Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (5.46.4-5.47.12)

[5.46.4] Καὶ ἀφικομένων αὐτῶν καὶ ἀπαγγειλάντων τά τε ἄλλα καὶ τέλος εἰπόντων ὅτι εἰ μὴ τὴν ξυμμαχίαν ἀνήσουσι Βοιωτοῖς μὴ ἐσιοῦσιν ἐς τὰς σπονδάς, ποιήσονται καὶ αὐτοὶ Ἀργείους καὶ τοὺς μετ᾽ αὐτῶν ξυμμάχους, τὴν μὲν ξυμμαχίαν οἱ Λακεδαιμόνιοι Βοιωτοῖς οὐκ ἔφασαν ἀνήσειν, ἐπικρατούντων τῶν περὶ τὸν Ξενάρη τὸν ἔφορον ταῦτα γίγνεσθαι καὶ ὅσοι ἄλλοι τῆς αὐτῆς γνώμης ἦσαν, τοὺς δὲ ὅρκους δεομένου Νικίου ἀνενεώσαντο· ἐφοβεῖτο γὰρ μὴ πάντα ἀτελῆ ἔχων ἀπέλθῃ καὶ διαβληθῇ, ὅπερ καὶ ἐγένετο, αἴτιος δοκῶν εἶναι τῶν πρὸς Λακεδαιμονίους σπονδῶν. [5.46.5] ἀναχωρήσαντός τε αὐτοῦ ὡς ἤκουσαν οἱ Ἀθηναῖοι οὐδὲν ἐκ τῆς Λακεδαίμονος πεπραγμένον, εὐθὺς δι᾽ ὀργῆς εἶχον, καὶ νομίζοντες ἀδικεῖσθαι (ἔτυχον γὰρ παρόντες οἱ Ἀργεῖοι καὶ οἱ ξύμμαχοι) παραγαγόντος Ἀλκιβιάδου ἐποιήσαντο σπονδὰς καὶ ξυμμαχίαν πρὸς αὐτοὺς τήνδε.
[5.47.1] «Σπονδὰς ἐποιήσαντο ἑκατὸν Ἀθηναῖοι ἔτη καὶ Ἀργεῖοι καὶ Μαντινῆς καὶ Ἠλεῖοι ‹πρὸς ἀλλήλους›, ὑπὲρ σφῶν αὐτῶν καὶ τῶν ξυμμάχων ὧν ἄρχουσιν ἑκάτεροι, ἀδόλους καὶ ἀβλαβεῖς καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν. [5.47.2] ὅπλα δὲ μὴ ἐξέστω ἐπιφέρειν ἐπὶ πημονῇ μήτε Ἀργείους καὶ Ἠλείους καὶ Μαντινέας καὶ τοὺς ξυμμάχους ἐπὶ Ἀθηναίους καὶ τοὺς ξυμμάχους ὧν ἄρχουσιν Ἀθηναῖοι μήτε Ἀθηναίους καὶ τοὺς ξυμμάχους ‹ὧν ἄρχουσιν Ἀθηναῖοι› ἐπὶ Ἀργείους καὶ Ἠλείους καὶ Μαντινέας καὶ τοὺς ξυμμάχους, τέχνῃ μηδὲ μηχανῇ μηδεμιᾷ. [5.47.3] κατὰ τάδε ξυμμάχους εἶναι Ἀθηναίους καὶ Ἀργείους καὶ Μαντινέας καὶ Ἠλείους ἑκατὸν ἔτη. ἢν πολέμιοι ἴωσιν ἐπὶ τὴν γῆν τὴν Ἀθηναίων, βοηθεῖν Ἀργείους καὶ Μαντινέας καὶ Ἠλείους Ἀθήναζε, καθ᾽ ὅτι ἂν ἐπαγγέλλωσιν Ἀθηναῖοι, τρόπῳ ὁποίῳ ἂν δύνωνται ἰσχυροτάτῳ κατὰ τὸ δυνατόν· ἢν δὲ δῃώσαντες οἴχωνται, πολεμίαν εἶναι ταύτην τὴν πόλιν Ἀργείοις καὶ Μαντινεῦσι καὶ Ἠλείοις καὶ Ἀθηναίοις καὶ κακῶς πάσχειν ὑπὸ ἁπασῶν τῶν πόλεων τούτων· καταλύειν δὲ μὴ ἐξεῖναι τὸν πόλεμον πρὸς ταύτην τὴν πόλιν μηδεμιᾷ τῶν πόλεων, ἢν μὴ ἁπάσαις δοκῇ. [5.47.4] βοηθεῖν δὲ καὶ Ἀθηναίους ἐς Ἄργος καὶ Μαντίνειαν καὶ Ἦλιν, ἢν πολέμιοι ἴωσιν ἐπὶ τὴν γῆν τὴν Ἀργείων ἢ τὴν Μαντινέων ἢ τὴν Ἠλείων, καθ᾽ ὅτι ἂν ἐπαγγέλλωσιν αἱ πόλεις αὗται, τρόπῳ ὁποίῳ ἂν δύνωνται ἰσχυροτάτῳ κατὰ τὸ δυνατόν· ἢν δὲ δῃώσαντες οἴχωνται, πολεμίαν εἶναι ταύτην τὴν πόλιν Ἀθηναίοις καὶ Ἀργείοις καὶ Μαντινεῦσι καὶ Ἠλείοις καὶ κακῶς πάσχειν ὑπὸ ἁπασῶν τούτων τῶν πόλεων· καταλύειν δὲ μὴ ἐξεῖναι τὸν πόλεμον πρὸς ταύτην τὴν πόλιν ‹μηδεμιᾷ τῶν πόλεων›, ἢν μὴ ἁπάσαις δοκῇ [ταῖς πόλεσιν]. [5.47.5] ὅπλα δὲ μὴ ἐᾶν ἔχοντας διιέναι ἐπὶ πολέμῳ διὰ τῆς γῆς τῆς σφετέρας αὐτῶν καὶ τῶν ξυμμάχων ὧν ἄρχουσιν ἕκαστοι, μηδὲ κατὰ θάλασσαν, ἢν μὴ ψηφισαμένων τῶν πόλεων ἁπασῶν τὴν δίοδον εἶναι, Ἀθηναίων καὶ Ἀργείων καὶ Μαντινέων καὶ Ἠλείων. [5.47.6] τοῖς δὲ βοηθοῦσιν ἡ πόλις ἡ πέμπουσα παρεχέτω μέχρι μὲν τριάκοντα ἡμερῶν σῖτον, ἐπὴν ἔλθωσιν ἐς τὴν πόλιν τὴν ἐπαγγείλασαν βοηθεῖν, καὶ ἀπιοῦσι κατὰ ταὐτά· ἢν δὲ πλέονα βούληται χρόνον τῇ στρατιᾷ χρῆσθαι, ἡ πόλις ἡ μεταπεμψαμένη διδότω σῖτον, τῷ μὲν ὁπλίτῃ καὶ ψιλῷ καὶ τοξότῃ τρεῖς ὀβολοὺς Αἰγιναίους τῆς ἡμέρας ἑκάστης, τῷ δ᾽ ἱππεῖ δραχμὴν Αἰγιναίαν. [5.47.7] ἡ δὲ πόλις ἡ μεταπεμψαμένη ‹τῇ στρατιᾷ› τὴν ἡγεμονίαν ἐχέτω, ὅταν ἐν τῇ αὑτῆς ὁ πόλεμος ᾖ· ἢν δέ ποι δόξῃ ‹ἁπάσαις› ταῖς πόλεσι κοινῇ στρατεύεσθαι, τὸ ἴσον τῆς ἡγεμονίας μετεῖναι ἁπάσαις ταῖς πόλεσιν. [5.47.8] ὀμόσαι δὲ τὰς σπονδὰς Ἀθηναίους μὲν ὑπέρ τε σφῶν αὐτῶν καὶ τῶν ξυμμάχων, Ἀργεῖοι δὲ καὶ Μαντινῆς καὶ Ἠλεῖοι καὶ οἱ ξύμμαχοι τούτων κατὰ πόλεις ὀμνύντων. ὀμνύντων δὲ τὸν ἐπιχώριον ὅρκον ἕκαστοι τὸν μέγιστον κατὰ ἱερῶν τελείων. ὁ δὲ ὅρκος ἔστω ὅδε· ‘ἐμμενῶ τῇ ξυμμαχίᾳ κατὰ τὰ ξυγκείμενα δικαίως καὶ ἀβλαβῶς καὶ ἀδόλως, καὶ οὐ παραβήσομαι τέχνῃ οὐδὲ μηχανῇ οὐδεμιᾷ.’ [5.47.9] ὀμνύντων δὲ Ἀθήνησι μὲν ἡ βουλὴ καὶ αἱ ἔνδημοι ἀρχαί, ἐξορκούντων δὲ οἱ πρυτάνεις· ἐν Ἄργει δὲ ἡ βουλὴ καὶ οἱ ὀγδοήκοντα καὶ οἱ ἀρτῦναι, ἐξορκούντων δὲ οἱ ὀγδοήκοντα· ἐν δὲ Μαντινείᾳ οἱ δημιουργοὶ καὶ ἡ βουλὴ καὶ αἱ ἄλλαι ἀρχαί, ἐξορκούντων δὲ οἱ θεωροὶ καὶ οἱ πολέμαρχοι· ἐν δὲ Ἤλιδι οἱ δημιουργοὶ καὶ οἱ τὰ τέλη ἔχοντες καὶ οἱ ἑξακόσιοι, ἐξορκούντων δὲ οἱ δημιουργοὶ καὶ οἱ θεσμοφύλακες. [5.47.10] ἀνανεοῦσθαι δὲ τοὺς ὅρκους Ἀθηναίους μὲν ἰόντας ἐς Ἦλιν καὶ ἐς Μαντίνειαν καὶ ἐς Ἄργος τριάκοντα ἡμέραις πρὸ Ὀλυμπίων, Ἀργείους δὲ καὶ Ἠλείους καὶ Μαντινέας ἰόντας Ἀθήναζε δέκα ἡμέραις πρὸ Παναθηναίων τῶν μεγάλων. [5.47.11] τὰς δὲ ξυνθήκας τὰς περὶ τῶν σπονδῶν καὶ τῶν ὅρκων καὶ τῆς ξυμμαχίας ἀναγράψαι ἐν στήλῃ λιθίνῃ Ἀθηναίους μὲν ἐν πόλει, Ἀργείους δὲ ἐν ἀγορᾷ ἐν τοῦ Ἀπόλλωνος τῷ ἱερῷ, Μαντινέας δὲ ἐν τοῦ Διὸς τῷ ἱερῷ ἐν τῇ ἀγορᾷ· καταθέντων δὲ καὶ Ὀλυμπίασι στήλην χαλκῆν κοινῇ Ὀλυμπίοις τοῖς νυνί. [5.47.12] ἐὰν δέ τι δοκῇ ἄμεινον εἶναι ταῖς πόλεσι ταύταις προσθεῖναι πρὸς τοῖς ξυγκειμένοις, ὅτι [δ᾽] ἂν δόξῃ ταῖς πόλεσιν ἁπάσαις κοινῇ βουλευομέναις, τοῦτο κύριον εἶναι.»

[5.46.4] Όταν έφτασαν, ανάπτυξαν τα όσα είχαν να πουν και κατάληξαν λέγοντας ότι, αν οι Λακεδαιμόνιοι δεν εγκαταλείψουν την συμμαχία τους με τους Βοιωτούς όσο αυτοί αρνιούνται να προσχωρήσουν στην γενική συνθήκη, τότε και οι Αθηναίοι θα κάνουν συμμαχία με τους Αργείους και τους συμμάχους τους. Ο έφορος Ξενάρης και οι οπαδοί του και όσοι άλλοι ήσαν της ίδιας γνώμης, επικράτησαν και οι Λακεδαιμόνιοι αποκρίθηκαν ότι δεν θα εγκαταλείψουν τη συμμαχία τους με τους Βοιωτούς. Δέχτηκαν, όμως, ν᾽ ανανεώσουν τους όρκους, όπως το ζήτησε ο Νικίας, ο οποίος φοβόταν ότι, αν γύριζε πίσω χωρίς κανένα αποτέλεσμα, θα τον κατηγορούσαν οι εχθροί του. Και αυτό ακριβώς έγινε. [5.46.5] Με την επιστροφή του, όταν οι Αθηναίοι άκουσαν ότι δεν είχε επιτύχει τίποτε στην Σπάρτη εξοργίστηκαν, θεώρησαν ότι αδικούνται και καθώς έτυχε να βρίσκονται στην Αθήνα αποσταλμένοι του Άργους και των συμμάχων του, τους οποίους παρουσίασε ο Αλκιβιάδης, έκαναν αμέσως την ακόλουθη συνθήκη και συμμαχία:
[5.47.1] «Οι Αθηναίοι και οι Αργείοι, Μαντινείς και Ηλείοι, ενεργώντας και για λογαριασμό των συμμάχων τους, συνομολόγησαν ειρήνη για εκατό χρόνια. Το καθένα από τα δύο μέρη δεν θα βλάπτει το άλλο ούτε με δόλο, ούτε με βία, ούτε στην στεριά, ούτε στην θάλασσα. [5.47.2] Δεν επιτρέπεται καμία εχθροπραξία ή στρατήγημα, ούτε από μέρους των Αργείων, των Ηλείων και των Μαντινέων και των συμμάχων τους εναντίον των Αθηναίων και των συμμάχων που εξαρτώνται απ᾽ αυτούς, ούτε από μέρους των Αθηναίων και των συμμάχων τους εναντίον των Αργείων, των Ηλείων, των Μαντινέων και των συμμάχων τους. [5.47.3] Οι Αθηναίοι, οι Αργείοι, Ηλείοι και Μαντινείς συνομολογούν εκατόχρονη συμμαχία με τους ακόλουθους όρους. Εάν ένας εχθρός κάνει εισβολή στο έδαφος των Αθηναίων, οι Αργείοι, Ηλείοι και Μαντινείς θα υποστηρίξουν την Αθήνα και θα την βοηθήσουν με τον τρόπο με τον οποίο θα τους το ζητήσουν οι Αθηναίοι, με όλες τους τις δυνάμεις και μ᾽ όλα τα μέσα που διαθέτουν. Αν ο εχθρός αποσυρθεί αφού καταστρέψει την γη, οι Αργείοι, οι Μαντινείς, οι Ηλείοι και οι Αθηναίοι θα τον θεωρήσουν κοινό εχθρό και θα τον πολεμήσουν όλοι μαζί. Κανένας από τους συμμάχους δεν θα κάνει ειρήνη με τον εχθρό αυτόν, χωρίς την συμφωνία των άλλων συμμάχων. [5.47.4] Αν ένας εχθρός κάνει εισβολή στο έδαφος του Άργους, της Μαντινείας ή των Ηλείων, οι Αθηναίοι θα υποστηρίξουν το Άργος, την Μαντίνεια και την Ήλιδα και θα τις βοηθήσουν με τον τρόπο με τον οποίον θα τους το ζητήσουν οι πολιτείες αυτές και με όλες τις δυνάμεις και τα μέσα που διαθέτουν. Αν ο εχθρός αποσυρθεί αφού καταστρέψει την γη, οι Αθηναίοι, οι Αργείοι, οι Μαντινείς και οι Ηλείοι θα τον θεωρήσουν κοινό εχθρό και θα τον πολεμήσουν όλοι μαζί. Κανένας από τους συμμάχους δεν θα κάνει ειρήνη με τον εχθρό αυτόν χωρίς την συμφωνία όλων των άλλων συμμάχων. [5.47.5] Οι συμβαλλόμενοι δεν θα επιτρέπουν σε ένοπλες δυνάμεις που ξεκινούν για πόλεμο να περνούν από το έδαφός τους ή από το έδαφος των συμμάχων που εξαρτώνται απ᾽ αυτούς ή από θάλασσα, εκτός εάν συμφωνήσουν για την δίοδο όλες οι συμμαχικές πολιτείες, δηλαδή οι Αθηναίοι, οι Αργείοι, οι Μαντινείς και οι Ηλείοι.
[5.47.6] »Η πολιτεία που θα στέλνει τη βοήθεια θα πρέπει να εξασφαλίζει στο εκστρατευτικό της σώμα εφοδιασμό για τριάντα μέρες που θα υπολογίζονται από την άφιξή του στην πολιτεία που ζήτησε βοήθεια. Θα εξασφαλίζει και τον εφοδιασμό για την επιστροφή. Αν, όμως, η πολιτεία που ζήτησε βοήθεια θέλει να κρατήσει το εκστρατευτικό σώμα περισσότερο από τριάντα μέρες, τότε αυτή θα προμηθεύει τον ανεφοδιασμό στους οπλίτες, ψιλούς και τοξότες, τρεις αιγινήτικους οβολούς την ημέρα και στους ιππείς μια αιγινήτικη δραχμή. [5.47.7] Η πολιτεία που θα έχει ζητήσει βοήθεια, θα έχει στις διαταγές της τις ξένες μονάδες όσο ο πόλεμος γίνεται στο έδαφός της. Αν, όμως, οι σύμμαχοι αποφασίσουν να κάνουν κοινή εκστρατεία κάπου, τότε θα μοιράζονται εξίσου την αρχηγία. [5.47.8] Οι Αθηναίοι θα δώσουν όρκους και για τον εαυτό τους και για τους συμμάχους τους. Οι Αργείοι, οι Μαντινείς, οι Ηλείοι και οι σύμμαχοί τους θα ορκιστούν η κάθε πολιτεία χωριστά. Θα δώσουν τους όρκους με τον επισημότερο τοπικό τρόπο, κάνοντας και τις κανονισμένες θυσίες. Ο όρκος θα είναι ο ακόλουθος: «Θα μείνω πιστός στην συμμαχία και στους όρκους της με πνεύμα δικαιοσύνης, χωρίς να προσπαθώ να βλάψω και χωρίς δόλο και δεν θα την παραβώ με κανέναν τρόπο και καμιά πρόφαση.
[5.47.9] »Στην Αθήνα θα δώσουν τον όρκο η βουλή και οι άρχοντες, ενώ θα τον απαγγέλλουν οι πρυτάνεις. Στο Άργος θα τον δώσουν η βουλή, οι ογδόντα και οι άρχοντες. Τον όρκο θ᾽ απαγγείλουν οι ογδόντα. Στην Μαντίνεια θα δώσουν τον όρκο οι επίσημοι, η βουλή και οι άλλοι άρχοντες. Τον όρκο θ᾽ απαγγείλουν οι θεωροί και οι πολέμαρχοι. Στην Ήλιδα θα δώσουν τον όρκο οι επίσημοι και οι άλλοι άρχοντες και οι εξακόσιοι. Θ᾽ απαγγείλουν τον όρκο οι δημιουργοί και οι θεσμοφύλακες. [5.47.10] Οι όρκοι θ᾽ ανανεώνονται από τους Αθηναίους που θα πηγαίνουν στην Ήλιδα, στην Μαντίνεια και στο Άργος τριάντα μέρες πριν από τους Ολυμπιακούς αγώνες και από τους Αργείους, τους Ηλείους και τους Μαντινείς, οι οποίοι θα πηγαίνουν στην Αθήνα δέκα μέρες πριν από τα μεγάλα Παναθήναια. [5.47.11] Η συνθήκη συμμαχίας και οι όρκοι θα γραφούν σε πέτρινες στήλες τις οποίες θα στήσουν οι Αθηναίοι στην Ακρόπολη, οι Αργείοι στην αγορά, κοντά στον ναό του Απόλλωνος και οι Μαντινείς στην αγορά, στο ναό του Διός. Οι σύμμαχοι θα στήσουν στην Ολυμπία χάλκινη στήλη στους επικείμενους Ολυμπιακούς αγώνες. [5.47.12] Αν οι πολιτείες που συμβάλλονται θεωρήσουν σκόπιμο να προσθέσουν κάτι στα όσα αποφάσισαν, τούτο θα ισχύει μετά από κοινή συμφωνία».