Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΗΡΟΔΟΤΟΣ

Ἱστορίαι (2.65.2-2.67.2)

[2.65.2] Ἐοῦσα δὲ Αἴγυπτος ὅμουρος τῇ Λιβύῃ οὐ μάλα θηριώδης ἐστί. τὰ δὲ ἐόντα σφι ἅπαντα ἱρὰ νενόμισται, καὶ τὰ μὲν σύντροφα [αὐτοῖσι] τοῖσι ἀνθρώποισι, τὰ δὲ οὔ. τῶν δὲ εἵνεκεν ἀνεῖται [τὰ] ἱρὰ εἰ λέγοιμι, καταβαίην ἂν τῷ λόγῳ ἐς τὰ θεῖα πρήγματα, τὰ ἐγὼ φεύγω μάλιστα ἀπηγέεσθαι. τὰ δὲ καὶ εἴρηκα αὐτῶν ἐπιφαύσας, ἀναγκαίῃ καταλαμβανόμενος εἶπον. [2.65.3] νόμος δέ ἐστι περὶ τῶν θηρίων ὧδε ἔχων. μελεδωνοὶ ἀποδεδέχαται τῆς τροφῆς χωρὶς ἑκάστων καὶ ἔρσενες καὶ θήλεαι τῶν Αἰγυπτίων, τῶν παῖς παρὰ πατρὸς ἐκδέκεται τὴν τιμήν. [2.65.4] οἱ δὲ ἐν τῇσι πόλισι ἕκαστοι εὐχὰς τάσδε σφι ἀποτελέουσι· εὐχόμενοι τῷ θεῷ τοῦ ἂν ᾖ τὸ θηρίον, ξυρῶντες τῶν παιδίων ἢ πᾶσαν τὴν κεφαλὴν ἢ τὸ ἥμισυ ἢ τὸ τρίτον μέρος τῆς κεφαλῆς, ἱστᾶσι σταθμῷ πρὸς ἀργύριον τὰς τρίχας· τὸ δ᾽ ἂν ἑλκύσῃ, τοῦτο τῇ μελεδωνῷ τῶν θηρίων διδοῖ· ἡ δ᾽ ἀντ᾽ αὐτοῦ τάμνουσα ἰχθῦς παρέχει βορὴν τοῖσι θηρίοισι. [2.65.5] τροφὴ μὲν δὴ αὐτοῖσι τοιαύτη ἀποδέδεκται· τὸ δ᾽ ἄν τις τῶν θηρίων τούτων ἀποκτείνῃ, ἢν μὲν ἑκών, θάνατος ἡ ζημίη, ἢν δὲ ἀέκων, ἀποτίνει ζημίην τὴν ἂν οἱ ἱρέες τάξωνται. ὅς δ᾽ ἂν ἶβιν ἢ ἴρηκα ἀποκτείνῃ, ἤν τε ἑκὼν ἤν τε ἀέκων, τεθνάναι ἀνάγκη. [2.66.1] πολλῶν δὲ ἐόντων ὁμοτρόφων τοῖσι ἀνθρώποισι θηρίων πολλῷ ἂν ἔτι πλέω ἐγίνετο, εἰ μὴ κατελάμβανε τοὺς αἰελούρους τοιάδε. ἐπεὰν τέκωσι αἱ θήλεαι, οὐκέτι φοιτῶσι παρὰ τοὺς ἔρσενας· οἱ δὲ διζήμενοι μίσγεσθαι αὐτῇσι οὐκ ἔχουσι. [2.66.2] πρὸς ὦν ταῦτα σοφίζονται τάδε· ἁρπάζοντες ἀπὸ τῶν θηλέων καὶ ὑπαιρεόμενοι τὰ τέκνα κτείνουσι, κτείναντες μέντοι οὐ πατέονται. αἱ δὲ στερισκόμεναι τῶν τέκνων, ἄλλων δὲ ἐπιθυμέουσαι, οὕτω δὴ ἀπικνέονται παρὰ τοὺς ἔρσενας· φιλότεκνον γὰρ τὸ θηρίον. [2.66.3] πυρκαϊῆς δὲ γινομένης θεῖα πρήγματα καταλαμβάνει τοὺς αἰελούρους. οἱ μὲν γὰρ Αἰγύπτιοι διαστάντες φυλακὰς ἔχουσι τῶν αἰελούρων, ἀμελήσαντες σβεννύναι τὸ καιόμενον, οἱ δὲ αἰέλουροι διαδύνοντες καὶ ὑπερθρῲσκοντες τοὺς ἀνθρώπους ἐσάλλονται ἐς τὸ πῦρ. [2.66.4] ταῦτα δὲ γινόμενα πένθεα μεγάλα τοὺς Αἰγυπτίους καταλαμβάνει. ἐν ὁτέοισι δ᾽ ἂν οἰκίοισι αἰέλουρος ἀποθάνῃ ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου, οἱ ἐνοικέοντες πάντες ξυροῦνται τὰς ὀφρύας μούνας, παρ᾽ ὁτέοισι δ᾽ ἂν κύων, πᾶν τὸ σῶμα καὶ τὴν κεφαλήν. [2.67.1] ἀπάγονται δὲ οἱ αἰέλουροι ἀποθανόντες ἐς ἱρὰς στέγας, ἔνθα θάπτονται ταριχευθέντες, ἐν Βουβάστι πόλι· τὰς δὲ κύνας ἐν τῇ ἑωυτῶν ἕκαστοι πόλι θάπτουσι ἐν ἱρῇσι θήκῃσι. ὡς δὲ αὕτως τῇσι κυσὶ οἱ ἰχνευταὶ θάπτονται. τὰς δὲ μυγαλᾶς καὶ τοὺς ἴρηκας ἀπάγουσι ἐς Βουτοῦν πόλιν, τὰς δὲ ἴβις ἐς Ἑρμέω πόλιν. [2.67.2] τὰς δὲ ἄρκτους ἐούσας σπανίας καὶ τοὺς λύκους οὐ πολλῷ τεῳ ἐόντας ἀλωπέκων μέζονας αὐτοῦ θάπτουσι τῇ ἂν εὑρεθέωσι κείμενοι.

[2.65.2] Αν και συνορεύει με τη Λιβύη, η Αίγυπτος δεν έχει πολλά ζώα. Και όσα ζώα υπάρχουν εκεί, θεωρούνται ιερά, και άλλα από αυτά ζουν μαζί με τους ανθρώπους, άλλα όχι. Αν όμως έλεγα για ποιό λόγο θεωρούνται ιερά, θα έφτανα να συζητήσω τα θεϊκά πράγματα, που αποφεύγω πάρα πολύ να τα σχολιάσω. Και τα όσα έχω πει γι᾽ αυτά μέσες–άκρες, μ᾽ έκανε η ανάγκη και τα είπα. [2.65.3] Υπάρχει λοιπόν για τα ζώα έθιμο και είναι το εξής. Οι Αιγύπτιοι έχουν διορισμένους επιμελητές, άνδρες και γυναίκες, για τη διατροφή των ζώων, του κάθε είδους χωριστά, και το τιμητικό αυτό αξίωμα πηγαίνει από πατέρα σε γιο. [2.65.4] Οι πολίτες της κάθε πόλης εκπληρώνουν τα τάματά τους με τον ακόλουθο τρόπο: προσευχόμενοι στον θεό που του είναι αφιερωμένο το ζώο, ξυρίζουν το κεφάλι των παιδιών τους, είτε ολόκληρο είτε το μισό είτε το ένα τρίτο του, και ζυγίζουν τις τρίχες με ασήμι· όσο ασήμι βγει, δίνεται στην επιμελήτρια των θηρίων· αυτή πάλι, για τα χρήματα, κομματιάζει ψάρια και τα δίνει τροφή στα ζώα. [2.65.5] Έτσι λοιπόν είναι κανονισμένη η διατροφή των ζώων· τώρα, όποιος σκοτώσει κανένα απ᾽ αυτά τα ζώα, αν το κάνει με τη θέλησή του, η τιμωρία είναι θάνατος, αν το κάνει χωρίς να το θέλει, πληρώνει πρόστιμο που το ορίζουν οι ιερείς. Όποιος όμως σκοτώσει ίβιδα ή γεράκι, είτε με τη θέλησή του είτε όχι, θανατώνεται οπωσδήποτε.
[2.66.1] Τα ζώα που ζουν μαζί με τους ανθρώπους είναι ήδη πολλά, αλλά θα ήταν ακόμη περισσότερα αν με τα γατιά δεν συνέβαινε το εξής: τα θηλυκά, μόλις γεννήσουν, δεν πλησιάζουν πια τα αρσενικά· τα αρσενικά θέλουν να σμίξουν με τα θηλυκά αλλά δεν έχουν τον τρόπο· [2.66.2] σκαρφίζονται λοιπόν οι γάτοι το εξής: κλέβουν τα μικρά από τις γάτες, τα παίρνουν και τα σκοτώνουν, χωρίς ωστόσο να τα τρώνε αφού τα σκοτώσουν. Οι γάτες πάλι, που χάνουν τα γατάκια τους, θέλουν άλλα, και έτσι πάνε και σμίγουν με τους γάτους· γιατί το ζώο αυτό είναι φιλότεκνο. [2.66.3] Και όταν ξεσπάσει καμιά πυρκαγιά, αλλόκοτα πράγματα συμβαίνουν με τις γάτες. Από τη μια οι Αιγύπτιοι στέκονται γύρω γύρω και προσέχουν τις γάτες χωρίς να φροντίζουν να σβήσουν την πυρκαγιά, από την άλλη οι γάτες γλιστρούν ανάμεσα από τους ανθρώπους ή πηδούν από πάνω τους και ορμούν μέσα στη φωτιά. [2.66.4] Όταν λοιπόν συμβεί τέτοιο πράγμα, μεγάλο πένθος πέφτει στους Αιγυπτίους. Και σε όποιο σπίτι πεθάνει γάτα από φυσικό θάνατο, οι κάτοικοί του όλοι ξυρίζουν τα φρύδια τους μόνο, ενώ σε όποιο πεθάνει σκύλος, ξυρίζουν όλο τους το σώμα και το κεφάλι.
[2.67.1] Τις γάτες που ψοφούν τις πηγαίνουν σε ιερά κτίρια, στην πόλη Βούβαστη, και τις θάβουν αφού τις ταριχεύσουν· τους σκύλους πάλι τους θάβουν στην πόλη του ο καθένας, σε ιερούς τάφους. Με τον ίδιο τρόπο όπως τους σκύλους θάβουν και τους ιχνεύμονες. Τους αρουραίους και τα γεράκια τα πηγαίνουν στην πόλη Βουτού, ενώ τις ίβιδες στην Ερμούπολη. [2.67.2] Τις αρκούδες όμως, που είναι σπάνιες, και τους λύκους, που δεν είναι πολύ μεγαλύτεροι από τις αλεπούδες, τους θάβουν εκεί όπου θα βρεθούν πεσμένοι.