Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (8.72.1-8.77.1)

[8.72.1] Πέμπουσι δὲ καὶ ἐς τὴν Σάμον δέκα ἄνδρας παραμυθησομένους τὸ στρατόπεδον καὶ διδάξοντας ὡς οὐκ ἐπὶ βλάβῃ τῆς πόλεως καὶ τῶν πολιτῶν ἡ ὀλιγαρχία κατέστη, ἀλλ᾽ ἐπὶ σωτηρίᾳ τῶν ξυμπάντων πραγμάτων, πεντακισχίλιοί τε ὅτι εἶεν καὶ οὐ τετρακόσιοι μόνον οἱ πράσσοντες· καίτοι οὐ πώποτε Ἀθηναίους διὰ τὰς στρατείας καὶ τὴν ὑπερόριον ἀσχολίαν ἐς οὐδὲν πρᾶγμα οὕτω μέγα ἐλθεῖν βουλεύσοντας ἐν ᾧ πεντακισχιλίους ξυνελθεῖν. [8.72.2] ἄλλα τ᾽ ἐπιστείλαντες τὰ πρέποντα εἰπεῖν ἀπέπεμψαν αὐτοὺς εὐθὺς μετὰ τὴν ἑαυτῶν κατάστασιν, δείσαντες μή, ὅπερ ἐγένετο, ναυτικὸς ὄχλος οὔτ᾽ αὐτὸς μένειν ἐν τῷ ὀλιγαρχικῷ κόσμῳ ἐθέλῃ, σφᾶς τε μὴ ἐκεῖθεν ἀρξαμένου τοῦ κακοῦ μεταστήσωσιν.
[8.73.1] Ἐν γὰρ τῇ Σάμῳ ἐνεωτερίζετο ἤδη τὰ περὶ τὴν ὀλιγαρχίαν, καὶ ξυνέβη τοιάδε γενέσθαι ὑπ᾽ αὐτὸν τὸν χρόνον τοῦτον ὅνπερ οἱ τετρακόσιοι ξυνίσταντο. [8.73.2] οἱ γὰρ τότε τῶν Σαμίων ἐπαναστάντες τοῖς δυνατοῖς καὶ ὄντες δῆμος μεταβαλλόμενοι αὖθις καὶ πεισθέντες ὑπό τε τοῦ Πεισάνδρου, ὅτε ἦλθε, καὶ τῶν ἐν τῇ Σάμῳ ξυνεστώτων Ἀθηναίων ἐγένοντό τε ἐς τριακοσίους ξυνωμόται καὶ ἔμελλον τοῖς ἄλλοις ὡς δήμῳ ὄντι ἐπιθήσεσθαι. [8.73.3] καὶ Ὑπέρβολόν τέ τινα τῶν Ἀθηναίων, μοχθηρὸν ἄνθρωπον, ὠστρακισμένον οὐ διὰ δυνάμεως καὶ ἀξιώματος φόβον, ἀλλὰ διὰ πονηρίαν καὶ αἰσχύνην τῆς πόλεως, ἀποκτείνουσι μετὰ Χαρμίνου τε ἑνὸς τῶν στρατηγῶν καί τινων τῶν παρὰ σφίσιν Ἀθηναίων, πίστιν διδόντες αὐτοῖς, καὶ ἄλλα μετ᾽ αὐτῶν τοιαῦτα ξυνέπραξαν, τοῖς τε πλέοσιν ὥρμηντο ἐπιτίθεσθαι. [8.73.4] οἱ δὲ αἰσθόμενοι τῶν τε στρατηγῶν Λέοντι καὶ Διομέδοντι (οὗτοι γὰρ οὐχ ἑκόντες διὰ τὸ τιμᾶσθαι ὑπὸ τοῦ δήμου ἔφερον τὴν ὀλιγαρχίαν) τὸ μέλλον σημαίνουσι καὶ Θρασυβούλῳ καὶ Θρασύλῳ, τῷ μὲν τριηραρχοῦντι, τῷ δὲ ὁπλιτεύοντι, καὶ ἄλλοις οἳ ἐδόκουν αἰεὶ μάλιστα ἐναντιοῦσθαι τοῖς ξυνεστῶσιν· καὶ οὐκ ἠξίουν περιιδεῖν αὐτοὺς σφᾶς τε διαφθαρέντας καὶ Σάμον Ἀθηναίοις ἀλλοτριωθεῖσαν, δι᾽ ἣν μόνον [μέχρι νῦν] ἡ ἀρχὴ αὐτοῖς ἐς τοῦτο ξυνέμεινεν. [8.73.5] οἱ δὲ ἀκούσαντες τῶν τε στρατιωτῶν ἕνα ἕκαστον μετῇσαν μὴ ἐπιτρέπειν, καὶ οὐχ ἥκιστα τοὺς Παράλους, ἄνδρας Ἀθηναίους τε καὶ ἐλευθέρους πάντας ἐν τῇ νηὶ πλέοντας καὶ αἰεὶ δήποτε ὀλιγαρχίᾳ καὶ μὴ παρούσῃ ἐπικειμένους· ὅ τε Λέων καὶ ὁ Διομέδων αὐτοῖς ναῦς τινάς, ὁπότε ποι πλέοιεν, κατέλειπον φύλακας. [8.73.6] ὥστε ἐπειδὴ αὐτοῖς ἐπετίθεντο οἱ τριακόσιοι, βοηθησάντων πάντων τούτων, μάλιστα δὲ τῶν Παράλων, περιεγένοντο οἱ τῶν Σαμίων πλέονες, καὶ τριάκοντα μέν τινας ἀπέκτειναν τῶν τριακοσίων, τρεῖς δὲ τοὺς αἰτιωτάτους φυγῇ ἐζημίωσαν· τοῖς δ᾽ ἄλλοις οὐ μνησικακοῦντες δημοκρατούμενοι τὸ λοιπὸν ξυνεπολίτευον. [8.74.1] τὴν δὲ Πάραλον ναῦν καὶ Χαιρέαν ἐπ᾽ αὐτῆς τὸν Ἀρχεστράτου, ἄνδρα Ἀθηναῖον, γενόμενον ἐς τὴν μετάστασιν πρόθυμον, ἀποπέμπουσιν οἵ τε Σάμιοι καὶ οἱ στρατιῶται κατὰ τάχος ἐς τὰς Ἀθήνας ἀπαγγελοῦντα τὰ γεγενημένα· οὐ γὰρ ᾔδεσάν πω τοὺς τετρακοσίους ἄρχοντας. [8.74.2] καὶ καταπλευσάντων αὐτῶν εὐθέως τῶν μὲν Παράλων τινὰς οἱ τετρακόσιοι δύο ἢ τρεῖς ἔδησαν, τοὺς δὲ ἄλλους ἀφελόμενοι τὴν ναῦν καὶ μετεμβιβάσαντες ἐς ἄλλην στρατιῶτιν ναῦν ἔταξαν φρουρεῖν περὶ Εὔβοιαν. [8.74.3] ὁ δὲ Χαιρέας εὐθὺς διαλαθών πως, ὡς εἶδε τὰ παρόντα, πάλιν ἐς τὴν Σάμον ἐλθὼν ἀγγέλλει τοῖς στρατιώταις ἐπὶ τὸ μεῖζον πάντα δεινώσας τὰ ἐκ τῶν Ἀθηνῶν, ὡς πληγαῖς τε πάντας ζημιοῦσι καὶ ἀντειπεῖν ἔστιν οὐδὲν πρὸς τοὺς ἔχοντας τὴν πολιτείαν, καὶ ὅτι αὐτῶν καὶ γυναῖκες καὶ παῖδες ὑβρίζονται, καὶ διανοοῦνται, ὁπόσοι ἐν Σάμῳ στρατεύονται μὴ ὄντες τῆς σφετέρας γνώμης, τούτων πάντων τοὺς προσήκοντας λαβόντες εἴρξειν, ἵνα, ἢν μὴ ὑπακούσωσι, τεθνήκωσιν· καὶ ἄλλα πολλὰ ἐπικαταψευδόμενος ἔλεγεν. [8.75.1] οἱ δὲ ἀκούοντες ἐπὶ τοὺς τὴν ὀλιγαρχίαν μάλιστα ποιήσαντας καὶ ἔτι τῶν ἄλλων τοὺς μετασχόντας τὸ μὲν πρῶτον ὥρμησαν βάλλειν, ἔπειτα μέντοι ὑπὸ τῶν διὰ μέσου κωλυθέντες καὶ διδαχθέντες μὴ τῶν πολεμίων ἀντιπρῴρων ἐγγὺς ἐφορμούντων ἀπολέσωσι τὰ πράγματα, ἐπαύσαντο. [8.75.2] μετὰ δὲ τοῦτο λαμπρῶς ἤδη ἐς δημοκρατίαν βουλόμενοι μεταστῆσαι τὰ ἐν τῇ Σάμῳ ὅ τε Θρασύβουλος ὁ τοῦ Λύκου καὶ Θράσυλος (οὗτοι γὰρ μάλιστα προειστήκεσαν τῆς μεταβολῆς) ὥρκωσαν πάντας τοὺς στρατιώτας τοὺς μεγίστους ὅρκους, καὶ αὐτοὺς τοὺς ἐκ τῆς ὀλιγαρχίας μάλιστα, ἦ μὴν δημοκρατήσεσθαί τε καὶ ὁμονοήσειν καὶ τὸν πρὸς Πελοποννησίους πόλεμον προθύμως διοίσειν καὶ τοῖς τετρακοσίοις πολέμιοί τε ἔσεσθαι καὶ οὐδὲν ἐπικηρυκεύσεσθαι. [8.75.3] ξυνώμνυσαν δὲ καὶ Σαμίων πάντες τὸν αὐτὸν ὅρκον οἱ ἐν τῇ ἡλικίᾳ, καὶ τὰ πράγματα πάντα καὶ τὰ ἀποβησόμενα ἐκ τῶν κινδύνων ξυνεκοινώσαντο οἱ στρατιῶται τοῖς Σαμίοις, νομίζοντες οὔτε ἐκείνοις ἀποστροφὴν σωτηρίας οὔτε σφίσιν εἶναι, ἀλλ᾽, ἐάν τε οἱ τετρακόσιοι κρατήσωσιν ἐάν τε οἱ ἐκ Μιλήτου πολέμιοι, διαφθαρήσεσθαι. [8.76.1] ἐς φιλονικίαν τε καθέστασαν τὸν χρόνον τοῦτον οἱ μὲν τὴν πόλιν ἀναγκάζοντες δημοκρατεῖσθαι, οἱ δὲ τὸ στρατόπεδονὀλιγαρχεῖσθαι. [8.76.2] ἐποίησαν δὲ καὶ ἐκκλησίαν εὐθὺς οἱ στρατιῶται, ἐν ᾗ τοὺς μὲν προτέρους στρατηγούς, καὶ εἴ τινα τῶν τριηράρχων ὑπώπτευον, ἔπαυσαν, ἄλλους δὲ ἀνθείλοντο καὶ τριηράρχους καὶ στρατηγούς, ὧν Θρασύβουλός τε καὶ Θράσυλος ὑπῆρχον. [8.76.3] καὶ παραινέσεις ἄλλας τε ἐποιοῦντο ἐν σφίσιν αὐτοῖς ἀνιστάμενοι καὶ ὡς οὐ δεῖ ἀθυμεῖν ὅτι ἡ πόλις αὐτῶν ἀφέστηκεν· τοὺς γὰρ ἐλάσσους ἀπὸ σφῶν τῶν πλεόνων καὶ ἐς πάντα ποριμωτέρων μεθεστάναι. [8.76.4] ἐχόντων γὰρ σφῶν τὸ πᾶν ναυτικόν, τάς τε ἄλλας πόλεις ὧν ἄρχουσιν ἀναγκάσειν τὰ χρήματα ὁμοίως διδόναι καὶ εἰ ἐκεῖθεν ὡρμῶντο (πόλιν τε γὰρ σφίσιν ὑπάρχειν Σάμον οὐκ ἀσθενῆ, ἀλλ᾽ ἣ παρ᾽ ἐλάχιστον δὴ ἦλθε τὸ Ἀθηναίων κράτος τῆς θαλάσσης, ὅτε ἐπολέμησεν, ἀφελέσθαι, τούς τε πολεμίους ἐκ τοῦ αὐτοῦ χωρίου ἀμυνεῖσθαι οὗπερ καὶ πρότερον), καὶ δυνατώτεροι εἶναι σφεῖς ἔχοντες τὰς ναῦς πορίζεσθαι τὰ ἐπιτήδεια τῶν ἐν τῇ πόλει. [8.76.5] καὶ δι᾽ ἑαυτοὺς δὲ ἐν τῇ Σάμῳ προκαθημένους καὶ πρότερον αὐτοὺς κρατεῖν τοῦ ἐς τὸν Πειραιᾶ ἔσπλου, καὶ νῦν ἐς τοιοῦτον καταστήσονται μὴ βουλομένων σφίσι πάλιν τὴν πολιτείαν ἀποδοῦναι, ὥστε αὐτοὶ δυνατώτεροι εἶναι εἴργειν ἐκείνους τῆς θαλάσσης ἢ ὑπ᾽ ἐκείνων εἴργεσθαι. [8.76.6] βραχύ τέ τι εἶναι καὶ οὐδενὸς ἄξιον ὃ πρὸς τὸ περιγίγνεσθαι τῶν πολεμίων ἡ πόλις σφίσι χρήσιμος ἦν, καὶ οὐδὲν ἀπολωλεκέναι, οἵ γε μήτε ἀργύριον εἶχον ἔτι πέμπειν, ἀλλ᾽ αὐτοὶ ἐπορίζοντο οἱ στρατιῶται, μήτε βούλευμα χρηστόν, οὗπερ ἕνεκα πόλις στρατοπέδων κρατεῖ· ἀλλὰ καὶ ἐν τούτοις τοὺς μὲν ἡμαρτηκέναι τοὺς πατρίους νόμους καταλύσαντας, αὐτοὶ δὲ σῴζειν καὶ ἐκείνους πειράσεσθαι προσαναγκάζειν, ὥστε οὐδὲ τούτους, οἵπερ ἂν βουλεύοιέν τι χρηστόν, παρὰ σφίσι χείρους εἶναι. [8.76.7] Ἀλκιβιάδην τε, ἢν αὐτῷ ἄδειάν τε καὶ κάθοδον ποιήσωσιν, ἄσμενον τὴν παρὰ βασιλέως ξυμμαχίαν παρέξειν. τό τε μέγιστον, ἢν ἁπάντων σφάλλωνται, εἶναι αὐτοῖς τοσοῦτον ἔχουσι ναυτικὸν πολλὰς τὰς ἀποχωρήσεις ἐν αἷς καὶ πόλεις καὶ γῆν εὑρήσουσιν. [8.77.1] τοιαῦτα ἐν ἀλλήλοις ἐκκλησιάσαντες καὶ παραθαρσύναντες σφᾶς αὐτοὺς καὶ τὰ τοῦ πολέμου παρεσκευάζοντο οὐδὲν ἧσσον. οἱ δὲ ἀπὸ τῶν τετρακοσίων πεμφθέντες ἐς τὴν Σάμον [οἱ δέκα πρεσβευταὶ] ὡς ταῦτα ἐν τῇ Δήλῳ ἤδη ὄντες ᾐσθάνοντο, ἡσύχαζον αὐτοῦ.

[8.72.1] Έστειλαν και στην Σάμο δέκα πρόσωπα για να καθησυχάσουν τον στρατό και να του εξηγήσουν ότι η ολιγαρχία δεν είχε γίνει για να βλάψει την πολιτεία, αλλά για να την σώσει και ότι την εξουσία δεν την ασκούσαν τετρακόσιοι μόνο, αλλά πέντε χιλιάδες πολίτες, και ότι, άλλωστε, εξαιτίας των διαφόρων επιχειρήσεων και των άλλων υποθέσεων που κρατούσαν τους Αθηναίους μακριά από την πολιτεία, ποτέ στην Εκκλησία δεν συγκεντρωνόταν αυτός ο αριθμός των πέντε χιλιάδων, όσο κι αν ήσαν σπουδαία τα ζητήματα που συζητούσαν. [8.72.2] Αφού τους έδωσαν και άλλες οδηγίες για το τί έπρεπε να πουν, τους έστειλαν στην Σάμο αμέσως μετά την εγκαθίδρυσή τους στην εξουσία. Φοβόνταν μήπως, όπως άλλωστε και έγινε, τα πληρώματα δεν θελήσουν να υποταχθούν σε ολιγαρχικό καθεστώς και μήπως ξεκινήσει από εκεί ένα κίνημα που να τους παρασύρει και αυτούς τους ίδιους.
[8.73.1] Στην Σάμο, πραγματικά, άρχισε να σημειώνεται αντίδραση στην ολιγαρχία και έγιναν τα ακόλουθα, την ίδια εποχή που οι τετρακόσιοι αναλάμβαναν την εξουσία. [8.73.2] Είχε σημειωθεί μια μεταστροφή σε όσους από τους Σαμίους είχαν, αρχικά, κινηθεί εναντίον των ολιγαρχικών και είχαν εγκαταστήσει δημοκρατία. Ο Πείσανδρος (όταν είχε πάει στην Σάμο) και οι Αθηναίοι, που συνωμοτούσαν μαζί του εκεί, έπεισαν τριακόσιους Σαμίους να κάνουν συνωμοσία για να χτυπήσουν τους άλλους, τους δημοκρατικούς. [8.73.3] Μαζί με έναν από τους στρατηγούς, τον Χαρμίνο, και μερικούς Αθηναίους που ήσαν στην Σάμο, στους οποίους ήθελαν να δώσουν απόδειξη της καλής τους πίστης, οι τριακόσιοι αυτοί σκότωσαν έναν από τους Αθηναίους τον Υπέρβολο, άνθρωπο ποταπό που είχε εξοριστεί όχι επειδή ο κόσμος φοβόταν την δύναμή του και την αξία του, αλλά επειδή ήταν κακός και ντρόπιαζε την πολιτεία. Πάντα με την συνεργασία του Χαρμίνου και των άλλων, οι τριακόσιοι αυτοί έκαναν και άλλες τέτοιες πράξεις κι ετοιμάζονταν να χτυπήσουν τους δημοκρατικούς. [8.73.4] Αυτοί, όμως, το κατάλαβαν και ειδοποίησαν τους στρατηγούς Λέοντα και Διομέδοντα —ήσαν και οι δύο αντίθετοι στην ολιγαρχία επειδή τους τιμούσαν οι δημοκρατικοί— καθώς και τον Θρασύβουλο και τον Θράσυλο. Ο ένας ήταν τριήραρχος και ο άλλος πεζοναύτης. Ειδοποίησαν και άλλους που τους θεωρούσαν τους πιο αποφασισμένους αντιπάλους των συνωμοτών. Αξίωναν από αυτούς να μην επιτρέψουν να σκοτωθούν οι Σάμιοι δημοκρατικοί και να μην αποξενωθεί από την Αθήνα η Σάμος, χάρη στην οποία είχε έως τότε διατηρηθεί η αθηναϊκή ηγεμονία. [8.73.5] Όταν οι Αθηναίοι αυτοί τα πληροφορήθηκαν μίλησαν χωριστά στον κάθε στρατιώτη του εκστρατευτικού σώματος και τους παρακινούσαν να μην επιτρέψουν να συμβούν αυτά και ιδιαίτερα στο πλήρωμα της Παράλου. Ήσαν όλοι ελεύθεροι Αθηναίοι πολίτες και από πάντα εχθροί της ολιγαρχίας ακόμα και όταν δεν υπήρχε κίνδυνος να επιβληθεί. Ο Λέων και ο Διομέδων κάθε φορά που έπρεπε να φύγουν με τον στόλο, άφηναν στην Σάμο φρουρά, μερικά καράβια. [8.73.6] Έτσι, όταν οι τριακόσιοι άρχισαν να ενεργούν, όλοι αυτοί και ιδιαίτερα το πλήρωμα της Παράλου, βοήθησαν τους Σαμίους δημοκράτες που υπερίσχυσαν. Από τους τριακόσιους σκότωσαν τριάντα και τρεις από τους πρωτεργάτες τούς εξόρισαν. Για τους άλλους, ο λαός δεν πήρε μέτρα και έζησαν όλοι μαζί με δημοκρατικό πολίτευμα.
[8.74.1] Τότε οι Σάμιοι και ο αθηναϊκός στρατός, έστειλαν στην Αθήνα την Πάραλο για ν᾽ αναγγείλει ό,τι είχε γίνει. Με το καράβι αυτό έφυγε ο Χαιρέας του Αρχιστράτου, Αθηναίος, που είχε πρωτοστατήσει στα γεγονότα. Δεν είχαν ακόμα μάθει ότι οι τετρακόσιοι είχαν πάρει την εξουσία. [8.74.2] Μόλις έφτασε το καράβι, οι τετρακόσιοι έπιασαν δύο ή τρεις από το πλήρωμα. Αφού πήραν το καράβι, τους άλλους τους επιβίβασαν σε οπλιταγωγό και τους έταξαν να φρουρούν γύρω από την Εύβοια. [8.74.3] Ο Χαιρέας, μόλις αντιλήφθηκε την κατάσταση, κατόρθωσε να διαφύγει, γύρισε στην Σάμο και πληροφόρησε τον στρατό περιγράφοντας, με υπερβολές, πολύ σκοτεινή την κατάσταση, ότι, δηλαδή, σ᾽ οποιονδήποτε επέβαλλαν την ποινή της μαστίγωσης και ότι ήταν αδύνατον ν᾽ αντιμιλήσει κανείς σ᾽ όσους ασκούσαν την εξουσία. Πρόσθεσε ότι οι γυναίκες και τα παιδιά των στρατιωτών κακοπάθαιναν και ότι έχουν σκοπό να πιάσουν και να ρίξουν στη φυλακή τους συγγενείς όσων στρατιωτών της Σάμου δεν ήσαν οπαδοί της ολιγαρχίας ώστε, αν δεν τους υπακούσουν, να θανατώσουν τους συγγενείς. Τους είπε και άλλα, πολλά, λέγοντας ψέματα το ένα απάνω στο άλλο.
[8.75.1] Μόλις οι στρατιώτες τ᾽ άκουσαν αυτά, κινήθηκαν στην αρχή για να χτυπήσουν τους πρωτεργάτες της μεταπολίτευσης και όσους άλλους είχαν συνεργήσει. Έπειτα, όμως, τους συγκράτησαν οι μετριοπαθείς, που τους εξήγησαν ότι, με τον εχθρικό στόλο αραγμένο κοντά και έτοιμο για επίθεση, θα έχαναν τα πάντα. [8.75.2] Μετά απ᾽ αυτά, ο Θρασύβουλος του Λύκου και ο Θράσυλος, που ήσαν οι ηγέτες της δημοκρατικής αυτής αντίδρασης, θέλοντας ν᾽ αποκαταστήσουν με πανηγυρικό τρόπο την δημοκρατία στην Σάμο, όρκισαν όλους τους στρατιώτες με τους μεγαλύτερους όρκους (και ιδιαίτερα εκείνους που ήσαν ολιγαρχικοί) με τους οποίους αναλάμβαναν να σεβαστούν την δημοκρατία, να μείνουν ενωμένοι, να εξακολουθήσουν δραστήρια τον πόλεμο με τους Πελοποννησίους, να θεωρήσουν τους τετρακοσίους εχθρούς και να μην έρχονται σε καμιά επαφή μαζί τους. [8.75.3] Έδωσαν τον ίδιο όρκο και όλοι οι Σάμιοι που ήσαν σε στρατεύσιμη ηλικία. Το εκστρατευτικό σώμα αποφάσισε να συνεργάζεται σε όλα με τους Σαμίους και να συμμερίζεται μαζί τους τους κινδύνους που θ᾽ αντιμετώπιζε στις επιχειρήσεις που θ᾽ αναλάβαινε. Θεωρούσαν ότι ούτε για τους ίδιους ούτε για τους Σαμίους υπήρχε άλλος τρόπος σωτηρίας, αλλά ότι θα ήσαν χαμένοι αν επικρατούσαν οι τετρακόσιοι ή οι εχθροί της Μιλήτου.
[8.76.1] Την εποχή, λοιπόν, εκείνη έγινε σκληρή αναμέτρηση. Ο στρατός της Σάμου προσπαθούσε να επιβάλει την δημοκρατία στην Αθήνα και οι ολιγαρχικοί της πολιτείας να επιβάλουν την ολιγαρχία στο στρατόπεδο της Σάμου. [8.76.2] Οι στρατιώτες έκαναν αμέσως Εκκλησία, όπου έπαυσαν τους στρατηγούς και όσους τριηράρχους υποπτεύονταν και όρισαν άλλους στρατηγούς και τριηράρχους, μεταξύ τους τον Θρασύβουλο και τον Θράσυλο. [8.76.3] Σηκώθηκαν μερικοί και μίλησαν ενθαρρυντικά, λέγοντας ότι δεν πρέπει ν᾽ αποθαρρύνονται επειδή η πολιτεία επαναστάτησε εναντίον τους. Η μειοψηφία είχε αποχωριστεί από την πλειοψηφία και το στρατόπεδο της Σάμου είχε μεγαλύτερες δυνατότητες από την Αθήνα. [8.76.4] Αυτοί είχαν ολόκληρο τον στόλο και θα ανάγκαζαν τις πολιτείες που είχε η Αθήνα στην εξουσία της να πληρώνουν σ᾽ αυτούς τις εισφορές σαν να εξακολουθούσαν να έχουν την Αθήνα για βάση τους. Είχαν στην διάθεσή τους την Σάμο, πολιτεία ισχυρή, η οποία όταν έκανε πόλεμο εναντίον της Αθήνας, λίγο έλειψε να της αφαιρέσει την θαλασσοκρατορία.
Η βάση τους, λοιπόν, για τις επιχειρήσεις εναντίον του εχθρού θα ήταν η ίδια. Το στρατόπεδο, έχοντας τον στόλο, μπορούσε να προμηθεύεται ό,τι είχε ανάγκη πιο εύκολα παρά η Αθήνα. [8.76.5] Χάρη στο στρατόπεδο της Σάμου, μπόρεσαν οι Αθηναίοι και κράτησαν έως τότε ελεύθερη την θαλάσσια επικοινωνία με τον Πειραιά και τώρα, αν οι ολιγαρχικοί δεν δέχονταν να επαναφέρουν την δημοκρατία, το στρατόπεδο θα μπορούσε να μεταχειριστεί ένα μέσον που δεν είχε η πολιτεία, τον αποκλεισμό της από θάλασσα. [8.76.6] Έλεγαν επίσης ότι η βοήθεια την οποία μπορούσαν να έχουν από την Αθήνα για να νικήσουν τον εχθρό, ήταν ελάχιστη, αφού η πολιτεία δεν είχε πια να στείλει χρήματα, για τα οποία φρόντιζαν οι ίδιοι οι στρατιώτες, και δεν ήταν σε θέση να τους στείλει χρήσιμες οδηγίες, πράγμα με το οποίο μια πολιτεία διατηρεί τον έλεγχο επάνω σ᾽ ένα εκστρατευτικό σώμα. Αλλά και σ᾽ αυτό οι ολιγαρχικοί είχαν παρανομήσει καταλύοντας τους πάτριους νόμους, ενώ οι στρατιώτες τούς σέβονταν και θα προσπαθούσαν ν᾽ αναγκάσουν και τους άλλους να τους σεβαστούν. Έτσι, λοιπόν, όσοι μπορούσαν, στο στρατόπεδο, να δώσουν χρήσιμες συμβουλές, δεν ήσαν χειρότεροι από τους πολιτικούς στην Αθήνα. [8.76.7] Αλλά και αν έδιναν κάθε εγγύηση στον Αλκιβιάδη και τον ανακαλούσαν από την εξορία, θα τους εξασφάλιζε πρόθυμα την φιλία του βασιλέως. Το σπουδαιότερο, όμως, ήταν ότι, και αν ακόμα αποτύχαιναν σε όλες τις προσπάθειές τους, έχοντας τόσο μεγάλο στόλο, θα έβρισκαν για να αποσυρθούν, πολλές χώρες με εδάφη και πολιτείες για να εγκατασταθούν.
[8.77.1] Αφού, λοιπόν, έκαναν Εκκλησία κι ενθάρρυναν ο ένας τον άλλον, εξακολούθησαν να ετοιμάζονται με μεγάλο ζήλο για τον πόλεμο. Οι απεσταλμένοι τους οποίους είχαν στείλει οι τετρακόσιοι, τα έμαθαν αυτά όταν βρίσκονταν στην Δήλο και δεν προχώρησαν.