Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ

Ἐπιστολὴ πρὸς Φίλιππον (2.5-2.8)


[2.5] Ἡγοῦμαι δέ σοι συμφέρειν μιμεῖσθαι τὰς πόλεις, ὃν τρόπον διοικοῦσιν τὰ περὶ τοὺς πολέμους. Ἅπασαι γὰρ, ὅταν στρατόπεδον ἐκπέμπωσιν, εἰώθασι τὸ κοινὸν καὶ τὸ βουλευσόμενον ὑπὲρ τῶν ἐνεστώτων εἰς ἀσφάλειαν καθιστάναι· διὸ δὴ συμβαίνει μὴ μιᾶς ἀτυχίας συμπεσούσης ἀνῃρῆσθαι καὶ τὴν δύναμιν αὐτῶν, ἀλλὰ πολλὰς ὑποφέρειν δύνασθαι συμφορὰς καὶ πάλιν αὑτὰς ἐκ τούτων ἀναλαμβάνειν. [2.6] Ὃ καὶ σὲ δεῖ σκοπεῖν, καὶ μηδὲν μεῖζον ἀγαθὸν τῆς σωτηρίας ὑπολαμβάνειν, ἵνα καὶ τὰς νίκας τὰς συμβαινούσας κατὰ τρόπον διοικῇς [καὶ τὰς ἀτυχίας τὰς συμπιπτούσας ἐπανορθοῦν δύνῃ]. Ἴδοις δ᾽ ἂν καὶ Λακεδαιμονίους περὶ τῆς τῶν βασιλέων σωτηρίας πολλὴν ἐπιμέλειαν ποιουμένους καὶ τοὺς ἐνδοξοτάτους τῶν πολιτῶν φύλακας αὐτῶν καθιστάντας, οἷς αἴσχιόν ἐστιν ἐκείνους τελευτήσαντας περιιδεῖν ἢ τὰς ἀσπίδας ἀποβαλεῖν. [2.7] Ἀλλὰ μὴν οὐδ᾽ ἐκεῖνά σε λέληθεν, ἃ Ξέρξῃ τε τῷ καταδουλώσασθαι τοὺς Ἕλληνας βουληθέντι καὶ Κύρῳ τῷ ‹τῆς› βασιλείας ἀμφισβητήσαντι συνέπεσεν. Ὁ μὲν γὰρ τηλικαύταις ἥτταις καὶ συμφοραῖς περιπεσὼν ἡλίκας οὐδεὶς οἶδεν ἄλλοις γενομένας, διὰ τὸ περιποιῆσαι τὴν αὑτοῦ ψυχὴν τήν τε βασίλειαν κατέσχεν καὶ τοῖς παισὶν τοῖς αὑτοῦ παρέδωκεν καὶ τὴν Ἀσίαν οὕτω διῴκησεν ὥστε μηδὲν ἧττον αὐτὴν εἶναι φοβερὰν τοῖς Ἕλλησιν ἢ πρότερον· [2.8] Κῦρος δὲ νικήσας ἅπασαν τὴν βασιλέως δύναμιν καὶ κρατήσας ‹ἂν› τῶν πραγμάτων εἰ μὴ διὰ τὴν αὑτοῦ προπέτειαν, οὐ μόνον αὑτὸν ἀπεστέρησεν τηλικαύτης δυναστείας, ἀλλὰ καὶ τοὺς συνακολουθήσαντας εἰς τὰς ἐσχάτας συμφορὰς κατέστησεν. Ἔχοιμι δ᾽ ἂν παμπληθεῖς εἰπεῖν οἳ μεγάλων στρατοπέδων ἡγεμόνες γενόμενοι διὰ τὸ προδιαφθαρῆναι πολλὰς μυριάδας αὑτοῖς συναπώλεσαν.


[2.5] Φρονώ ότι είναι συμφέρον σου να μιμείσαι τον τρόπο με τον οποίον οι δικές μας πολιτείες ρυθμίζουν τις πολεμικές τους υποθέσεις. Όλες δηλαδή, όταν στέλνουν εκστρατευτικά σώματα, συνηθίζουν να εξασφαλίζουν την κυβέρνηση και τις αρχές της πολιτείας που αποφασίζουν για τα τρέχοντα ζητήματα. Γι’ αυτό και συμβαίνει, όταν ατυχήσουν μια φορά, να μην αφανίζεται και η δύναμή τους, αλλά να μπορούν να υπομένουν πολλές καταστροφές και πάλι μόνες να αναλαμβάνουν. [2.6] Αυτό και συ πρέπει να έχεις υπόψη σου και να μη θεωρείς κανένα αγαθό μεγαλύτερο από την ασφάλειά σου, ώστε και τις νίκες που πετυχαίνεις να εκμεταλλεύεσαι κατάλληλα και τα ατυχήματα που συμβαίνουν να μπορείς να επανορθώνεις. Μπορείς ακόμα να παρατηρήσεις ότι και οι Λακεδαιμόνιοι φροντίζουν πολύ για την ασφάλεια των βασιλέων τους και ότι τοποθετούν σωματοφύλακές των τους πιο τιμημένους πολίτες· για τους πολίτες αυτούς είναι μεγαλύτερη ατίμωση να αφήσουν να σκοτωθεί ο βασιλιάς από το να πετάξουν την ασπίδα τους. [2.7] Εξάλλου δε σου διαφεύγει τί συνέβη στον Ξέρξη, που θέλησε να υποδουλώσει τους Έλληνες, και στον Κύρο που διεκδίκησε τον θρόνο. Ο Ξέρξης, μολονότι του έτυχαν τόσο μεγάλες ήττες και συμφορές, όσες κανείς δεν ξέρει να έπαθαν άλλοι βασιλιάδες, με το να σώσει τη ζωή του, και την εξουσία του διατήρησε και στα παιδιά του την παρέδωσε και την Ασία κυβέρνησε έτσι, ώστε να μην είναι λιγότερο επίφοβη από ότι ήταν πριν για τους Έλληνες. [2.8] Ενώ ο Κύρος, αν και νίκησε όλες τις δυνάμεις του βασιλιά και θα γινόταν κύριος της καταστάσεως, αν δεν έδειχνε απερίσκεπτη σπουδή, όχι μόνο στέρησε τον εαυτό του από μια τόσο μεγάλη εξουσία, αλλά και αυτούς που τον ακολούθησαν τους έριξε στις πιο μεγάλες συμφορές. Θα μπορούσα να σου αναφέρω πάρα πολλούς που διοίκησαν μεγάλες στρατιές, αλλά με τον πρόωρο θάνατός τους παρέσυραν μαζί τους στην καταστροφή πολλές μυριάδες.