Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΑΡΡΙΑΝΟΣ

Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (3.8.7-3.9.8)

[3.8.7] Ξὺν ταύτῃ τῇ δυνάμει ἐστρατοπεδεύκει Δαρεῖος ἐν Γαυγαμήλοις πρὸς ποταμῷ Βουμήλῳ, ἀπέχων Ἀρβήλων τῆς πόλεως ὅσον ἑξακοσίους σταδίους, ἐν χώρῳ ὁμαλῷ πάντῃ. καὶ γὰρ καὶ ὅσα ἀνώμαλα αὐτοῦ ἐς ἱππασίαν, ταῦτα δὲ ἐκ πολλοῦ οἱ Πέρσαι τοῖς τε ἅρμασιν ἐπελαύνειν εὐπετῆ πεποιήκεσαν καὶ τῇ ἵππῳ ἱππάσιμα. ἦσαν γὰρ οἳ ἀνέπειθον Δαρεῖον ὑπὲρ τῆς πρὸς Ἰσσῷ γενομένης μάχης, ὅτι ἄρα ἐμειονέκτησε τῶν χωρίων τῇ στενότητι· καὶ Δαρεῖος οὐ χαλεπῶς ἐπείθετο.
[3.9.1] Ταῦτα ὡς ἐξηγγέλθη Ἀλεξάνδρῳ πρὸς τῶν κατασκόπων τῶν Περσῶν ὅσοι ἑάλωσαν, ἔμεινεν αὐτοῦ ἵνα ἐξηγγέλθη ἡμέρας τέσσαρας· καὶ τήν [τε] στρατιὰν ἐκ τῆς ὁδοῦ ἀνέπαυσε, τὸ δὲ στρατόπεδον τάφρῳ τε καὶ χάρακι ἐτείχισεν, ἔγνω γὰρ τὰ μὲν σκευοφόρα ἀπολείπειν καὶ ὅσοι τῶν στρατιωτῶν ἀπόμαχοι ἦσαν, αὐτὸς δὲ ξὺν τοῖς μαχίμοις οὐδὲν ἄλλο ὅτι μὴ ὅπλα φέρουσιν ἰέναι ἐς τὸν ἀγῶνα. [3.9.2] ἀναλαβὼν οὖν τὴν δύναμιν νυκτὸς ἦγεν ἀμφὶ δευτέραν φυλακὴν μάλιστα, ὡς ἅμ᾽ ἡμέρᾳ προσμῖξαι τοῖς βαρβάροις. Δαρεῖος δέ, ὡς προσηγγέλθη αὐτῷ προσάγων ἤδη Ἀλέξανδρος, ἐκτάσσει τὴν στρατιὰν ὡς ἐς μάχην· καὶ Ἀλέξανδρος ἦγεν ὡσαύτως τεταγμένους. καὶ ἀπεῖχε μὲν ἀλλήλων τὰ στρατόπεδα ὅσον ἑξήκοντα σταδίους, οὐ μήν πω καθεώρων ἀλλήλους· γήλοφοι γὰρ ἐν μέσῳ ἐπίπροσθεν ἀμφοῖν ἦσαν.
[3.9.3] Ὡς δὲ ἀπεῖχεν Ἀλέξανδρος ὅσον ἐς τριάκοντα σταδίους καὶ κατ᾽ αὐτῶν ἤδη τῶν γηλόφων ᾔει αὐτῷ ὁ στρατός, ἐνταῦθα, ὡς εἶδε τοὺς βαρβάρους, ἔστησε τὴν αὑτοῦ φάλαγγα· καὶ ξυγκαλέσας αὖ τούς τε ἑταίρους καὶ στρατηγοὺς καὶ ἰλάρχας καὶ τῶν συμμάχων τε καὶ τῶν μισθοφόρων ξένων τοὺς ἡγεμόνας ἐβουλεύετο, εἰ αὐτόθεν ἐπάγοι ἤδη τὴν φάλαγγα, ὡς οἱ πλεῖστοι ἄγειν ἐκέλευον, ἢ καθάπερ Παρμενίωνι [καλῶς] ἐδόκει, [3.9.4] τότε μὲν αὐτοῦ καταστρατοπεδεύειν, κατασκέψασθαι δὲ τόν τε χῶρον ξύμπαντα, εἰ δή τι ὕποπτον αὐτοῦ ἢ ἄπορον, ἢ εἴ πῃ τάφροι ἢ σκόλοπες καταπεπηγότες ἀφανεῖς, καὶ τὰς τάξεις τῶν πολεμίων ἀκριβέστερον κατιδεῖν. καὶ νικᾷ Παρμενίων τῇ γνώμῃ, καὶ καταστρατοπεδεύουσιν αὐτοῦ ὅπως τεταγμένοι ἔμελλον ἰέναι ἐς τὴν μάχην.
[3.9.5] Ἀλέξανδρος δὲ ἀναλαβὼν τοὺς ψιλοὺς καὶ τῶν ἱππέων τοὺς ἑταίρους περιῄει ἐν κύκλῳ σκοπῶν τὴν χώραν πᾶσαν, ἵνα τὸ ἔργον αὐτῷ ἔσεσθαι ἔμελλεν. ἐπανελθὼν δὲ καὶ ξυγκαλέσας αὖθις τοὺς αὐτοὺς ἡγεμόνας, αὐτοὺς μὲν οὐκ ἔφη χρῆναι παρακαλεῖσθαι πρὸς οὗ ἐς τὸν ἀγῶνα· πάλαι γὰρ εἶναι δι᾽ ἀρετήν τε τὴν σφῶν παρακεκλημένους καὶ ὑπὸ τῶν πολλάκις ἤδη καλῶν ἔργων ἀποδεδειγμένων. [3.9.6] τοὺς κατὰ σφᾶς δὲ ἑκάστους ἐξορμᾶν ἠξίου, λοχαγόν τε λοχίτας καὶ ἰλάρχην τὴν ἴλην τὴν αὑτοῦ ἕκαστον καὶ ταξιάρχους τὰς τάξεις, τούς τε ἡγεμόνας τῶν πεζῶν τὴν φάλαγγα ἕκαστον τήν οἱ ἐπιτετραμμένην, ὡς ἐν τῇδε τῇ μάχῃ οὐχ ὑπὲρ Κοίλης Συρίας ἢ Φοινίκης, οὐδὲ ὑπὲρ Αἰγύπτου, ὡς πρόσθεν, μαχουμένους, ἀλλὰ ὑπὲρ τῆς ξυμπάσης Ἀσίας, οὕστινας χρὴ ἄρχειν, ἐν τῷ τότε κριθησόμενον. [3.9.7] οὔκουν τὴν ἐς τὰ καλὰ ἐξόρμησιν διὰ πολλῶν ἀναγκαίαν αὐτοῖς εἶναι οἴκοθεν τοῦτο ἔχουσιν, ἀλλὰ κόσμου τε ἐν τῷ κινδύνῳ ὅπως τις καθ᾽ αὑτὸν ἐπιμελήσεται καὶ σιγῆς ἀκριβοῦς, ὁπότε σιγῶντας ἐπιέναι δέοι, καὶ αὖ λαμπρᾶς τῆς βοῆς, ἵνα ἐμβοῆσαι καλόν, καὶ ἀλαλαγμοῦ ὡς φοβερωτάτου, ὁπότε ἐπαλαλάξαι καιρός, [3.9.8] αὐτοί τε ὅπως ὀξέως κατακούοιεν τῶν [τε] παραγγελλομένων καὶ παρ᾽ αὐτῶν αὖ ὅπως ἐς τὰς τάξεις ὀξέως παραδιδῶνται τὰ παραγγέλματα· ἔν τε τῷ καθ᾽ αὑτὸν ἕκαστον καὶ τὸ πᾶν μεμνῆσθαι ξυγκινδυνεῦόν τε ἀμελουμένῳ καὶ δι᾽ ἐπιμελείας ἐκπονουμένῳ ξυνορθούμενον.

[3.8.7] Με τον στρατό αυτόν είχε στρατοπεδεύσει ο Δαρείος στα Γαυγάμηλα, κοντά στον ποταμό Βούμηλο, σε έναν τόπο που ήταν ομαλός από όλες τις μεριές και απείχε εξακοσίους περίπου σταδίους από τα Άρβηλα. Όσα μέρη του τόπου τούτου ήταν ακατάλληλα για ιππασία από πολύ πριν τα είχαν κάμει οι Πέρσες κατάλληλα και για την επέλαση των αρμάτων και για τη διάβαση του ιππικού. Γιατί μερικοί προσπάθησαν να πείσουν τον Δαρείο ότι νικήθηκε στη μάχη της Ισσού, επειδή το πεδίο της μάχης ήταν εκεί στενόχωρο· και ο Δαρείος πείστηκε εύκολα.
[3.9.1] Όταν πληροφορήθηκε αυτά ο Αλέξανδρος από τους Πέρσες κατασκόπους που είχαν αιχμαλωτιστεί, έμεινε εκεί όπου τα πληροφορήθηκε τέσσερις ημέρες· και τον στρατό του άφησε να ξεκουραστεί από την ταλαιπωρία της πορείας και το στρατόπεδό του οχύρωσε με τάφρο και με χαράκωμα, γιατί αποφάσισε να αφήσει πίσω τα μεταγωγικά του, καθώς και τους στρατιώτες του που ήταν ανίκανοι για μάχη, και ο ίδιος να προχωρήσει στον αγώνα με τους μάχιμους άνδρες του που δεν είχαν μαζί τους τίποτε άλλο εκτός από όπλα. [3.9.2] Παρέλαβε λοιπόν μέσα στη νύχτα τον στρατό και τον οδήγησε έξω από το στρατόπεδο, γύρω στη δεύτερη νυκτοφυλακή, ώστε μόλις ξημερώσει να συμπλακεί με τους βαρβάρους. Όταν πληροφορήθηκε ο Δαρείος ότι βάδιζε εναντίον του ο Αλέξανδρος, παρέταξε τον στρατό του για μάχη· και ο Αλέξανδρος οδηγούσε επίσης συνταγμένο τον στρατό του. Οι δύο στρατοί απείχαν ήδη μεταξύ τους εξήντα περίπου σταδίους, αλλά δεν έβλεπε ακόμη ο ένας τον άλλον, γιατί ανάμεσα και στους δύο υπήρχαν λόφοι.
[3.9.3] Όταν ο Αλέξανδρος απείχε τριάντα περίπου σταδίους από το περσικό στρατόπεδο και ο στρατός του άρχισε πια να κατεβαίνει από τους λόφους, τότε, μόλις είδε τους βαρβάρους, σταμάτησε εκεί την φάλαγγά του· και αφού συγκάλεσε ξανά τους εταίρους, τους στρατηγούς, τους ιλάρχους και τους αρχηγούς των συμμάχων και των ξένων μισθοφόρων, συσκεπτόταν αν έπρεπε από εκεί να οδηγήσει αμέσως τη φάλαγγα εναντίον του εχθρού, όπως οι περισσότεροι τον προέτρεπαν ή, όπως ακριβώς θεωρούσε σωστό ο Παρμενίων, [3.9.4] να στρατοπεδεύσει τότε εκεί και να κάμει αναγνώριση όλης της γύρω περιοχής με προσοχή, μήπως υπήρχε εκεί κανένα μέρος ύποπτο ή αδιάβατο ή αν υπήρχαν τάφροι ή κρυφοί πάσσαλοι μπηγμένοι στο έδαφος και συγχρόνως να εξετάσει με ακρίβεια τις εχθρικές θέσεις. Υπερίσχυσε η γνώμη του Παρμενίωνα και έτσι στρατοπέδευσαν εκεί συνταγμένοι, όπως ακριβώς σκόπευαν να βαδίσουν για τη μάχη.
[3.9.5] Ο Αλέξανδρος λοιπόν παρέλαβε τους ελαφρά οπλισμένους και από τους ιππείς τούς εταίρους και περιόδευσε έφιππος εξετάζοντας όλη τη γύρω περιοχή, όπου επρόκειτο να συνάψει τη μάχη. Μετά επέστρεψε και συγκάλεσε ξανά τους ίδιους αρχηγούς· τους είπε ότι αυτούς τους ίδιους δεν είναι ανάγκη καν να τους παρακινήσει να αγωνιστούν, γιατί από πολύν ήδη χρόνο έχουν παρακινηθεί από τη δική τους την ανδρεία και από τα λαμπρά κατορθώματα, που έχουν μέχρι τώρα πολλές φορές επιτελέσει. [3.9.6] Απαιτούσε όμως ο καθένας από αυτούς να ενθαρρύνει τους άνδρες του, δηλαδή ο κάθε λοχαγός τους στρατιώτες του λόχου του και ο κάθε ίλαρχος τους ιππείς της δικής του ίλης, οι ταξίαρχοι τα τάγματά τους και ο καθένας από τους αρχηγούς των πεζών τη φάλαγγα που έχει υπό τις διαταγές του. Στη μάχη αυτή, είπε, δεν πρόκειται να πολεμήσουν, όπως προηγουμένως, για την Κοίλη Συρία ή τη Φοινίκη ούτε για την Αίγυπτο, αλλά θα κριθεί τώρα ποιοί πρόκειται να κυριαρχήσουν σε ολόκληρη την Ασία. [3.9.7] Δεν χρειάζεται λοιπόν να τους παρακινήσει για λαμπρά έργα με πολλούς λόγους, εφόσον την αρετή αυτή την έχουν μέσα τους, αλλά να τους υποδείξει να φροντίσει ο καθένας τους να έχει πειθαρχία κατά την ώρα της μάχης, απόλυτη ησυχία, όταν θα είναι ανάγκη να επιτεθούν στον εχθρό αθόρυβα και αντίθετα με δυνατές φωνές κάθε φορά που θα πρέπει να φωνάζουν· άλλοτε πάλι να χρησιμοποιούν πολεμικές ιαχές που προκαλούν τον μεγαλύτερο φόβο στον εχθρό, όταν η περίσταση το επιβάλλει· [3.9.8] να φροντίζουν επίσης να ακούουν γρήγορα οι ίδιοι τις διαταγές του και στη συνέχεια να τις μεταβιβάζουν γρήγορα στις μονάδες τους· προπάντων να έχει ο καθένας τους υπόψη ότι, αν παραμελεί το καθήκον του, κινδυνεύει συγχρόνως και το σύνολο, ενώ, αν το εκτελεί με επιμέλεια, τότε και το σύνολο σώζεται.