.
ΠΟΛ. Αυτά είναι στου Θεού το χέρι νά ᾽βγουν
κι έτσι κι αλλιώς. Μα για σας, αδερφές μου,
εύχομαι στους θεούς ποτέ κανένα
κακό να μη σας βρει, γιατ᾽ όλοι ξέρουν
πως δεν αξίζει εσείς να δυστυχάτε.


ΧΟΡ. Και για τους δρόμους που ᾽καμες του κάκου, Πολυνείκη,
σε συμπονώ· μα γλήγορα και τώρα φεύγα πάλι.
ΠΟΛ. Αλίμονο στο δρόμο μου! στην ατυχιά μου, αλί μου!
1400οϊμένα και στους φίλους μου! Τέτοιο λοιπόν του δρόμου,
που απ᾽ τ᾽ Άργος ξεκινήσαμε, το τέλος είναι, οϊμένα!,
Τέτοιο που εγώ δε δύνουμαι μήτε και σε κανένα
απ᾽ τους συντρόφους να το ειπώ, μήτε να τους γυρίσω
πίσω, παρά χωρίς μιλιά τη μοίρα τούτη πρέπει
να συναντήσω. Όμως εσάς, που ακούσατε, αδερφές μου,
όσα με καταράστηκε σκληρά ο πατέρας τούτος,
σας εξορκίζω στους θεούς, ανίσως του πατέρα
πιάσει η κατάρα και ποτέ γυρίστε στην πατρίδα,
μη με παραμελήσετε παρά μέσα σε τάφο
1410φροντίστε να με βάλετε με τις τιμές που πρέπει.
Κι αν τώρα για όσα κάνετε σε τούτον σας παινεύουν,
κι άλλον όχι μικρότερον έπαινο εσείς θα πάρτε
για κείνα, που θα κάμετε σ᾽ εμέ τον αδερφό σας.
ΑΝΤ. Πολυνείκη, παρακαλώ σε κάτι να μ᾽ ακούσεις.
ΠΟΛ. Για τί πράμ᾽, Αντιγόνη μου, αγαπημένη; Λέγε.
ΑΝΤ. Γύρισε πίσω το στρατό γλήγορα στ᾽ Άργος πάλι,
και μη τη χώρα μας κι εσέ τον ίδιον αφανίσεις.
ΠΟΛ. Δεν είναι δυνατό· γιατί πώς θα μπορέσω πάλι
τον ίδιο να οδηγώ στρατό μια και γυρίσω πίσω;
1420ΑΝΤ. Και τί ανάγκ᾽ είναι, αδελφέ, και πάλι να θυμώσεις;
ανίσως την πατρίδα σου ρημάξεις, ποιό το κέρδος;
ΠΟΛ. Είναι ντροπή να φεύγω εγώ κι από τον αδερφό μου,
αν κι είμαι μεγαλύτερος , να περιπαίζουμαι έτσι.
ΑΝΤ. Βλέπεις λοιπόν, πως βγαίνουνε σωστές οι προφητείες
τούτου, που λέει πως θάνατο θα δώστε ο ένας στον άλλο;
ΠΟΛ. Ναι, προφητεύει· όμως εγώ τη γνώμη δε θ᾽ αλλάξω.
ΑΝΤ. Αλίμονό μου η δύστυχη! και ποιός να σ᾽ ακλουθήσει
θενα τολμήσει, ακούγοντας τις προφητείες τούτου;
ΠΟΛ. Μα δε θα ειπώ εγώ τα κακά· γιατί τα καλά μόνο
1430πρέπει ο καλός ο στρατηγός να λέει και τίποτε άλλο.
ΑΝΤ. Λοιπόν, έτσι αποφάσισες να κάμεις, αδερφέ μου;
ΠΟΛ. Ναι· και μη μ᾽ εμποδίσεις πια· για μένα όμως θενά ᾽ναι
η εκστρατεία αυτή κακιά κι ολέθρια εξαιτίας
του πατέρα μας τούτου και των Ερινύων του.
Κι εσάς ο Δίας άμποτε να σας κατευοδώνει,
αν κάμετε όσα ζήτησα για μένα, όταν πεθάνω,
(γιατί δε θενα μ᾽ έχετε πια ζωντανό) και τώρα
αφήστε με κι έχετε γεια· δε θα με ξαναδείτε
πια ζωντανόν. ΑΝΤ. Αλίμονο στην κακομοίρα εμένα!
ΠΟΛ. Μη με μοιρολογάς. ΑΝΤ. Και ποιός μπορεί να μη σε κλάψει,
1440αφού στον Άδη φανερά πηγαίνεις, αδερφέ μου;
ΠΟΛ. Αν πρέπει, θα πεθάνω εγώ. ΑΝΤ. Όχι, παρά άκουσέ με.
ΠΟΛ. Όσα δεν πρέπει μη μου λες. ΑΝΤ. Οϊμέ η δυστυχισμένη
ανίσως και σε στερηθώ. ΠΟΛ. Από τη μοίρα τούτα
πρέπει να γίνουν έτσι ή αλλιώς. Κι εγώ τους θεούς τώρα
παρακαλώ για σας, κακό ποτέ να μην ιδείτε·
γιατί να δυστυχάτ᾽ εσείς δεν είναι σωστό λένε όλοι.