Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ

Κατὰ Φιλίππου β΄ (6) (6-12)

[6] Πρῶτον μέν, εἴ τις, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, θαρρεῖ, ὁρῶν ἡλίκος ἤδη καὶ ὅσων κύριός ἐστι Φίλιππος, καὶ μηδέν᾽ οἴεται κίνδυνον φέρειν τοῦτο τῇ πόλει μηδ᾽ ἐφ᾽ ὑμᾶς πάντα παρασκευάζεσθαι, θαυμάζω, καὶ δεηθῆναι πάντων ὁμοίως ὑμῶν βούλομαι τοὺς λογισμοὺς ἀκοῦσαί μου διὰ βραχέων, δι᾽ οὓς τἀναντί᾽ ἐμοὶ παρέστηκε προσδοκᾶν καὶ δι᾽ ὧν ἐχθρὸν ἡγοῦμαι Φίλιππον· ἵν᾽, ἐὰν μὲν ἐγὼ δοκῶ βέλτιον προορᾶν, ἐμοὶ πεισθῆτε, ἂν δ᾽ οἱ θαρροῦντες καὶ πεπιστευκότες αὐτῷ, τούτοις προσθῆσθε. [7] ἐγὼ τοίνυν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, λογίζομαι· τίνων ὁ Φίλιππος κύριος πρῶτον μετὰ τὴν εἰρήνην κατέστη; Πυλῶν καὶ τῶν ἐν Φωκεῦσι πραγμάτων. τί οὖν; πῶς τούτοις ἐχρήσατο; ἃ Θηβαίοις συμφέρει καὶ οὐχ ἃ τῇ πόλει, πράττειν προείλετο. τί δήποτε; ὅτι πρὸς πλεονεξίαν, οἶμαι, καὶ τὸ πάνθ᾽ ὑφ᾽ αὑτῷ ποιήσασθαι τοὺς λογισμοὺς ἐξετάζων, καὶ οὐχὶ πρὸς εἰρήνην οὐδ᾽ ἡσυχίαν οὐδὲ δίκαιον οὐδέν, [8] εἶδε τοῦτ᾽ ὀρθῶς, ὅτι τῇ μὲν ἡμετέρᾳ πόλει καὶ τοῖς ἤθεσι τοῖς ἡμετέροις οὐδὲν ἂν ἐνδείξαιτο τοσοῦτον οὐδὲ ποιήσειεν, ὑφ᾽ οὗ πεισθέντες ὑμεῖς τῆς ἰδίας ἕνεκ᾽ ὠφελείας τῶν ἄλλων τινὰς Ἑλλήνων ἐκείνῳ προοῖσθε, ἀλλὰ καὶ τοῦ δικαίου λόγον ποιούμενοι, καὶ τὴν προσοῦσαν ἀδοξίαν τῷ πράγματι φεύγοντες, καὶ πάνθ᾽ ἃ προσήκει προορώμενοι, ὁμοίως ἐναντιώσεσθε, ἄν τι τοιοῦτ᾽ ἐπιχειρῇ πράττειν, ὥσπερ ἂν εἰ πολεμοῦντες τύχοιτε. [9] τοὺς δὲ Θηβαίους ἡγεῖτο, ὅπερ συνέβη, ἀντὶ τῶν ἑαυτοῖς γιγνομένων τὰ λοιπὰ ἐάσειν ὅπως βούλεται πράττειν ἑαυτόν, καὶ οὐχ ὅπως ἀντιπράξειν καὶ διακωλύσειν, ἀλλὰ καὶ συστρατεύσειν, ὅπως ἀντιπράξειν καὶ διακωλύσειν, ἀλλὰ καὶ συστρατεύσειν, ἂν αὐτοὺς κελεύῃ. καὶ νῦν τοὺς Μεσσηνίους καὶ τοὺς Ἀργείους ταὔθ᾽ ὑπειληφὼς εὖ ποιεῖ. ὃ καὶ μέγιστόν ἐστι καθ᾽ ὑμῶν ἐγκώμιον, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι· [10] κέκρισθε γὰρ ἐκ τούτων τῶν ἔργων μόνοι τῶν πάντων μηδενὸς ἂν κέρδους τὰ κοινὰ δίκαια τῶν Ἑλλήνων προέσθαι, μηδ᾽ ἀνταλλάξασθαι μηδεμιᾶς χάριτος μηδ᾽ ὠφελείας τὴν εἰς τοὺς Ἕλληνας εὔνοιαν. καὶ ταῦτ᾽ εἰκότως καὶ περὶ ὑμῶν οὕτως ὑπείληφε καὶ κατ᾽ Ἀργείων καὶ Θηβαίων ὡς ἑτέρως, οὐ μόνον εἰς τὰ παρόνθ᾽ ὁρῶν, ἀλλὰ καὶ τὰ πρὸ τούτων λογιζόμενος. [11] εὑρίσκει γάρ, οἶμαι, καὶ ἀκούει τοὺς μὲν ὑμετέρους προγόνους, ἐξὸν αὐτοῖς τῶν λοιπῶν ἄρχειν Ἑλλήνων ὥστ᾽ αὐτοὺς ὑπακούειν βασιλεῖ, οὐ μόνον οὐκ ἀνασχομένους τὸν λόγον τοῦτον, ἡνίκ᾽ ἦλθεν Ἀλέξανδρος ὁ τούτων πρόγονος περὶ τούτων κῆρυξ, ἀλλὰ καὶ τὴν χώραν ἐκλιπεῖν προελομένους καὶ παθεῖν ὁτιοῦν ὑπομείναντας, καὶ μετὰ ταῦτα πράξαντας ταῦθ᾽ ἃ πάντες ἀεὶ γλίχονται λέγειν, ἀξίως δ᾽ οὐδεὶς εἰπεῖν δεδύνηται, διόπερ κἀγὼ παραλείψω, δικαίως (ἔστι γὰρ μείζω τἀκείνων ἔργα ἢ ὡς τῷ λόγῳ τις ἂν εἴποι), τοὺς δὲ Θηβαίων καὶ Ἀργείων προγόνους τοὺς μὲν συστρατεύσαντας τῷ βαρβάρῳ, τοὺς δ᾽ οὐκ ἐναντιωθέντας. [12] οἶδεν οὖν ἀμφοτέρους ἰδίᾳ τὸ λυσιτελοῦν ἀγαπήσοντας, οὐχ ὅ τι συνοίσει κοινῇ τοῖς Ἕλλησι σκεψομένους. ἡγεῖτ᾽ οὖν, εἰ μὲν ὑμᾶς ἕλοιτο, φίλους ἐπὶ τοῖς δικαίοις αἱρήσεσθαι, εἰ δ᾽ ἐκείνοις προσθεῖτο, συνεργοὺς ἕξειν τῆς αὑτοῦ πλεονεξίας. διὰ ταῦτ᾽ ἐκείνους ἀνθ᾽ ὑμῶν καὶ τότε καὶ νῦν αἱρεῖται. οὐ γὰρ δὴ τριήρεις γ᾽ ὁρᾷ πλείους αὐτοῖς ἢ ὑμῖν οὔσας· οὐδ᾽ ἐν τῇ μεσογείᾳ τιν᾽ ἀρχὴν εὕρηκε, τῆς δ᾽ ἐπὶ τῇ θαλάττῃ καὶ τῶν ἐμπορίων ἀφέστηκεν· οὐδ᾽ ἀμνημονεῖ τοὺς λόγους οὐδὲ τὰς ὑποσχέσεις, ἐφ᾽ αἷς τῆς εἰρήνης ἔτυχεν.

ΔΙΗΓΗΣΗ (§§ 6-27)
[6] Και πρώτα πρώτα, Αθηναίοι, αν κανείς, παρόλο που βλέπει πόσο ισχυρός είναι ο Φίλιππος και πόσων χωρών είναι ήδη κύριος, δεν ανησυχεί και δεν πιστεύει ότι αυτό το πράγμα θα δημιουργήσει κάποιον κίνδυνο για την πόλη ούτε ότι όλες οι προετοιμασίες του στρέφονται εναντίον σας, τον θαυμάζω. Και θέλω να παρακαλέσω όλους σας χωρίς εξαίρεση να ακούσετε εν συντομία και τις δικές μου σκέψεις, που με κάνουν να περιμένω τα αντίθετα από αυτά και με οδηγούν ώστε να θεωρώ τον Φίλιππο εχθρό. Ώστε, αν αποδειχτεί ότι εγώ προβλέπω τα πράγματα καλύτερα, να πεισθείτε σ᾽ εμένα· αν πάλι αυτοί που δεν ανησυχούν και που τον εμπιστεύονται, τότε προσχωρείστε σ᾽ αυτούς. [7] Σκέφτομαι λοιπόν, Αθηναίοι· ποια μέρη πήρε υπό τον έλεγχό του στην αρχή ο Φίλιππος μετά την ειρήνη; Προφανώς τις Θερμοπύλες και την κατάσταση στη Φωκίδα. Τι λοιπόν έκανε; Πώς ρύθμισε τα θέματα αυτά; Προτίμησε να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα των Θηβαίων παρά της πόλης μας. Για ποιόν λόγο άραγε; Διότι σχεδίαζε, κατά τη γνώμη μου, να μεγαλώσει την επικράτειά του και να θέσει τα πάντα υπό τον έλεγχό του· δεν τον ενδιέφερε η ειρήνη ούτε η ησυχία ούτε και κανένα δίκαιο· [8] έτσι, πρόβλεψε σωστά τούτο: στην πόλη μας και σε πολίτες του δικού μας ήθους δεν μπορούσε να προσφέρει ούτε να κάνει κάτι τόσο σημαντικό, ώστε να δελεασθείτε απ᾽ αυτό και χάριν της δικής σας ωφέλειας να αφήσετε στην αυθαιρεσία εκείνου κάποιους από τους άλλους Έλληνες· αντίθετα, ήξερε ότι εσείς, επικαλούμενοι το δίκαιο και αποφεύγοντας την κακοφημία, που συνοδεύει τέτοια πράξη, και προβλέποντας όλα όσα έπρεπε, θα του εναντιωνόσασταν, αν επιχειρούσε κάτι τέτοιο, σαν να βρισκόσασταν σε πόλεμο μαζί του. [9] Όσο για τους Θηβαίους, νόμιζε, και αυτό ακριβώς συνέβη, ότι σε αντάλλαγμα των όσων έκανε γι᾽ αυτούς θα τον άφηναν να ενεργεί για τα υπόλοιπα όπως επιθυμεί, και ότι όχι μόνο δεν θα τον αντιστρατεύονταν και δεν θα τον εμπόδιζαν, αλλά ίσα ίσα θα πήγαιναν μαζί του, αν τους το ζητούσε. Τώρα κάνοντας τις ίδιες σκέψεις καλοπιάνει τους Μεσσηνίους και τους Αργείους, πράγμα που αποτελεί για σας, Αθηναίοι, το μεγαλύτερο εγκώμιο. [10] Γιατί από την τακτική αυτήν του Φιλίππου έχετε ξεχωρίσει ως οι μόνοι από όλους που δεν πρόκειται για κανένα κέρδος να θυσιάσετε τα κοινά δίκαια των Ελλήνων μήτε έναντι κάποιας εύνοιας ή ωφέλειας να ανταλλάξετε την αγάπη σας για τους Έλληνες. Εύλογα λοιπόν, καθώς δεν βλέπει μόνο τα τωρινά, αλλά λαμβάνει υπόψη του και τα περασμένα, έχει σχηματίσει για σας μεν αυτήν τη γνώμη αλλά εντελώς διαφορετική για τους Αργείους και τους Θηβαίους. [11] Γιατί διαπιστώνει, εξάλλου το έχει και ακουστά, νομίζω, ότι οι πρόγονοί σας, ενώ μπορούσαν, αρκεί να υποτάσσονταν στον Βασιλιά των Περσών, να εξουσιάσουν τους υπόλοιπους Έλληνες, όχι μόνο δεν ανέχτηκαν μια τέτοια πρόταση, όταν ήρθε ως κήρυκας αυτών ο Αλέξανδρος, ο πρόγονος του Φιλίππου, αλλά προτίμησαν να εγκαταλείψουν τη χώρα τους, να δεχτούν να πάθουν υπομονετικά οτιδήποτε, και ότι ύστερα από αυτά κατόρθωσαν αυτά που όλοι πάντοτε λαχταρούν να διηγούνται, αλλά κανένας δεν μπόρεσε να μιλήσει γι᾽ αυτά επάξια· γι᾽ αυτό και εγώ δίκαια θα τα παραλείψω (γιατί τα κατορθώματα εκείνων είναι πολύ πιο σπουδαία ώστε να μπορεί κανείς να τα αναφέρει με λόγια)· αντίθετα, για τους προγόνους των Θηβαίων και των Αργείων, διαπιστώνει ότι οι πρώτοι πολέμησαν στο πλευρό των βαρβάρων, οι δεύτεροι δεν αντιτάχθηκαν σ᾽ αυτούς. [12] Καταλαβαίνει λοιπόν ότι και οι δύο αυτοί θα επιδιώξουν τα προσωπικά τους συμφέροντα και δεν θα εξετάσουν τι συμφέρει σε όλους τους Έλληνες. Γι᾽ αυτό, είχε τη γνώμη ότι, αν προτιμούσε εσάς, θα επέλεγε φίλους για πράξεις δικαιοσύνης, ενώ, αν συντασσόταν με το μέρος εκείνων, θα τους είχε συνεργούς της επεκτατικής του διάθεσης. Αυτός είναι ο λόγος που και τότε και τώρα προτιμάει εκείνους και όχι εσάς. Γιατί ασφαλώς δεν βλέπει να έχουν αυτοί περισσότερες τριήρεις από ό,τι εσείς· ούτε και έπαψε να ενδιαφέρεται για την κυριαρχία στη θάλασσα και στα λιμάνια, επειδή έχει εξασφαλίσει κάποιαν εξουσία στα μεσόγεια, ούτε ακόμη ξεχνά τις δηλώσεις και τις υποσχέσεις με τις οποίες πέτυχε την ειρήνη.