Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΞΕΝΟΦΩΝ

Ἑλληνικά (5.4.13-5.4.18)

[5.4.13] Ἐπεὶ δὲ ταῦτα ἐπύθοντο οἱ Λακεδαιμόνιοι, τὸν μὲν ἁρμοστὴν τὸν ἐγκαταλιπόντα τὴν ἀκρόπολιν καὶ οὐκ ἀναμείναντα τὴν βοήθειαν ἀπέκτειναν, φρουρὰν δὲ φαίνουσιν ἐπὶ τοὺς Θηβαίους. καὶ Ἀγησίλαος μὲν λέγων ὅτι ὑπὲρ τετταράκοντα ἀφ᾽ ἥβης εἴη, καὶ ὥσπερ τοῖς ἄλλοις τοῖς τηλικούτοις οὐκέτι ἀνάγνη εἴη τῆς ἑαυτῶν ἔξω στρατεύεσθαι, οὕτω δὴ καὶ βασιλεῦσι τὸν αὐτὸν νόμον ὄντα ἀπεδείκνυε. κἀκεῖνος μὲν δὴ λέγων ταῦτα οὐκ ἐστρατεύετο. οὐ μέντοι τούτου γ᾽ ἕνεκεν κατέμεινεν, ἀλλ᾽ εὖ εἰδὼς ὅτι εἰ στρατηγοίη, λέξοιεν οἱ πολῖται ὡς Ἀγησίλαος, ὅπως βοηθήσειε τοῖς τυράννοις, πράγματα τῇ πόλει παρέχοι. εἴα οὖν αὐτοὺς βουλεύεσθαι ὁποῖόν τι βούλοιντο περὶ τούτων. [5.4.14] οἱ δ᾽ ἔφοροι διδασκόμενοι ὑπὸ τῶν μετὰ τὰς ἐν Θήβαις σφαγὰς ἐκπεπτωκότων, Κλεόμβροτον ἐκπέμπουσι, πρῶτον τότε ἡγούμενον, μάλα χειμῶνος ὄντος. τὴν μὲν οὖν δι᾽ Ἐλευθερῶν ὁδὸν Χαβρίας ἔχων Ἀθηναίων πελταστὰς ἐφύλαττεν· ὁ δὲ Κλεόμβροτος ἀνέβαινε κατὰ τὴν εἰς Πλαταιὰς φέρουσαν. προϊόντες δὲ οἱ πελτασταὶ περιτυγχάνουσιν ἐπὶ τῷ ἄκρῳ φυλάττουσι τοῖς ἐκ τοῦ ἀνακείου λελυμένοις, ὡς περὶ ἑκατὸν καὶ πεντήκοντα οὖσι. καὶ τούτους μὲν ἅπαντας, εἰ μή τις ἐξέφυγεν, οἱ πελτασταὶ ἀπέκτειναν· αὐτὸς δὲ κατέβαινε πρὸς τὰς Πλαταιάς, ἔτι φιλίας οὔσας. [5.4.15] ἐπεὶ δὲ εἰς Θεσπιὰς ἀφίκετο, ἐκεῖθεν ὁρμηθεὶς εἰς Κυνὸς κεφαλὰς οὔσας Θηβαίων ἐστρατοπεδεύσατο. μείνας δὲ ἐκεῖ περὶ ἑκκαίδεκα ἡμέρας ἀπεχώρησε πάλιν εἰς Θεσπιάς. κἀκεῖ μὲν ἁρμοστὴν κατέλιπε Σφοδρίαν καὶ ἀπὸ τῶν συμμάχων τὸ τρίτον μέρος ἑκάστων· παρέδωκε δὲ αὐτῷ καὶ χρήματα ὅσα ἐτύγχανεν οἴκοθεν ἔχων, καὶ ἐκέλευσε ξενικὸν προσμισθοῦσθαι. [5.4.16] καὶ ὁ μὲν Σφοδρίας ταῦτ᾽ ἔπραττεν. ὁ δὲ Κλεόμβροτος ἀπῆγεν ἐπ᾽ οἴκου τὴν διὰ Κρεύσιος τοὺς μεθ᾽ αὑτοῦ στρατιώτας καὶ μάλα ἀποροῦντας πότερά ποτε πόλεμος πρὸς Θηβαίους ἢ εἰρήνη εἴη· ἤγαγε μὲν γὰρ εἰς τὴν τῶν Θηβαίων τὸ στράτευμα, ἀπῆλθε δὲ ὡς ἐδύνατο ἐλάχιστα κακουργήσας. [5.4.17] ἀπιόντι γε μὴν ἄνεμος αὐτῷ ἐξαίσιος ἐπεγένετο, ὃν καὶ οἰωνίζοντό τινες σημαίνειν πρὸ τῶν μελλόντων. πολλὰ μὲν γὰρ καὶ ἄλλα βίαια ἐποίησεν, ἀτὰρ καὶ ὑπερβάλλοντος αὐτοῦ μετὰ τῆς στρατιᾶς ἐκ τῆς Κρεύσιος τὸ καθῆκον ἐπὶ θάλατταν ὄρος πολλοὺς μὲν ὄνους κατεκρήμνισεν αὐτοῖς σκεύεσι, πάμπολλα δὲ ὅπλα ἀφαρπασθέντα ἐξέπεσεν εἰς τὴν θάλατταν. [5.4.18] τέλος δὲ πολλοὶ οὐ δυνάμενοι σὺν τοῖς ὅπλοις πορεύεσθαι, ἔνθεν καὶ ἔνθεν τοῦ ἄκρου κατέλιπον λίθων ἐμπλήσαντες ὑπτίας τὰς ἀσπίδας. καὶ τότε μὲν τῆς Μεγαρικῆς ἐν Αἰγοσθένοις ἐδείπνησαν ὡς ἐδύναντο· τῇ δ᾽ ὑστεραίᾳ ἐλθόντες ἐκομίσαντο τὰ ὅπλα. καὶ ἐκ τούτου οἴκαδε ἤδη ἕκαστοι ἀπῇσαν· ἀφῆκε γὰρ αὐτοὺς ὁ Κλεόμβροτος.

[378 π.Χ.]
[5.4.13] Σαν τα ᾽μαθαν αυτά οι Λακεδαιμόνιοι, θανάτωσαν τον αρμοστή που είχε εγκαταλείψει την ακρόπολη αντί να περιμένει ενίσχυση, και κήρυξαν επιστράτευση εναντίον των Θηβαίων. Ο Αγησίλαος ωστόσο δήλωσε ότι είχε πια συμπληρώσει σαράντα χρόνια από την ενηλικίωσή του και υποστήριξε ότι ο ίδιος νόμος που απαλλάσσει τους συνομηλίκους του από εκστρατείες στο εξωτερικό, ισχύει και για τους βασιλιάδες. Μ᾽ αυτή λοιπόν τη δικαιολογία εκείνος δεν πήρε μέρος στην εκστρατεία. Όμως δεν ήταν αυτός ο αληθινός λόγος που ήθελε να την αποφύγει: ήξερε καλά ότι αν έπαιρνε τη στρατηγία, θα ᾽λεγαν οι πολίτες ότι «για να βοηθήσει τυράννους, ο Αγησίλαος δημιουργεί δυσκολίες στην πόλη». Τους άφησε λοιπόν ν᾽ αποφασίσουν ό,τι ήθελαν για την υπόθεση. [5.4.14] Τότε οι έφοροι, εισακούοντας τους φυγάδες που είχαν εγκαταλείψει τη Θήβα μετά τις σφαγές, έστειλαν τον Κλεόμβροτο —για πρώτη φορά στρατηγό— μόλο που ήταν μέσα στον βαρύ χειμώνα.
Τον δρόμο των Ελευθερών τον φύλαγε ο Χαβρίας με Αθηναίους πελταστές· για τούτο ο Κλεόμβροτος ανέβαινε από τον δρόμο των Πλαταιών. Καθώς προχωρούσαν, οι πελταστές του απάντησαν εκατόν πενήντα περίπου Θηβαίους —από τους κρατουμένους που είχαν ελευθερωθεί από τη φυλακή— που βαστούσαν την κορυφή και τους σκότωσαν όλους, εκτός από λίγους που ίσως να ξέφυγαν. Κατόπιν ο Κλεόμβροτος κατέβηκε προς την Πλάταια, που ήταν ακόμη φιλική, και ύστερα στις Θεσπιές. [5.4.15] Από κει ξεκίνησε για τις Κυνός Κεφαλές (που ανήκαν στους Θηβαίους), όπου στρατοπέδευσε κι έμεινε δεκαέξι μέρες. Έπειτα γύρισε πίσω στις Θεσπιές, κι εκεί άφησε αρμοστή τον Σφοδρία με το ένα τρίτο των δυνάμεων από κάθε συμμαχική πόλη. Του παρέδωσε κι όσα χρήματα είχε μαζί του από τη Σπάρτη, με την εντολή να προσλάβει και μισθοφόρους· [5.4.16] ο Σφοδρίας συμμορφώθηκε με την εντολή.
Στο μεταξύ ο Κλεόμβροτος έπαιρνε τον δρόμο της Κρεύσιος για να γυρίσει στην πατρίδα του, μαζί με τον δικό του στρατό που αναρωτιόταν με πολλή απορία αν είχαν πόλεμο ή ειρήνη με τους Θηβαίους — γιατί τους οδήγησε βέβαια ο Κλεόμβροτος στο θηβαϊκό έδαφος, αλλά ξανάφυγε προκαλώντας όσο μπορούσε λιγότερες ζημιές. [5.4.17] Στον δρόμο του γυρισμού τον έπιασε μια πρωτόφαντη θύελλα, που μερικοί θεώρησαν σημαδιακή για το μέλλον· γιατί στάθηκε τόσο βίαιη, ώστε εκτός από πολλά άλλα, καθώς εκείνος έβγαινε με τον στρατό από την Κρεύσι και περνούσε το βουνό που κατεβαίνει ώς τη θάλασσα, γκρέμισε πολλά γαϊδούρια μαζί με το φορτίο τους και άρπαξε και πέταξε στη θάλασσα πολλά όπλα. [5.4.18] Τελικά πολλοί, μην μπορώντας να βαδίσουν με τον οπλισμό τους, άφησαν εδώ κι εκεί στην κορυφή τις ασπίδες τους, με το κοίλωμα προς τ᾽ απάνω και γεμάτες πέτρες. Εκείνη τη φορά δείπνησαν όπως όπως στα Αιγόσθενα της Μεγαρικής, και την άλλη μέρα επέστρεψαν και πήραν τις ασπίδες. Ύστερα απ᾽ αυτά ο Κλεόμβροτος τους απέλυσε και γύρισαν ο καθένας στον τόπο του.