Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (4.100.1-4.102.3)

[4.100.1] Καὶ οἱ Βοιωτοὶ εὐθὺς μεταπεμψάμενοι ἔκ τε τοῦ Μηλιῶς κόλπου ἀκοντιστὰς καὶ σφενδονήτας, καὶ βεβοηθηκότων αὐτοῖς μετὰ τὴν μάχην Κορινθίων τε δισχιλίων ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἐκ Νισαίας ἐξεληλυθότων Πελοποννησίων φρουρῶν καὶ Μεγαρέων ἅμα, ἐστράτευσαν ἐπὶ τὸ Δήλιον καὶ προσέβαλον τῷ τειχίσματι, ἄλλῳ τε τρόπῳ πειράσαντες καὶ μηχανὴν προσήγαγον, ἥπερ εἷλεν αὐτό, τοιάνδε. [4.100.2] κεραίαν μεγάλην δίχα πρίσαντες ἐκοίλαναν ἅπασαν καὶ ξυνήρμοσαν πάλιν ἀκριβῶς ὥσπερ αὐλόν, καὶ ἐπ᾽ ἄκραν λέβητά τε ἤρτησαν ἁλύσεσι καὶ ἀκροφύσιον ἀπὸ τῆς κεραίας σιδηροῦν ἐς αὐτὸν νεῦον καθεῖτο, καὶ ἐσεσιδήρωτο ἐπὶ μέγα καὶ τοῦ ἄλλου ξύλου. [4.100.3] προσῆγον δὲ ἐκ πολλοῦ ἁμάξαις τῷ τείχει, ᾗ μάλιστα τῇ ἀμπέλῳ καὶ τοῖς ξύλοις ᾠκοδόμητο· καὶ ὁπότε εἴη ἐγγύς, φύσας μεγάλας ἐσθέντες ἐς τὸ πρὸς ἑαυτῶν ἄκρον τῆς κεραίας ἐφύσων. [4.100.4] ἡ δὲ πνοὴ ἰοῦσα στεγανῶς ἐς τὸν λέβητα, ἔχοντα ἄνθρακάς τε ἡμμένους καὶ θεῖον καὶ πίσσαν, φλόγα ἐποίει μεγάλην καὶ ἧψε τοῦ τείχους, ὥστε μηδένα ἔτι ἐπ᾽ αὐτοῦ μεῖναι, ἀλλὰ ἀπολιπόντας ἐς φυγὴν καταστῆναι καὶ τὸ τείχισμα τούτῳ τῷ τρόπῳ ἁλῶναι. [4.100.5] τῶν δὲ φρουρῶν οἱ μὲν ἀπέθανον, διακόσιοι δὲ ἐλήφθησαν· τῶν δὲ ἄλλων τὸ πλῆθος ἐς τὰς ναῦς ἐσβὰν ἀπεκομίσθη ἐπ᾽ οἴκου. [4.101.1] τοῦ δὲ Δηλίου ἑπτακαιδεκάτῃ ἡμέρᾳ ληφθέντος μετὰ τὴν μάχην καὶ τοῦ ἀπὸ τῶν Ἀθηναίων κήρυκος οὐδὲν ἐπισταμένου τῶν γεγενημένων ἐλθόντος οὐ πολὺ ὕστερον αὖθις περὶ τῶν νεκρῶν, ἀπέδοσαν οἱ Βοιωτοὶ καὶ οὐκέτι ταὐτὰ ἀπεκρίναντο. [4.101.2] ἀπέθανον δὲ Βοιωτῶν μὲν ἐν τῇ μάχῃ ὀλίγῳ ἐλάσσους πεντακοσίων, Ἀθηναίων δὲ ὀλίγῳ ἐλάσσους χιλίων καὶ Ἱπποκράτης ὁ στρατηγός, ψιλῶν δὲ καὶ σκευοφόρων πολὺς ἀριθμός.
[4.101.3] Μετὰ δὲ τὴν μάχην ταύτην καὶ ὁ Δημοσθένης ὀλίγῳ ὕστερον, ὡς αὐτῷ τότε πλεύσαντι τὰ περὶ τὰς Σίφας τῆς προδοσίας πέρι οὐ προυχώρησεν, ἔχων τὸν στρατὸν ἐπὶ τῶν νεῶν τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ Ἀγραίων καὶ Ἀθηναίων τετρακοσίους ὁπλίτας, ἀπόβασιν ἐποιήσατο ἐς τὴν Σικυωνίαν. [4.101.4] καὶ πρὶν πάσας τὰς ναῦς καταπλεῦσαι βοηθήσαντες οἱ Σικυώνιοι τοὺς ἀποβεβηκότας ἔτρεψαν καὶ κατεδίωξαν ἐς τὰς ναῦς, καὶ τοὺς μὲν ἀπέκτειναν, τοὺς δὲ ζῶντας ἔλαβον. τροπαῖον δὲ στήσαντες τοὺς νεκροὺς ὑποσπόνδους ἀπέδοσαν.
[4.101.5] Ἀπέθανε δὲ καὶ Σιτάλκης Ὀδρυσῶν βασιλεὺς ὑπὸ τὰς αὐτὰς ἡμέρας τοῖς ἐπὶ Δηλίῳ, στρατεύσας ἐπὶ Τριβαλλοὺς καὶ νικηθεὶς μάχῃ. Σεύθης δὲ ὁ Σπαραδόκου ἀδελφιδοῦς ὢν αὐτοῦ ἐβασίλευσεν Ὀδρυσῶν τε καὶ τῆς ἄλλης Θρᾴκης ἧσπερ καὶ ἐκεῖνος.
[4.102.1] Τοῦ δ᾽ αὐτοῦ χειμῶνος Βρασίδας ἔχων τοὺς ἐπὶ Θρᾴκης ξυμμάχους ἐστράτευσεν ἐς Ἀμφίπολιν τὴν ἐπὶ Στρυμόνι ποταμῷ Ἀθηναίων ἀποικίαν. [4.102.2] τὸ δὲ χωρίον τοῦτο ἐφ᾽ οὗ νῦν ἡ πόλις ἐστὶν ἐπείρασε μὲν πρότερον καὶ Ἀρισταγόρας ὁ Μιλήσιος φεύγων βασιλέα Δαρεῖον κατοικίσαι, ἀλλὰ ὑπὸ Ἠδώνων ἐξεκρούσθη, ἔπειτα δὲ καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἔτεσι δύο καὶ τριάκοντα ὕστερον, ἐποίκους μυρίους σφῶν τε αὐτῶν καὶ τῶν ἄλλων τὸν βουλόμενον πέμψαντες, οἳ διεφθάρησαν ἐν Δραβήσκῳ ὑπὸ Θρᾳκῶν. [4.102.3] καὶ αὖθις ἑνὸς δέοντι τριακοστῷ ἔτει ἐλθόντες οἱ Ἀθηναῖοι, Ἅγνωνος τοῦ Νικίου οἰκιστοῦ ἐκπεμφθέντος, Ἠδῶνας ἐξελάσαντες ἔκτισαν τὸ χωρίον τοῦτο, ὅπερ πρότερον Ἐννέα ὁδοὶ ἐκαλοῦντο. ὡρμῶντο δὲ ἐκ τῆς Ἠιόνος, ἣν αὐτοὶ εἶχον ἐμπόριον ἐπὶ τῷ στόματι τοῦ ποταμοῦ ἐπιθαλάσσιον, πέντε καὶ εἴκοσι σταδίους ἀπέχον ἀπὸ τῆς νῦν πόλεως, ἣν Ἀμφίπολιν Ἅγνων ὠνόμασεν, ὅτι ἐπ᾽ ἀμφότερα περιρρέοντος τοῦ Στρυμόνος [διὰ τὸ περιέχειν αὐτὴν] τείχει μακρῷ ἀπολαβὼν ἐκ ποταμοῦ ἐς ποταμὸν περιφανῆ ἐς θάλασσάν τε καὶ τὴν ἤπειρον ᾤκισεν.

[4.100.1] Οι Βοιωτοί, χωρίς να χάσουν καιρό, μετακάλεσαν ακοντιστές και σφενδονιστές, από την περιοχή του Μαλιακού κόλπου. Είχαν έρθει για να τους βοηθήσουν —αλλά έφτασαν μετά την μάχη— δύο χιλιάδες Κορίνθιοι οπλίτες, οι Πελοποννήσιοι της φρουράς των Μεγάρων και πολλοί Μεγαρείς. Βάδισαν όλοι εναντίον του Δηλίου κι έκαναν έφοδο εναντίον του οχυρού, δοκιμάζοντας διάφορους τρόπους και κατόρθωσαν να το κυριέψουν, φέρνοντας μια πολιορκητική μηχανή κατασκευασμένη με τον ακόλουθο τρόπο. [4.100.2] Πριόνισαν του μάκρους ένα μακρύ δοκάρι και το έσκαψαν ώστε να είναι κούφιο σ᾽ όλο του το μάκρος και κόλλησαν πάλι τα δύο κομμάτια (σαν αυλό) και στην μια άκρη κρέμασαν, με αλυσίδες, ένα καζάνι. Προσαρμόσαν στο δοκάρι έναν σιδερένιο κυρτό σωλήνα που κατέβαινε προς το καζάνι κι έντυσαν το μεγαλύτερο μέρος του δοκαριού με σίδερο. [4.100.3] Μεταφέραν μ᾽ αμάξια την μηχανή από μεγάλη απόσταση ώς το τείχος, στο σημείο όπου ήταν χτισμένο με ξύλα και κληματόβεργες. Όταν τοποθέτησαν την μηχανή πολύ κοντά στο τείχος, έβαλαν μεγάλα φυσερά από την δική τους άκρη και άρχισαν να φυσάνε. [4.100.4] Ο αέρας, μέσ᾽ από το κούφιο δοκάρι, έμπαινε με ορμή στο καζάνι όπου είχαν βάλει αναμμένα κάρβουνα, θειάφι και πίσσα και γινόταν φλόγα μεγάλη που έβαλε φωτιά στο τείχος, όπου κανείς υπερασπιστής δεν μπορούσε να μείνει. Το εγκαταλείψαν κι έφυγαν. Έτσι κυριεύτηκε το τείχος. [4.100.5] Από τους στρατιώτες της φρουράς μερικοί σκοτώθηκαν και διακόσιοι αιχμαλωτίστηκαν, αλλά οι περισσότεροι μπήκαν στα καράβια και γύρισαν στην Αθήνα.
[4.101.1] Το Δήλιον έπεσε δέκα επτά μέρες μετά από την μάχη και όταν, μετά από λίγο, έφτασε κήρυκας των Αθηναίων, ο οποίος δεν ήξερε τίποτε από τα όσα είχαν συμβεί, και ζήτησε τους νεκρούς, οι Βοιωτοί δεν έδωσαν την ίδια απάντηση που είχαν δώσει πριν, αλλά αποδώσαν τους νεκρούς. [4.101.2] Στην μάχη σκοτώθηκαν λιγότεροι από πεντακόσιους Βοιωτοί και από τους Αθηναίους λιγότεροι από χίλιους, μεταξύ τους κι ο στρατηγός Ιπποκράτης. Σκοτώθηκαν και πάρα πολλοί ψιλοί Αθηναίοι και βοηθοί στα μεταγωγικά. [4.101.3] Λίγο μετά την μάχη αυτήν, ο Δημοσθένης, που είχε πάει με τον στόλο στις Σίφες όπου είχε αποτύχει το σχέδιο να του παραδοθεί με προδοσία η πολιτεία, έκανε απόβαση στη Σικυωνία, με στρατό Ακαρνάνες, Αγραίους και τετρακόσιους Αθηναίους οπλίτες. [4.101.4] Αλλά πριν φτάσουν όλα τα καράβια, οι Σικυώνιοι έκαναν επίθεση εναντίον εκείνων που είχαν αποβιβαστεί, τους νίκησαν και τους κυνήγησαν ώς τα καράβια. Άλλους σκότωσαν και άλλους έπιασαν ζωντανούς. Αφού έστησαν τρόπαιο, παραχώρησαν ανακωχή για να πάρουν οι Αθηναίοι τους νεκρούς τους. [4.101.5] Τις μέρες που γίνονταν οι συμπλοκές στο Δήλιον, ο βασιλεύς των Οδρυσών Σιτάλκης, σκοτώθηκε σε εκστρατεία (όπου νικήθηκε) εναντίον των Τριβαλλών. Ο ανεψιός του Σεύθης, γιος του Σπαραδόκου, τον διαδέχτηκε στην βασιλεία των Οδρυσών και στα μέρη εκείνα της Θράκης όπου είχε βασιλέψει ο Σιτάλκης.
[4.102.1] Τον ίδιο χειμώνα, ο Βρασίδας με τους συμμάχους του της Θράκης, εξεστράτευσε εναντίον της Αμφίπολης, αποικίας των Αθηναίων που βρίσκεται στον ποταμό Στρυμόνα. [4.102.2] Στο μέρος αυτό, όπου βρίσκεται τώρα η πολιτεία, είχε δοκιμάσει να χτίσει ελληνική αποικία ο Αρισταγόρας ο Μιλήσιος, όταν τον καταδίωκε ο Δαρείος, αλλά τον έδιωξαν οι Ηδώνες. Τριάντα δύο χρόνια αργότερα, οι Αθηναίοι προσπάθησαν κι εκείνοι να ιδρύσουν αποικία, στέλνοντας δέκα χιλιάδες δικούς τους αποίκους και όσους άλλους ήθελαν να πάνε, αλλά και αυτοί καταστράφηκαν στην Δράβησκο από τους Θράκες. [4.102.3] Είκοσι εννέα χρόνια αργότερα, οι Αθηναίοι δοκίμασαν και πάλι κι έστειλαν αρχηγό τον Άγνωνα του Νικίου. Έδιωξαν τους Ηδώνες κι έχτισαν πολιτεία στο μέρος αυτό που λεγόταν Εννέα Οδοί. Χρησιμοποίησαν για βάση τους την Ηιόνα, δικό τους εμπορικό κέντρο, παραθαλάσσιο, στις εκβολές του ποταμού, σε απόσταση είκοσι πέντε στάδια από την σημερινή πολιτεία την οποία ονόμασε ο Άγνων Αμφίπολη, επειδή ο Στρυμών σχηματίζει εκεί μια μεγάλη καμπύλη και ζώνει την πολιτεία. Ο Άγνων οχύρωσε το μέρος χτίζοντας μακρύ τείχος από την όχθη της μιας καμπής έως την άλλη κι έχτισε την πολιτεία που είναι ορατή και από την θάλασσα και από την στεριά.