Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ

Παναθηναϊκός (12) (10-15)


[10] Οὕτω γὰρ ἐνδεὴς ἀμφοτέρων ἐγενόμην τῶν μεγίστην δύναμιν ἐχόντων παρ᾽ ἡμῖν, φωνῆς ἱκανῆς καὶ τόλμης, ὡς οὐκ οἶδ᾽ εἴ τις ἄλλος τῶν πολιτῶν· ὧν οἱ μὴ τυχόντες ἀτιμότεροι περιέρχονται πρὸς τὸ δοκεῖν ἄξιοί τινος εἶναι τῶν ὀφειλόντων τῷ δημοσίῳ· τοῖς μὲν γὰρ ἐκτείσειν τὸ καταγνωσθὲν ἐλπίδες ὕπεισιν, οἱ δ᾽ οὐδέποτ᾽ ἂν τὴν φύσιν μεταβάλοιεν. [11] Οὐ μὴν ἐπὶ τούτοις ἀθυμήσας περιεῖδον ἐμαυτὸν ἄδοξον οὐδ᾽ ἀφανῆ παντάπασι γενόμενον, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ τοῦ πολιτεύεσθαι διήμαρτον, ἐπὶ τὸ φιλοσοφεῖν καὶ πονεῖν καὶ γράφειν ἃ διανοηθείην κατέφυγον, οὐ περὶ μικρῶν τὴν προαίρεσιν ποιούμενος οὐδὲ περὶ τῶν ἰδίων συμβολαίων οὐδὲ περὶ ὧν ἄλλοι τινὲς ληροῦσιν, ἀλλὰ περὶ τῶν Ἑλληνικῶν καὶ βασιλικῶν καὶ πολιτικῶν πραγμάτων, δι᾽ ἃ προσήκειν ᾠόμην μοι τοσούτῳ μᾶλλον τιμᾶσθαι τῶν ἐπὶ τὸ βῆμα παριόντων, ὅσῳ περ περὶ μειζόνων καὶ καλλιόνων ἢ ᾽κεῖνοι τοὺς λόγους ἐποιούμην. [12] Ὧν οὐδὲν ἡμῖν ἀποβέβηκεν. Καίτοι πάντες ἴσασι τῶν μὲν ῥητόρων τοὺς πολλοὺς οὐχ ὑπὲρ τῶν τῇ πόλει συμφερόντων, ἀλλ᾽ ὑπὲρ ὧν αὐτοὶ λήψεσθαι προσδοκῶσι, δημηγορεῖν τολμῶντας, ἐμὲ δὲ καὶ τοὺς ἐμοὺς οὐ μόνον τῶν κοινῶν ἀπεχομένους μᾶλλον τῶν ἄλλων, ἀλλὰ καὶ τῶν ἰδίων εἰς τὰς τῆς πόλεως χρείας ὑπὲρ τὴν δύναμιν τὴν ἡμετέραν αὐτῶν δαπανωμένους, [13] ἔτι δὲ τοὺς μὲν ἢ λοιδορουμένους ἐν ταῖς ἐκκλησίαις περὶ μεσεγγυήματος σφίσιν αὐτοῖς ἢ λυμαινομένους τοὺς συμμάχους ἢ τῶν ἄλλων ὃν ἂν τύχωσι συκοφαντοῦντας, ἐμὲ δὲ τῶν λόγων ἡγεμόνα τούτων γεγενημένον τῶν παρακαλούντων τοὺς Ἕλληνας ἐπί τε τὴν ὁμόνοιαν τὴν πρὸς ἀλλήλους καὶ τὴν στρατείαν τὴν ἐπὶ τοὺς βαρβάρους, [14] καὶ τῶν συμβουλευόντων ἀποικίαν ἐκπέμπειν κοινῇ πάντας ἡμᾶς ἐπὶ τοσαύτην χώραν καὶ τοιαύτην περὶ ἧς, ὅσοι περ ἀκηκόασιν, ὁμολογοῦσιν ἡμᾶς τ᾽ εἰ σωφρονήσαιμεν καὶ παυσαίμεθα τῆς πρὸς ἀλλήλους μανίας, ταχέως ἂν ἄνευ πόνων καὶ κινδύνων κατασχεῖν αὐτὴν, ἐκείνην τε ῥᾳδίως ἂν ἅπαντας δέξασθαι τοὺς ἐνδεεῖς ἡμῶν ὄντας τῶν ἐπιτηδείων· ὧν πράξεις, εἰ πάντες συνελθόντες ζητοῖεν, οὐδέποτ᾽ ἂν εὕροιεν καλλίους οὐδὲ μείζους οὐδὲ μᾶλλον ἅπασιν ἡμῖν συμφερούσας.
[15] Ἀλλ᾽ ὅμως οὕτω πολὺ τῇ διανοίᾳ διεστώτων ἡμῶν καὶ τοσούτῳ σπουδαιοτέραν ἐμοῦ πεποιημένου τὴν αἵρεσιν οὐ δικαίως οἱ πολλοὶ περὶ ἡμῶν ὑπειλήφασιν, ἀλλὰ ταραχωδῶς καὶ παντάπασιν ἀλογίστως. Τῶν μὲν γὰρ ῥητόρων τὸν τρόπον ψέγοντες προστάτας αὐτοὺς τῆς πόλεως ποιοῦνται καὶ κυρίους ἁπάντων καθιστᾶσιν, ἐμοῦ δὲ τοὺς λόγους ἐπαινοῦντες αὐτῷ μοι φθονοῦσι δι᾽ οὐδὲν ἕτερον ἢ διὰ τούτους, οὓς ἀποδεχόμενοι τυγχάνουσιν· οὕτως ἀτυχῶς φέρομαι παρ᾽ αὐτοῖς.


[10] Γιατί σε δύο πράγματα, στη δυνατή φωνή και στην τόλμη, που έχουν πάρα πολύ μεγάλη δύναμη εδώ σε μας, υστέρησα τόσο πολύ όσο δεν γνωρίζω αν έχει υστερήσει κάποιος άλλος από τους συμπολίτες μου. Όσοι δεν έχουν τα προσόντα αυτά βρίσκονται, ως προς την εντύπωση ότι έχουν κάποιαν αξία, σε μικρότερη εκτίμηση σε σχέση με αυτούς που χρωστούν στο δημόσιο· γιατί οι τελευταίοι έχουν κάποιες ελπίδες να πληρώσουν το χρέος τους, ενώ οι πρώτοι ποτέ δεν θα μπορέσουν να αλλάξουν τη φύση τους. [11] Ωστόσο, αυτά τα μειονεκτήματα δεν με αποθάρρυναν και δεν επέτρεψαν στον εαυτό μου να καταντήσει πέρα για πέρα άσημος και αφανής· αλλά, επειδή απέτυχα ως πολιτικός, κατέφυγα στις σπουδές, στον μόχθο και στη συγγραφή των σκέψεών μου. Τα θέματα με τα οποία επέλεξα να ασχοληθώ δεν ήταν ασήμαντα ούτε αφορούσαν σε ιδιωτικές συμφωνίες ούτε και σε ζητήματα για τα οποία κάποιοι άλλοι φλυαρούν, αλλά σε υποθέσεις σχετικά με τους Έλληνες, τους βασιλιάδες και την πολιτική. Πίστευα ότι για τα ζητήματα αυτά έπρεπε να με τιμούν πολύ περισσότερο από αυτούς που περνούν από το βήμα, καθόσον εγώ αναφερόμουν στους λόγους μου σε θέματα πολύ σπουδαία και πιο ωραία από ό,τι εκείνοι. [12] Εντούτοις, τίποτε από αυτά δεν μου συνέβη. Και όμως, όλοι γνωρίζουν ότι οι περισσότεροι ρήτορες τολμούν να μιλούν ενώπιον του λαού όχι για τα συμφέροντα της πόλης αλλά για όσα προσδοκούν ότι θα αποκομίσουν οι ίδιοι κάποια οφέλη· αντίθετα, ξέρουν όλοι ότι εγώ και οι μαθητές μου όχι μόνο μένουμε μακριά από τα χρήματα του δημοσίου περισσότερο από τους άλλους, αλλά ξοδεύουμε και από τα δικά μας για τις ανάγκες της πόλης, ακόμη και πάνω από τις δυνάμεις μας· [13] γνωρίζουν επίσης ότι αυτοί βρίζουν ο ένας τον άλλον στις συνελεύσεις για ενέχυρα σε χέρια τρίτων ή λυμαίνονται τους συμμάχους ή συκοφαντούν όποιον άλλον τύχει· ενώ ξέρουν ότι εγώ έχω ξεκινήσει εκείνους τους λόγους που καλούν τους Έλληνες να μονοιάσουν μεταξύ τους και να εκστρατεύσουν εναντίον των βαρβάρων· [14] εγώ επίσης ξεκίνησα εκείνους τους λόγους που συμβουλεύουν να στείλουμε όλοι από κοινού αποίκους σ᾽ αυτήν την τόσο μεγάλη και πλούσια χώρα, για την οποία όσοι έχουν ακούσει παραδέχονται ότι, αν συνετιστούμε και σταματήσουμε να τρωγόμαστε μεταξύ μας, θα την καταστήσουμε γρήγορα χωρίς ταλαιπωρίες και κινδύνους. Και ότι η χώρα αυτή εύκολα θα μπορούσε να φιλοξενήσει όλους, όσοι από εμάς δεν έχουν τα απαραίτητα για τη ζωή. Ενέργειες σαν και αυτές, ούτε και αν όλοι συγκεντρωνόμασταν και αναζητούσαμε, δεν θα μπορούσαμε ποτέ να βρούμε ούτε ωραιότερες ούτε σημαντικότερες ούτε περισσότερο συμφέρουσες σε όλους εμάς.
[15] Αλλ᾽ όμως, ενώ εμείς είμαστε τόσο πολύ διαφορετικοί από τους άλλους στον τρόπο του σκέπτεσθαι και ενώ εγώ προσωπικά έχω επιλέξει τόσο σπουδαία θέματα, ο πολύς κόσμος έχει σχηματίσει για μας άδικα μια γνώμη συγκεχυμένη και εντελώς παράλογη. Γιατί, ενώ κατακρίνουν τη συμπεριφορά των άλλων ρητόρων, τους κάνουν κυβερνήτες της πόλης και θέτουν όλους υπό την εξουσία τους και, ενώ επαινούν τους λόγους μου, εμένα προσωπικά με φθονούν, όχι για καμιάν άλλην αιτία αλλά για τους ίδιους τους λόγους μου, που συμβαίνει να αποδέχονται.