Επίλογος: α. Λόγοι που επιβάλλουν καταδίκη
[81] Έχω διατυπώσει τις κατηγορίες μου για τον Ερατοσθένη και τους φίλους του, που θα τους αναφέρει στην απολογία τους ως υπεύθυνους και που τους είχε συνεργάτες του στα εγκλήματά του. Ωστόσο αυτός ο δικαστικός αγώνας δε διεξάγεται με τους ίδιους όρους και για την πόλη και για τον Ερατοσθένη. Αυτός ήταν κάποτε ταυτόχρονα κατήγορος και δικαστής αυτών που κρίνονταν, ενώ εμείς στην προκείμενη περίπτωση έχουμε έναν που κατηγορεί και έναν που απολογείται. [82] Αυτοί εκτελούσαν χωρίς δίκη ανθρώπους ολότελα αθώους, ενώ εσείς θεωρείτε ορθό να δικάσετε σύμφωνα με τους νόμους αυτούς που κατάστρεψαν την πόλη, αυτούς που, και παράνομα να θέλατε να τους τιμωρήσετε, δε θα μπορούσατε να τους επιβάλετε ποινή αντίστοιχη με τα εγκλήματα που διέπραξαν εναντίον της πόλης. Τί αλήθεια θα μπορούσαν να πάθουν, για να τιμωρηθούν ανάλογα με τις πράξεις τους; [83] Μήπως αν θανατώνατε τους ίδιους και τα παιδιά τους, θα τους τιμωρούσαμε όπως τους άξιζε για όλο εκείνο το φονικό των πατέρων, των γιων και των αδελφών μας, που αυτοί τους οδήγησαν στο θάνατο χωρίς δίκη; Μήπως αν δημεύατε τις φανερές περιουσίες τους, αυτό θα ήταν αρκετό για την πόλη, που της άρπαξαν τόσα πολλά, ή για τους πολίτες, που τους ρήμαξαν τα σπίτια; [84] Αφού λοιπόν, όπως και να τους μεταχειριστείτε, δε θα μπορούσατε να τους επιβάλετε μια ικανοποιητική ποινή, δεν είναι ντροπή να αρνηθείτε και οποιαδήποτε έστω ικανοποίηση θα μπορούσε κανείς να πάρει απ᾽ αυτούς;

Επίλογος: β. Οι υποστηριχτές του Ερατοσθένη
Έχω τη γνώμη ότι θα τολμούσε τα πάντα ένας άνθρωπος που αυτή τη στιγμή, ενώ δικαστές του δεν είναι άλλοι παρά τα ίδια τα θύματά του, έρχεται να υπερασπίσει τον ευατό του μπροστά στους ίδιους τους μάρτυρες της φαυλότητάς του. Τόσο πολύ ή εσάς περιφρονεί ή σε άλλους στηρίζεται. [85] Και τα δύο αυτά πρέπει να σας ενδιαφέρουν, αν σκεφτείτε ότι ούτε εκείνα τα παλιά θα είχαν κατορθώσει, αν δεν συνεργάζονταν μαζί τους και άλλοι, ούτε τώρα θα επιχειρούσαν να εμφανιστούν στη δίκη, αν δεν πίστευαν ότι θα τους σώσουν όσοι ήρθαν εδώ, όχι για να βοηθήσουν αυτούς, αλλά επειδή ελπίζουν ότι οι ίδιοι θα εξασφαλίσουν απόλυτη σιγουριά και για όσα έκαναν και για να κάνουν από τώρα και πέρα ό,τι θέλουν ― αν, φυσικά, απαλλάξετε, τώρα που έχετε στα χέρια σας, αυτούς που σας προκάλεσαν τις μεγαλύτερες συμφορές. [86] Αλλά είναι να απορήσει κανείς και με όσους σκοπεύουν να συνηγορήσουν γι᾽ αυτούς. Μήπως έχουν την ιδέα ότι είναι ακέραιοι άνθρωποι και θα ζητήσουν την αθώωσή τους, αποδείχνοντας ότι η δική τους τιμιότητα έχει μεγαλύτερη σημασία από τη φαυλότητα αυτών (θα ευχόμουν αλήθεια οι συνήγοροι τους να έδειχναν την ίδια προθυμία να σώσουν την πόλη, όσην αυτοί για να την καταστρέψουν); ή μήπως έχουν την ιδέα ότι είναι δεινοί ρήτορες και θα αποδείξουν στην απολογία τους ότι τα έργα των κατηγορουμένων είναι πραγματικά αξιόλογα;
[87] Αξίζει ωστόσο να δείτε τους μάρτυρες, που, ενώ καταθέτουν γι᾽ αυτούς, ταυτόχρονα κατηγορούν τον ίδιο τον εαυτό τους. Πιστεύουν ότι έχετε χάσει ολότελα τη μνήμη σας και ότι είστε αφελείς, αφού φαντάζονται ότι με τη βοήθεια του δημοκρατικού λαού σας θα σώσουν, χωρίς να διατρέχουν κανένα κίνδυνο, τους Τριάντα, ενώ με τον Ερατοσθένη και τους συνάρχοντές του ήταν επικίνδυνο ακόμα και να συνοδέψει κανείς την κηδεία ενός νεκρού. [86] Εννοείται ότι αυτοί, αν γλίτωναν, θα ήταν πάλι σε θέση να καταστρέψουν την πόλη· ενώ εκείνοι, που αυτοί εξόντωσαν, έχοντας χάσει τη ζωή τους, έχασαν κάθε δυνατότητα να πάρουν ικανοποίηση από τους εχθρούς τους. Και είναι αλήθεια απαράδεχτο, το ότι, ενώ οι φίλοι εκείνων, που άδικα θανατώνονταν, εξοντώνονταν και αυτοί μαζί τους, γι᾽ αυτούς εδώ, που εξόντωσαν την πόλη ολόκληρη, θα έρθουν ένα σωρό, φαντάζομαι, στην κηδεία τους, αφού τόσοι ετοιμάζονται να τους βοηθήσουν τώρα.
[89] Έχω τη γνώμη όμως ότι ήταν πολύ ευκολότερο τότε να αντιδράσει κανείς για τα όσα υποφέρατε εσείς, παρά να απολογηθεί τώρα για τα όσα αυτοί έχουν πράξει. Υποστηρίζουν βέβαια ότι ο Ερατοσθένης είναι ο λιγότερο υπεύθυνος για τα εγκλήματα των Τριάντα, και γι᾽ αυτό το λόγο έχουν την αξίωση να αθωωθεί. Για το ότι όμως σας έβλαψε περισσότερο απ᾽ όσο οι υπόλοιποι Έλληνες, γι᾽ αυτό δε νομίζουν ότι πρέπει να εξοντωθεί; [90] Είναι χρέος σας να δηλώσετε ποιά είναι η άποψή σας γι᾽ αυτά τα θέματα. Αν τον καταδικάσετε, θα διαπιστώσουν όλοι ότι εξακολουθείτε να είστε αγανακτισμένοι με τις πράξεις τους· αν τον αθωώσετε, θα πιστέψουν όλοι ότι επιδιώκετε τους ίδιους στόχους μ᾽ αυτούς, και τότε δε θα έχετε το δικαίωμα να ισχυριστείτε ότι εκτελούσατε εντολές των Τριάντα. [91] Γιατί τώρα κανείς δε σας αναγκάζει να ψηφίσετε αντίθετα απ᾽ ό,τι έχετε αποφασίσει. Σας συμβουλεύω λοιπόν να μην καταδικάσετε τον ίδιο τον εαυτό σας αθωώντας αυτούς εδώ. Και μη φαντάζεστε ότι η ψήφος σας θα μείνει κρυφή, αφού θα ανακοινώσετε στην πόλη την απόφασή σας.