Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΕΠΤΑ ΣΟΦΟΙ: ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ

Βίοι Φιλοσόφων 1.22-122 (1.68-1.70)

ΧΙΛΩΝ


[1.68] Χίλων Δαμαγήτου Λακεδαιμόνιος. οὗτος ἐποίησεν ἐλεγεῖα εἰς ἔπη διακόσια, καὶ ἔφασκε πρόνοιαν περὶ τοῦ μέλλοντος λογισμῷ καταληπτὴν εἶναι ἀνδρὸς ἀρετήν. πρός τε τὸν ἀδελφὸν δυσφοροῦντα ὅτι μὴ ἔφορος ἐγένετο, αὐτοῦ ὄντος, «ἐγὼ μὲν γὰρ ἐπίσταμαι,» εἶπεν, «ἀδικεῖσθαι, σὺ δὲ οὔ.» γέγονε δὲ ἔφορος κατὰ τὴν πεντηκοστὴν ἕκτην Ὀλυμπιάδα —Παμφίλη δέ φησι κατὰ τὴν ἕκτην, καὶ πρῶτον ἔφορον γενέσθαι— ἐπὶ Εὐθυδήμου, ὥς φησι Σωσικράτης. καὶ πρῶτος εἰσηγήσατο ἐφόρους τοῖς βασιλεῦσι παραζευγνύναι· Σάτυρος δὲ Λυκοῦργον.
Οὗτος, ὥς φησιν Ἡρόδοτος ἐν τῇ πρώτῃ, Ἱπποκράτει θυομένῳ ἐν Ὀλυμπίᾳ, τῶν λεβήτων αὐτομάτων ζεσάντων, συνεβούλευσεν ἢ μὴ γῆμαι, ἤ, εἰ ἔχοι γυναῖκα, ἐκπέμψαι καὶ παῖδας ἀπείπασθαι. [1.69] φασὶ δ᾽ αὐτὸν καὶ Αἰσώπου πυθέσθαι, ὁ Ζεὺς τί εἴη ποιῶν· τὸν δὲ φάναι, «τὰ μὲν ὑψηλὰ ταπεινοῦν, τὰ δὲ ταπεινὰ ὑψοῦν.» ἐρωτηθεὶς τίνι διαφέρουσιν οἱ πεπαιδευμένοι τῶν ἀπαιδεύτων, ἔφη, «ἐλπίσιν ἀγαθαῖς.» τί δύσκολον, «τὸ τὰ ἀπόρρητα σιωπῆσαι, καὶ σχολὴν εὖ διαθέσθαι, καὶ ἀδικούμενον δύνασθαι φέρειν.» προσέταττε δὲ καὶ ταῦτα· γλώττης κρατεῖν, καὶ μάλιστα ἐν συμποσίῳ. μὴ κακολογεῖν τοὺς πλησίον· εἰ δὲ μή, ἀκούσεσθαι ἐφ᾽ οἷς λυπήσεσθαι. [1.70] μὴ ἀπειλεῖν μηδενί· γυναικῶδες γάρ. ταχύτερον ἐπὶ τὰς ἀτυχίας τῶν φίλων ἢ ἐπὶ τὰς εὐτυχίας πορεύεσθαι. γάμον εὐτελῆ ποιεῖσθαι. τὸν τεθνηκότα μὴ κακολογεῖν. γῆρας τιμᾶν. φυλάττειν ἑαυτόν. ζημίαν αἱρεῖσθαι μᾶλλον ἢ κέρδος αἰσχρόν· ἡ μὲν γὰρ ἅπαξ ἐλύπησε, τὸ δὲ διὰ παντός. ἀτυχοῦντι μὴ ἐπιγελᾶν. ἰσχυρὸν ὄντα πρᾷον εἶναι, ὅπως οἱ πλησίον αἰδῶνται μᾶλλον ἢ φοβῶνται. μανθάνειν τῆς αὑτοῦ οἰκίας καλῶς προστατεῖν. τὴν γλῶτταν μὴ προτρέχειν τοῦ νοῦ. θυμοῦ κρατεῖν. μαντικὴν μὴ ἐχθαίρειν. μὴ ἐπιθυμεῖν ἀδυνάτων. ἐν ὁδῷ μὴ σπεύδειν. λέγοντα μὴ κινεῖν τὴν χεῖρα· μανικὸν γάρ. νόμοις πείθεσθαι. ἠρεμίᾳ χρῆσθαι.

ΧΙΛΩΝΑΣ


[1.68] Χίλωνας, γιος του Δαμάγητου, Λακεδαιμόνιος. Έγραψε ένα ελεγειακό ποίημα 200 στίχων, και έλεγε ότι η κυριότερη αρετή του ανθρώπου είναι να προβλέπει, με τη βοήθεια της σκέψης, το μέλλον. Στον αδερφό του, που δυσφορούσε γιατί δεν είναι έφορος, ενώ εκείνος ήταν, είπε: «Ο λόγος είναι ότι εγώ ξέρω να υπομένω τις αδικίες, ενώ εσύ όχι». Έφορος έγινε στην 55η Ολυμπιάδα —η Παμφίλη όμως λέει στην 56η, και μάλιστα ότι υπήρξε ο πρώτος έφορος— τότε που άρχοντας στην Αθήνα ήταν ο Ευθύδημος, όπως λέει ο Σωσικράτης. Ήταν ο πρώτος που εισηγήθηκε τον συνδυασμό εφόρων‒βασιλιάδων· ο Σάτυρος όμως λέει ότι αυτό το έκανε ο Λυκούργος.
Όπως διηγείται ο Ηρόδοτος στο πρώτο βιβλίο των Ιστοριών του, όταν κάποτε ο Ιπποκράτης έκανε θυσία στην Ολυμπία και τα καζάνια έβρασαν από μόνα τους, ο Χίλωνας τον συμβούλεψε ή να μην παντρευτεί ή, αν είναι παντρεμένος, να διώξει τη γυναίκα του και να αποκηρύξει τα παιδιά του. [1.69] Λένε επίσης ότι ρώτησε κάποτε τον Αίσωπο ποιά είναι η δουλειά του Δία, και εκείνος του είπε: «Να χαμηλώνει τα ψηλά και να ψηλώνει τα χαμηλά». Όταν τον ρώτησαν σε τί διαφέρουν οι μορφωμένοι από τους αμόρφωτους, είπε «στις καλές ελπίδες». Τί είναι δύσκολο; «Το να μιλάς για ό,τι είναι μυστικό, το να οργανώνεις σωστά τον ελεύθερο χρόνο σου, και όταν σε αδικούν να μπορείς να το υπομένεις». Σύστηνε, επίσης, και τα εξής: Να συγκρατείς τη γλώσσα σου, και μάλιστα στα συμπόσια· Μη κακολογείς τους πλησίον σου· αλλιώς θ᾽ ακούσεις πράγματα που θα σε στενοχωρήσουν· [1.70] Μην απειλείς κανέναν: είναι πράγμα που ταιριάζει στις γυναίκες· Πιο γρήγορα να πηγαίνεις στις δυστυχίες των φίλων σου παρά στις ευτυχίες τους· Ο γάμος σου να είναι λιτός· Μη κακολογείς άνθρωπο που έχει πεθάνει· Να τιμάς τους γέρους· Να φυλάγεις τον εαυτό σου· Να προτιμάς τη ζημιά παρά το αισχρό κέρδος: η ζημιά σε στενοχωρεί μόνο μια φορά, ενώ το αισχρό κέρδος για πάντα· Μη περιγελάς άνθρωπο που τον βρήκε δυστυχία· Όταν έχεις ισχύ να είσαι πράος, για να σε σέβονται οι άλλοι παρά να σε φοβούνται· Μάθαινε να κυβερνάς και να προστατεύεις σωστά το σπιτικό σου· Η γλώσσα σου να μην προτρέχει της διανοίας σου· Να συγκρατείς το θυμό σου· Να μην αντιπαθείς την τέχνη των μάντεων· Να μην επιθυμείς πράγματα που δεν μπορούν να γίνουν· Στον δρόμο να μην είσαι βιαστικός· Μιλώντας να μη χειρονομείς· αυτό το κάνουν οι τρελοί. Να υπακούς στους νόμους· Να είσαι ήρεμος.