Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΗΡΟΔΟΤΟΣ

Ἱστορίαι (6.83.1-6.93.1)

[6.83.1] Ἄργος δὲ ἀνδρῶν ἐχηρώθη οὕτω ὥστε οἱ δοῦλοι αὐτῶν ἔσχον πάντα τὰ πρήγματα ἄρχοντές τε καὶ διέποντες, ἐς ὃ ἐπήβησαν οἱ τῶν ἀπολομένων παῖδες. ἔπειτέ σφεας οὗτοι ἀνακτώμενοι ὀπίσω ἐς ἑωυτοὺς τὸ Ἄργος ἐξέβαλον· ἐξωθεύμενοι δὲ οἱ δοῦλοι μάχῃ ἔσχον Τίρυνθα. [6.83.2] τέως μὲν δή σφι ἦν ἄρθμια ἐς ἀλλήλους, ἔπειτε δὲ ἐς τοὺς δούλους ἦλθε ἀνὴρ μάντις Κλέανδρος, γένος ἐὼν Φιγαλεὺς ἀπ᾽ Ἀρκαδίης· οὗτος τοὺς δούλους ἀνέγνωσε ἐπιθέσθαι τοῖσι δεσπότῃσι. ἐκ τούτου δὲ πόλεμός σφι ἦν ἐπὶ χρόνον συχνόν, ἐς ὃ δὴ μόγις οἱ Ἀργεῖοι ἐπεκράτησαν.
[6.84.1] Ἀργεῖοι μέν νυν διὰ ταῦτα Κλεομένεά φασι μανέντα ἀπολέσθαι κακῶς, αὐτοὶ δὲ Σπαρτιῆταί φασι ἐκ δαιμονίου μὲν οὐδενὸς μανῆναι Κλεομένεα, Σκύθῃσι δὲ ὁμιλήσαντά μιν ἀκρητοπότην γενέσθαι καὶ ἐκ τούτου μανῆναι. [6.84.2] Σκύθας γὰρ τοὺς νομάδας, ἐπείτε σφι Δαρεῖον ἐμβαλεῖν ἐς τὴν χώρην, μετὰ ταῦτα μεμονέναι μιν τείσασθαι, πέμψαντας δὲ ἐς Σπάρτην συμμαχίην τε ποιέεσθαι καὶ συντίθεσθαι ὡς χρεὸν εἴη αὐτοὺς μὲν τοὺς Σκύθας παρὰ Φᾶσιν ποταμὸν πειρᾶν ἐς τὴν Μηδικὴν ἐσβάλλειν, σφέας δὲ τοὺς Σπαρτιήτας κελεύειν ἐξ Ἐφέσου ὁρμωμένους ἀναβαίνειν καὶ ἔπειτα ἐς τὠυτὸ ἀπαντᾶν. [6.84.3] Κλεομένεα δὲ λέγουσι ἡκόντων τῶν Σκυθέων ἐπὶ ταῦτα ὁμιλέειν σφι μεζόνως, ὁμιλέοντα δὲ μᾶλλον τοῦ ἱκνεομένου μαθεῖν τὴν ἀκρητοποσίην παρ᾽ αὐτῶν· ἐκ τούτου δὲ μανῆναί μιν νομίζουσι Σπαρτιῆται. ἔκ τε τόσου, ὡς αὐτοὶ λέγουσι, ἐπεὰν ζωρότερον βούλωνται πιεῖν, Ἐπισκύθισον λέγουσι. οὕτω δὴ Σπαρτιῆται τὰ περὶ Κλεομένεα λέγουσι· ἐμοὶ δὲ δοκέει τίσιν ταύτην ὁ Κλεομένης Δημαρήτῳ ἐκτεῖσαι.
[6.85.1] Τελευτήσαντος δὲ Κλεομένεος ὡς ἐπύθοντο Αἰγινῆται, ἔπεμπον ἐς Σπάρτην ἀγγέλους καταβωσομένους Λευτυχίδεω περὶ τῶν ἐν Ἀθήνῃσι ὁμήρων ἐχομένων. Λακεδαιμόνιοι δὲ δικαστήριον συναγαγόντες ἔγνωσαν περιυβρίσθαι Αἰγινήτας ὑπὸ Λευτυχίδεω, καί μιν κατέκριναν ἔκδοτον ἄγεσθαι ἐς Αἴγιναν ἀντὶ τῶν ἐν Ἀθήνῃσι ἐχομένων ἀνδρῶν. [6.85.2] μελλόντων δὲ ἄγειν τῶν Αἰγινητέων τὸν Λευτυχίδεα, εἶπέ σφι Θεασίδης ὁ Λεωπρέπεος, ἐὼν ἐν Σπάρτῃ ἀνὴρ δόκιμος· Τί βουλεύεσθε ποιέειν, ἄνδρες Αἰγινῆται; τὸν βασιλέα τῶν Σπαρτιητέων ἔκδοτον γενόμενον ὑπὸ τῶν πολιητέων ἄγειν; εἰ νῦν ὀργῇ χρεώμενοι ἔγνωσαν οὕτω Σπαρτιῆται, ὅκως ἐξ ὑστέρης μή τι ὑμῖν, ἢν ταῦτα ποιήσητε, πανώλεθρον κακὸν ἐς τὴν χώρην ἐσβάλωσι. [6.85.3] ταῦτα ἀκούσαντες οἱ Αἰγινῆται ἔσχοντο τῆς ἀγωγῆς, ὁμολογίῃ δὲ ἐχρήσαντο τοιῇδε, ἐπισπόμενον Λευτυχίδεα ἐς Ἀθήνας ἀποδοῦναι Αἰγινήτῃσι τοὺς ἄνδρας. [6.86.1] ὡς δὲ ἀπικόμενος Λευτυχίδης ἐς τὰς Ἀθήνας ἀπαίτεε τὴν παραθήκην, οἱ [δ᾽] Ἀθηναῖοι προφάσιας εἷλκον οὐ βουλόμενοι ἀποδοῦναι, φάντες δύο σφέας ἐόντας βασιλέας παραθέσθαι καὶ οὐ δικαιοῦν τῷ ἑτέρῳ ἄνευ τοῦ ἑτέρου ἀποδιδόναι· [6.86α.1] οὐ φαμένων δὲ ἀποδώσειν τῶν Ἀθηναίων ἔλεξέ σφι Λευτυχίδης τάδε· Ὦ Ἀθηναῖοι, ποιέετε μὲν ὁκότερα βούλεσθε αὐτοί· καὶ γὰρ ἀποδιδόντες ποιέετε ὅσια καὶ μὴ ἀποδιδόντες τὰ ἐναντία τούτων· ὁκοῖον μέντοι τι ἐν τῇ Σπάρτῃ συνηνείχθη γενέσθαι περὶ παραθήκης, βούλομαι ὑμῖν εἶπαι. [6.86α.2] λέγομεν ἡμεῖς οἱ Σπαρτιῆται γενέσθαι ἐν τῇ Λακεδαίμονι κατὰ τρίτην γενεὴν τὴν ἀπ᾽ ἐμέο Γλαῦκον Ἐπικύδεος παῖδα. τοῦτον τὸν ἄνδρα φαμὲν τά τε ἄλλα πάντα περιήκειν τὰ πρῶτα καὶ δὴ καὶ ἀκούειν ἄριστα δικαιοσύνης πέρι πάντων ὅσοι τὴν Λακεδαίμονα τοῦτον τὸν χρόνον οἴκεον. [6.86α.3] συνενειχθῆναι δέ οἱ ἐν χρόνῳ ἱκνεομένῳ τάδε λέγομεν, ἄνδρα Μιλήσιον ἀπικόμενον ἐς Σπάρτην βούλεσθαί οἱ ἐλθεῖν ἐς λόγους, προϊσχόμενον τοιάδε· Εἰμὶ μὲν Μιλήσιος, ἥκω δὲ τῆς σῆς, Γλαῦκε, δικαιοσύνης βουλόμενος ἀπολαῦσαι. [6.86α.4] ὡς γὰρ δὴ ἀνὰ πᾶσαν μὲν τὴν ἄλλην Ἑλλάδα, ἐν δὲ καὶ περὶ Ἰωνίην τῆς σῆς δικαιοσύνης ἦν λόγος πολλός, ἐμεωυτῷ λόγους ἐδίδουν καὶ ὅτι ἐπικίνδυνός ἐστι αἰεί κοτε ἡ Ἰωνίη, ἡ δὲ Πελοπόννησος ἀσφαλέως ἱδρυμένη, καὶ διότι χρήματα οὐδαμὰ τοὺς αὐτοὺς ἔστι ὁρᾶν ἔχοντας. [6.86α.5] ταῦτά τε ὦν ἐπιλεγομένῳ καὶ βουλευομένῳ ἔδοξέ μοι τὰ ἡμίσεα πάσης τῆς οὐσίης ἐξαργυρώσαντα θέσθαι παρὰ σέ, εὖ ἐξεπισταμένῳ ὥς μοι κείμενα ἔσται παρὰ σοὶ σόα. σὺ δή μοι καὶ τὰ χρήματα δέξαι καὶ τάδε [τὰ] σύμβολα σῷζε λαβών· ὃς δ᾽ ἂν ἔχων ταῦτα ἀπαιτέῃ, τούτῳ ἀποδοῦναι. [6.86β.1] ὁ μὲν δὴ ἀπὸ Μιλήτου ἥκων ξεῖνος τοσαῦτα ἔλεξε, Γλαῦκος δὲ ἐδέξατο τὴν παραθήκην ἐπὶ τῷ εἰρημένῳ λόγῳ. χρόνου δὲ πολλοῦ διελθόντος ἦλθον ἐς Σπάρτην τούτου τοῦ παραθεμένου τὰ χρήματα οἱ παῖδες, ἐλθόντες δὲ ἐς λόγους τῷ Γλαύκῳ καὶ ἀποδεικνύντες τὰ σύμβολα ἀπαίτεον τὰ χρήματα. [6.86β.2] ὁ δὲ διωθέετο ἀντυποκρινόμενος τοιάδε· Οὔτε μέμνημαι τὸ πρῆγμα οὔτε με περιφέρει οὐδὲν εἰδέναι τούτων τῶν ὑμεῖς λέγετε, βούλομαι δὲ ἀναμνησθεὶς ποιέειν πᾶν τὸ δίκαιον, καὶ γὰρ εἰ ἔλαβον, ὀρθῶς ἀποδοῦναι, καὶ εἴ γε ἀρχὴν μὴ ἔλαβον, νόμοισι τοῖσι Ἑλλήνων χρήσομαι ἐς ὑμέας. ταῦτα ὦν ὑμῖν ἀναβάλλομαι κυρώσειν ἐς τέταρτον μῆνα ἀπὸ τοῦδε. [6.86γ.1] οἱ μὲν δὴ Μιλήσιοι συμφορὴν ποιεύμενοι ἀπαλλάσσοντο ὡς ἀπεστερημένοι τῶν χρημάτων, Γλαῦκος δὲ ἐπορεύετο ἐς Δελφοὺς χρησόμενος τῷ χρηστηρίῳ. ἐπειρωτῶντα δὲ αὐτὸν τὸ χρηστήριον εἰ ὅρκῳ τὰ χρήματα ληίσηται, ἡ Πυθίη μετέρχεται τοῖσδε τοῖσι ἔπεσι·
[6.86γ.2] Γλαῦκ᾽ Ἐπικυδείδη, τὸ μὲν αὐτίκα κέρδιον οὕτω
ὅρκῳ νικῆσαι καὶ χρήματα ληίσσασθαι.
ὄμνυ, ἐπεὶ θάνατός γε καὶ εὔορκον μένει ἄνδρα.
ἀλλ᾽ Ὅρκου πάϊς ἐστὶν ἀνώνυμος, οὐδ᾽ ἔπι χεῖρες
οὐδὲ πόδες· κραιπνὸς δὲ μετέρχεται, εἰς ὅ κε πᾶσαν
συμμάρψας ὀλέσῃ γενεὴν καὶ οἶκον ἅπαντα.
ἀνδρὸς δ᾽ εὐόρκου γενεὴ μετόπισθεν ἀμείνων.
ταῦτα ἀκούσας ὁ Γλαῦκος συγγνώμην τὸν θεὸν παραιτέετο αὐτῷ ἴσχειν τῶν ῥηθέντων. ἡ δὲ Πυθίη ἔφη τὸ πειρηθῆναι τοῦ θεοῦ καὶ τὸ ποιῆσαι ἴσον δύνασθαι. [6.86δ.1] Γλαῦκος μὲν δὴ μεταπεμψάμενος τοὺς Μιλησίους ξείνους ἀποδιδοῖ σφι τὰ χρήματα. τοῦ δὲ εἵνεκα ὁ λόγος ὅδε, ὦ Ἀθηναῖοι, ὁρμήθη λέγεσθαι ἐς ὑμέας, εἰρήσεται· Γλαύκου νῦν οὔτε τι ἀπόγονον ἔστι οὐδὲν οὔτ᾽ ἱστίη οὐδεμία νομιζομένη εἶναι Γλαύκου, ἐκτέτριπταί τε πρόρριζος ἐκ Σπάρτης. οὕτω ἀγαθὸν μηδὲ διανοέεσθαι περὶ παραθήκης ἄλλο γε ἢ ἀπαιτεόντων ἀποδιδόναι. Λευτυχίδης μὲν εἴπας ταῦτα, ὥς οἱ οὐδὲ οὕτως ἐσήκουον οἱ Ἀθηναῖοι, ἀπαλλάσσετο· [6.87.1] οἱ δὲ Αἰγινῆται, πρὶν τῶν πρότερον ἀδικημάτων δοῦναι δίκας τῶν ἐς Ἀθηναίους ὕβρισαν Θηβαίοισι χαριζόμενοι, ἐποίησαν τοιόνδε· μεμφόμενοι τοῖσι Ἀθηναίοισι καὶ ἀξιοῦντες ἀδικέεσθαι, ὡς τιμωρησόμενοι τοὺς Ἀθηναίους παρεσκευάζοντο. καί ἦν γὰρ δὴ τοῖσι Ἀθηναίοισι πεντετηρὶς ἐπὶ Σουνίῳ, λοχήσαντες ὦν τὴν θεωρίδα νέα εἷλον πλήρεα ἀνδρῶν τῶν πρώτων Ἀθηναίων, λαβόντες δὲ τοὺς ἄνδρας ἔδησαν. [6.88.1] Ἀθηναῖοι δὲ παθόντες ταῦτα πρὸς Αἰγινητέων οὐκέτι ἀνεβάλλοντο μὴ οὐ τὸ πᾶν μηχανήσασθαι ἐπ᾽ Αἰγινήτῃσι. καί, ἦν γὰρ Νικόδρομος Κνοίθου καλεόμενος ἐν τῇ Αἰγίνῃ ἀνὴρ δόκιμος, οὗτος μεμφόμενος μὲν τοῖσι Αἰγινήτῃσι προτέρην ἑωυτοῦ ἐξέλασιν ἐκ τῆς νήσου, μαθὼν δὲ τότε τοὺς Ἀθηναίους ἀναρτημένους ἔρδειν Αἰγινήτας κακῶς, συντίθεται Ἀθηναίοισι προδοσίην Αἰγίνης, φράσας ἐν τῇ τε ἡμέρῃ ἐπιχειρήσει καὶ ἐκείνους ἐς τὴν ἥκειν δεήσει βοηθέοντας. μετὰ ταῦτα καταλαμβάνει μὲν κατὰ [τὰ] συνεθήκατο Ἀθηναίοισι ὁ Νικόδρομος τὴν παλαιὴν καλεομένην πόλιν, Ἀθηναῖοι δὲ οὐ παραγίνονται ἐς δέον· [6.89.1] οὐ γὰρ ἔτυχον ἐοῦσαι νέες σφι ἀξιόμαχοι τῇσι Αἰγινητέων συμβαλεῖν. ἐν ᾧ ὦν Κορινθίων ἐδέοντο χρῆσαι σφίσι νέας, ἐν τούτῳ διεφθάρη τὰ πρήγματα. οἱ δὲ Κορίνθιοι, ἦσαν γάρ σφι τοῦτον τὸν χρόνον φίλοι ἐς τὰ μάλιστα, Ἀθηναίοισι διδοῦσι δεομένοισι εἴκοσι νέας, διδοῦσι δὲ πενταδράχμους ἀποδόμενοι· δωτίνην γὰρ ἐν τῷ νόμῳ οὐκ ἐξῆν δοῦναι. ταύτας τε δὴ λαβόντες οἱ Ἀθηναῖοι καὶ τὰς σφετέρας, πληρώσαντες ἑβδομήκοντα νέας τὰς ἁπάσας, ἔπλεον ἐπὶ τὴν Αἴγιναν καὶ ὑστέρησαν ἡμέρῃ μιῇ τῆς συγκειμένης. [6.90.1] Νικόδρομος δέ, ὡς οἱ Ἀθηναῖοι ἐς τὸν καιρὸν οὐ παρεγίνοντο, ἐς πλοῖον ἐσβὰς ἐκδιδρήσκει ἐκ τῆς Αἰγίνης· σὺν δέ οἱ καὶ ἄλλοι ἐκ τῶν Αἰγινητέων ἕσποντο, τοῖσι Ἀθηναῖοι Σούνιον οἰκῆσαι ἔδοσαν. ἐνθεῦτεν δὲ οὗτοι ὁρμώμενοι ἔφερόν τε καὶ ἦγον τοὺς ἐν τῇ νήσῳ Αἰγινήτας. [6.91.1] ταῦτα μὲν δὴ ὕστερον ἐγίνετο, Αἰγινητέων δὲ οἱ παχέες ἐπαναστάντος σφι τοῦ δήμου ἅμα Νικοδρόμῳ ἐπεκράτησαν, καὶ ἔπειτέ σφεας χειρωσάμενοι ἐξῆγον ἀπολέοντες. ἀπὸ τούτου δὲ καὶ ἄγος σφι ἐγένετο, τὸ ἐκθύσασθαι οὐκ οἷοί τε ἐγένοντο ἐπιμηχανώμενοι, ἀλλ᾽ ἔφθησαν ἐκπεσόντες πρότερον ἐκ τῆς νήσου ἤ σφι ἵλεον γενέσθαι τὴν θεόν. [6.91.2] ἑπτακοσίους γὰρ δὴ τοῦ δήμου ζωγρήσαντες ἐξῆγον ὡς ἀπολέοντες, εἷς δέ τις τούτων ἐκφυγὼν τὰ δεσμὰ καταφεύγει πρὸς πρόθυρα Δήμητρος θεσμοφόρου, ἐπιλαβόμενος δὲ τῶν ἐπισπαστήρων εἴχετο. οἱ δὲ ἐπείτε μιν ἀποσπάσαι οὐκ οἷοί τε ἀπέλκοντες ἐγίνοντο, ἀποκόψαντες αὐτοῦ τὰς χεῖρας ἦγον οὕτω, αἱ χεῖρες δὲ κεῖναι ἐμπεφυκυῖαι ἦσαν τοῖσι ἐπισπαστῆρσι. [6.92.1] ταῦτα μέν νυν σφέας αὐτοὺς οἱ Αἰγινῆται ἐργάσαντο, Ἀθηναίοισι δὲ ἥκουσι ἐναυμάχησαν νηυσὶ ἑβδομήκοντα, ἑσσωθέντες δὲ τῇ ναυμαχίῃ ἐπεκαλέοντο τοὺς αὐτοὺς [οὓς] καὶ πρότερον, Ἀργείους. καὶ δή σφι οὗτοι μὲν οὐκέτι βοηθέουσι, μεμφόμενοι ὅτι Αἰγιναῖαι νέες ἀνάγκῃ λαμφθεῖσαι ὑπὸ Κλεομένεος ἔσχον τε ἐς τὴν Ἀργολίδα χώρην καὶ συναπέβησαν Λακεδαιμονίοισι· συναπέβησαν δὲ καὶ ἀπὸ Σικυωνιέων νεῶν ἄνδρες τῇ αὐτῇ ταύτῃ ἐσβολῇ. [6.92.2] καί σφι ὑπ᾽ Ἀργείων ἐπεβλήθη ζημίη χίλια τάλαντα ἐκτεῖσαι, πεντακόσια ἑκατέρους. Σικυώνιοι μέν νυν συγγνόντες ἀδικῆσαι ὡμολόγησαν ἑκατὸν τάλαντα ἐκτείσαντες ἀζήμιοι εἶναι, Αἰγινῆται δὲ οὔτε συνεγινώσκοντο ἦσάν τε αὐθαδέστεροι. διὰ δὴ [ὦν σφι] ταῦτα δεομένοισι ἀπὸ μὲν τοῦ δημοσίου οὐδεὶς Ἀργείων ἔτι ἐβοήθεε, ἐθελονταὶ δὲ ἐς χιλίους· ἦγε δὲ αὐτοὺς στρατηγὸς [ἀνὴρ ᾧ οὔνομα] Εὐρυβάτης, ἀνὴρ πεντάεθλον ἐπασκήσας. [6.92.3] τούτων οἱ πλεῦνες οὐκ ἀπενόστησαν ὀπίσω, ἀλλ᾽ ἐτελεύτησαν ὑπ᾽ Ἀθηναίων ἐν Αἰγίνῃ· αὐτὸς δὲ ὁ στρατηγὸς Εὐρυβάτης μουνομαχίην ἐπασκέων τρεῖς μὲν ἄνδρας τρόπῳ τοιούτῳ κτείνει, ὑπὸ δὲ τοῦ τετάρτου Σωφάνεος τοῦ Δεκελέος ἀποθνῄσκει. [6.93.1] Αἰγινῆται δὲ ἐοῦσι ἀτάκτοισι Ἀθηναίοισι συμβαλόντες τῇσι νηυσὶ ἐνίκησαν καί σφεων νέας τέσσερας αὐτοῖσι τοῖσι ἀνδράσι εἷλον.

[6.83.1] Λοιπόν το Άργος σε τέτοιο βαθμό ορφάνεψε από άντρες, που όλες οι υποθέσεις της πόλης έπεσαν στα χέρια των δούλων, που πήραν την εξουσία και κυβερνούσαν, ώσπου αντρώθηκαν τα παιδιά των σκοτωμένων. Γιατί αυτά, παίρνοντας πίσω το Άργος που τους ανήκε, έδιωχναν τους άλλους· κι οι δούλοι, αποδιωγμένοι, κυρίεψαν με πόλεμο την Τίρυνθα. [6.83.2] Για κάποιο διάστημα επικρατούσε ειρήνη ανάμεσά τους· αργότερα όμως πήγε στους δούλους ένας μάντης, ο Κλέανδρος, που η γενιά του ήταν από τη Φιγάλεια της Αρκαδίας· αυτός ξεσήκωσε τους δούλους να κάνουν επίθεση στους αφέντες τους. Από κείνη την ώρα είχαν πόλεμο ανάμεσά τους για πολύ καιρό, ώσπου οι Αργείοι με πολλή δυσκολία νίκησαν.
[6.84.1] Λοιπόν οι Αργείοι λένε πως αυτά στάθηκαν η αιτία να τρελαθεί ο Κλεομένης και να κακοθανατίσει, όμως οι ίδιοι οι Σπαρτιάτες λένε πως δεν ήταν κάποια θεία δίκη που προκάλεσε την τρέλα του Κλεομένη, αλλά η συναναστροφή του με τους Σκύθες είναι που τον έκανε να πίνει το κρασί ανέρωτο, κι απ᾽ αυτό τρελάθηκε. [6.84.2] Δηλαδή, πως οι νομάδες Σκύθες, μετά την εισβολή του Δαρείου στη χώρα τους, αργότερα, βάλθηκαν μ᾽ όλη τους την ψυχή να τον εκδικηθούν· πως έστειλαν απεσταλμένους στη Σπάρτη κι έκαναν συμμαχία και συνομολόγησαν αυτή την τακτική: οι ίδιοι οι Σκύθες να προσπαθήσουν να κάνουν εισβολή στη χώρα των Περσών απ᾽ τη μεριά του ποταμού Φάση· με παρακίνησή τους, οι Σπαρτιάτες εξορμώντας από την Έφεσο να βαδίσουν προς το εσωτερικό και κατόπι να συναντηθούν στο ίδιο σημείο. [6.84.3] Λένε λοιπόν πως, όταν ήρθαν οι Σκύθες, ο Κλεομένης σχετίστηκε μαζί τους με το παραπάνω, κι απ᾽ αυτές τις σχέσεις του, στενότερες απ᾽ όσο έπρεπε, πήρε τη συνήθεια να πίνει κρασί ανέρωτο· σ᾽ αυτή την αιτία αποδίδουν την τρέλα του Κλεομένη οι Σπαρτιάτες. Κι από τότε, όπως λεν οι ίδιοι, όταν θέλουν να πιουν κρασί λιγότερο νερωμένο απ᾽ το κανονικό, φωνάζουν: «Κάν᾽ το να σκυθοφέρνει!»· αυτή την εξήγηση δίνουν οι Σπαρτιάτες για την περίπτωση του Κλεομένη· όμως η προσωπική μου άποψη είναι πως ο Κλεομένης μ᾽ αυτό τον τρόπο πλήρωσε για το κρίμα που έκανε στον Δημάρατο.
[6.85.1] Κι όταν οι Αιγινήτες έμαθαν το θάνατο του Κλεομένη, έστειλαν απεσταλμένους στη Σπάρτη ν᾽ απαγγείλουν βαριές κατηγορίες εναντίον του Λεωτυχίδα για τους ανθρώπους τους που κρατούσαν ομήρους οι Αθηναίοι. Και οι Λακεδαιμόνιοι συγκρότησαν δικαστήριο κι έβγαλαν ετυμηγορία πως ο Λεωτυχίδας κατεξευτέλισε τους Αιγινήτες και τον καταδίκασαν να εκδοθεί για να οδηγηθεί στην Αίγινα όμηρος, στη θέση των πολιτών της που ήταν κρατούμενοι στην Αθήνα. [6.85.2] Την ώρα που οι Αιγινήτες ήταν να πάρουν μαζί τους τον Λεωτυχίδα, τους είπε ο Θεασίδας, ο γιος του Λεωπρέπη, που η γνώμη του μετρούσε στη Σπάρτη: «Άνδρες Αιγινήτες, τί σκέφτεστε να κάνετε; Να πάρετε όμηρο στη χώρα σας το βασιλιά των Σπαρτιατών που σας τον παρέδωσαν οι συμπολίτες του; Μπορεί τώρα, πάνω στο θυμό τους, οι Σπαρτιάτες να έβγαλαν αυτή την απόφαση· μήπως όμως αργότερα, αν κάνετε αυτά, κάνουν καμιά εισβολή στη χώρα σας και σας εξοντώσουν συθέμελα;» [6.85.3] Με το που άκουσαν αυτά οι Αιγινήτες παραιτήθηκαν από τη μεταφορά του στην πόλη τους και συνομολόγησαν τα εξής· να τους συνοδεύσει ο Λεωτυχίδας στην Αθήνα, για να σταλούν οι όμηροι πίσω στην Αίγινα.
[6.86.1] Φτάνοντας ο Λεωτυχίδας στην Αθήνα ζητούσε πίσω τους ομήρους που τους είχε αφήσει στη φύλαξή τους, οι Αθηναίοι όμως, μη θέλοντας να τους δώσουν πίσω, τραβούσαν σε μάκρος την υπόθεση με προφάσεις, επιμένοντας πως, όταν τους παρέλαβαν για φύλαξη, ήταν και οι δυο βασιλιάδες παρόντες, άρα δεν έβρισκαν σωστό να τους δώσουν πίσω στον ένα από τους δυο τους, την ώρα που απουσιάζει ο άλλος· [6.86α.1] ο Λεωτυχίδας, στην άρνηση των Αθηναίων να τους δώσουν πίσω, τους είπε: «Αθηναίοι, κάντε όποιο απ᾽ τα δυο θέλετε εσείς οι ίδιοι· βέβαια δίνοντάς τους πίσω κάνετε θεάρεστη πράξη, ενώ, αν δεν τους δώσετε, το αντίθετο· θέλω όμως να σας διηγηθώ μια ιστορία με παρακαταθήκη που έγινε παλιότερα στη Σπάρτη. [6.86α.2] Εμείς στη Σπάρτη έχουμε να λέμε πως, δυο γενιές πριν από τη δική μου, ζούσε στη Σπάρτη ο Γλαύκος, ο γιος του Επικύδη. Λέμε πως ο άνθρωπος αυτός δεν είχε τον δεύτερό του σ᾽ όλα τα πάντα, αλλά προπάντων είχε την καλύτερη φήμη για τη δικαιοσύνη του απ᾽ όλους όσοι κατοικούσαν εκείνη την εποχή στη Λακωνία. [6.86α.3] Διηγούμαστε λοιπόν πως, όταν ήρθε η ώρα, του συνέβη το εξής περιστατικό: έφτασε στη Σπάρτη ένας Μιλήσιος κι ήθελε να τον συναντήσει και να του κάνει την ακόλουθη πρόταση: «Εγώ είμαι Μιλήσιος, Γλαύκε, κι έχω έρθει θέλοντας να ευεργετηθώ από τη δικαιοσύνη σου. [6.86α.4] Γιατί, όπως και σ᾽ όλη την Ελλάδα, ιδιαίτερα στην Ιωνία ένα γύρο η φήμη για τη δικαιοσύνη σου είναι μεγάλη· γυρόφερνα λοιπόν στο μυαλό μου από τη μια πως στην Ιωνία ποτέ δεν απολείπει ο κίνδυνος, ενώ η Πελοπόννησος είναι ο πιο σίγουρος τόπος, κι από την άλλη πως δε βλέπεις ποτέ να μένουν τα χρήματα σταθερά στα ίδια χέρια. [6.86α.5] Αυτά λοιπόν αναλογιζόμουν και μελετούσα κι αποφάσισα τη μισή απ᾽ όλη μου την περιουσία να την κάνω ρευστό και να την εμπιστευθώ στη φύλαξή σου, ξέροντας καλά πως στο σπίτι σου τα χρήματά μου θα βρίσκονται άθικτα. Σε παρακαλώ λοιπόν, δέξου τα χρήματά μου και πάρε και φύλαγε κι αυτά τα σύμβολα αναγνώρισης· κι όποιος έχοντάς τα σου ζητήσει πίσω τα χρήματα, να του τα δώσεις». [6.86β.1] Λοιπόν τόσα είπε ο ξένος που ήρθε από τη Μίλητο κι ο Γλαύκος δέχτηκε να του τα κρατήσει στη φύλαξή του, με τη συμφωνία που έκλεισαν. Πέρασε λοιπόν πολύς καιρός κι ήρθαν στη Σπάρτη τα παιδιά εκείνου που άφησε τα χρήματά του για φύλαξη, συναντήθηκαν με τον Γλαύκο και δείχνοντάς του τα σύμβολα αναγνώρισης ζητούσαν πίσω τα χρήματα. [6.86β.2] Κι αυτός τους έκανε πέρα μ᾽ αυτή την απόκριση: «Δε θυμάμαι αυτή την υπόθεση ούτε μου λέει τίποτε αυτή η ιστορία, θέλω όμως να ξαναμελετήσω το πράμα και να πράξω ό,τι είναι δίκαιο· δηλαδή, αν τα πήρα, να σας τα δώσω πίσω απείραχτα, αν όμως ούτε από μακριά τα είδα, θα κάνω για σας ό,τι γράφουν οι νόμοι των Ελλήνων. Λοιπόν, όχι τώρα, αργότερα, σε τέσσερες μήνες από σήμερα θα σας δώσω την οριστική απάντηση». [6.86γ.1] Οι Μιλήσιοι απ᾽ τη μεριά τους σηκώθηκαν κι έφυγαν με βαριά καρδιά — οι άνθρωποι έβλεπαν πως έχασαν τα χρήματά τους. Κι ο Γλαύκος κατευθύνθηκε στους Δελφούς, για να πάρει χρησμό απ᾽ το μαντείο. Όταν λοιπόν ρωτούσε το μαντείο για την περίπτωση που, δίνοντας όρκο, θ᾽ άρπαζε τα χρήματα, η Πυθία τον κατσάδιασε μ᾽ αυτό τον χρησμό:
[6.86γ.2] Γλαύκε, του Επικύδη γιε, το κέρδος σου προσώρας
θα ᾽ναι μεγάλο, αν έτσι,
τον άλλο κάτω βάζοντας με όρκο, θα μπορέσεις
το έχει του ν᾽ αρπάξεις.
Δώσε τον όρκο, σάματις κι αυτός που τον κρατάει
ξεφεύγει του θανάτου;
Αλλά ο γιος, ανώνυμος, του Όρκου, κι ας του λείπουν
χέρια και πόδια,
αδράχνει ολάκερη γενιά, πανάξιος κυνηγάρης,
και την ξεθεμελιώνει.
Του που κρατά τον όρκο του ως οι θεοί το θέλουν,
ευλογημένη κι η γενιά.
Τ᾽ άκουσε αυτά ο Γλαύκος κι άρχισε να παρακαλεί το θεό να τον συγχωρέσει για όσα είπε. Κι η Πυθία αποκρίθηκε πως, είτε πας να μπλέξεις το θεό στο κρίμα είτε το πράξεις, το ίδιο κάνει. [6.86δ.1] Λοιπόν ο Γλαύκος έστειλε και κάλεσε τους Μιλησίους ξένους και τους δίνει πίσω τα χρήματα. Τώρα, Αθηναίοι, θα σας πω για ποιό λόγο ξεκίνησα να σας διηγηθώ αυτή την ιστορία· σήμερα η γενιά του Γλαύκου εξαφανίστηκε απ᾽ το πρόσωπο της γης κι ούτε υπάρχει σπιτικό που να λεν πως είναι από τον Γλαύκο, ξεθεμελιώθηκε με τον χειρότερο τρόπο από τη Σπάρτη. Έτσι, όποιος θέλει το καλό του, ούτε να περνά από το νου του άλλη σκέψη για τα ξένα που έχει στη φύλαξή του — το μόνο που έχει να κάνει είναι να δίνει πίσω σ᾽ αυτόν που ζητά το δίκιο του». Ο Λεωτυχίδας τελείωσε την ομιλία του και, καθώς ούτε ύστερ᾽ απ᾽ αυτά τον άκουσαν οι Αθηναίοι, σηκώθηκε κι έφυγε.
[6.87.1] Οι Αιγινήτες τώρα, πριν δώσουν ικανοποίηση για τις προηγούμενες άδικες πράξεις τους, όταν, για χάρη των Θηβαίων, ταπείνωσαν τους Αθηναίους, έκαναν μια τέτοια επιχείρηση: κατηγορώντας τους Αθηναίους κι υποστηρίζοντας ότι αδικιούνται, ετοιμάζονταν να τιμωρήσουν τους Αθηναίους. Και, καθώς οι Αθηναίοι είχαν τη γιορτή που κάθε πέμπτο χρόνο γιορτάζουν στο Σούνιο, έστησαν καρτέρι κι αιχμαλώτισαν το ιερό πλοίο γεμάτο με άντρες, τους πρώτους της Αθήνας, κι αφού αιχμαλώτισαν τους άντρες, τους έριξαν στη φυλακή.
[6.88.1] Ύστερ᾽ απ᾽ αυτό το πάθημά τους από τους Αιγινήτες οι Αθηναίοι χωρίς να χάσουν στιγμή μηχανεύονταν τα πάντα για να χτυπήσουν τους Αιγινήτες. Και λοιπόν, ήταν ένας πολίτης με υπόληψη στην Αίγινα, ο Νικόδρομος, ο γιος του Κνοίθου, ονομαστός· ετούτος τα ᾽χε με τους Αιγινήτες για μια προηγούμενη εξορία του απ᾽ το νησί· λοιπόν, όταν έμαθε πως οι Αθηναίοι ήταν αποφασισμένοι να χτυπήσουν τους Αιγινήτες, έρχεται σε συνεννόηση με τους Αθηναίους για να προδώσει την Αίγινα, λέγοντάς τους τη μέρα που θα βάλει μπροστά την επιχείρηση και τη μέρα που θα έπρεπε να πάνε εκείνοι να τον βοηθήσουν. Ύστερ᾽ απ᾽ αυτά ο Νικόδρομος, όπως είχε συμφωνήσει με τους Αθηναίους, κυριεύει την Παλιά, όπως τη λένε, πόλη· όμως οι Αθηναίοι δε βρέθηκαν εκεί την ώρα που έπρεπε.
[6.89.1] Γιατί έτυχε να μην έχουν αρκετά καράβια, ώστε να είναι σε θέση να συγκρουστούν με το στόλο της Αίγινας. Στο διάστημα λοιπόν που παρακαλούσαν τους Κορινθίους να τους δανείσουν τα καράβια τους, η επιχείρηση ναυάγησε. Κι οι Κορίνθιοι, γιατί αυτή την εποχή οι φιλικές τους σχέσεις με τους Αθηναίους ήταν στο καλύτερό τους σημείο, ύστερ᾽ από την έκκλησή τους τούς δίνουν είκοσι καράβια — και τα έδωσαν στην τιμή των πέντε δραχμών το καθένα, γιατί η νομοθεσία τους απαγόρευε να τα δίνουν δωρεάν. Τα πήραν λοιπόν αυτά οι Αθηναίοι, αρμάτωσαν κι όλα τα δικά τους, και με εβδομήντα καράβια συνολικά έβαλαν πλώρη προς την Αίγινα, κι έφτασαν μια μέρα αργότερα απ᾽ αυτή που είχε συμφωνηθεί.
[6.90.1] Κι ο Νικόδρομος, καθώς δεν έφτασαν στην ώρα που έπρεπε οι Αθηναίοι, μπήκε σε καράβι και δραπέτευσε απ᾽ την Αίγινα· στη φυγή του τον ακολούθησαν και άλλοι Αιγινήτες και σ᾽ αυτούς οι Αθηναίοι παραχώρησαν το Σούνιο, για να κατοικήσουν· κι έχοντας εκεί το ορμητήριό τους ρήμαζαν τους Αιγινήτες που έμεναν στο νησί.
[6.91.1] Βέβαια αυτά συνέβαιναν αργότερα· λοιπόν, οι ευκατάστατοι Αιγινήτες κατέπνιξαν την επανάσταση που ξεσήκωσαν οι δημοκρατικοί μαζί με τον Νικόδρομο, τους αιχμαλώτισαν και τους οδηγούσαν έξω από την πόλη, για να τους σκοτώσουν. Μάλιστα αυτή τους η πράξη θεωρήθηκε ιεροσυλία, απ᾽ την οποία, μ᾽ όσες θυσίες κι αν έκαναν, ό,τι κι αν έβαλαν σ᾽ ενέργεια, δεν μπόρεσαν να εξιλεωθούν, αλλά τους πρόλαβαν τα γεγονότα· εξορίστηκαν απ᾽ την πόλη τους πριν εξευμενίσουν τη θεά. [6.91.2] Γιατί έπιασαν ζωντανούς εφτακόσιους από τους δημοκρατικούς και τους οδηγούσαν έξω από την πόλη για να τους εκτελέσουν, ένας όμως απ᾽ αυτούς ξέφυγε από τις αλυσίδες και ζήτησε άσυλο στο ναό της Δήμητρας της Θεσμοφόρου και γαντζώθηκε απ᾽ τους χαλκάδες της πύλης του ναού. Κι οι άλλοι, επειδή όσο κι αν τον τραβούσαν δεν μπορούσαν να τον αποσπάσουν, του έκοψαν τα χέρια κι έτσι τον έσερναν, ενώ εκείνα τα χέρια έμεναν γαντζωμένα στους χαλκάδες.
[6.92.1] Αυτά τα δεινά προκάλεσαν από μόνοι τους οι Αιγινήτες στην πόλη τους· κι όταν έφτασαν οι Αθηναίοι, βγήκαν και τους αντιμετώπισαν με εβδομήντα καράβια, νικήθηκαν όμως στη ναυμαχία και καλούσαν σε βοήθεια, όπως και την προηγούμενη φορά, τους Αργείους. Αυτή τη φορά λοιπόν οι Αργείοι δεν πήγαν να βοηθήσουν, καταλογίζοντας στους Αιγινήτες ότι τα καράβια τους (που τα πήρε ο Κλεομένης με τη βία) έπιασαν στεριά στην παραλία της Αργολίδας και πήραν μέρος στην απόβαση των Λακεδαιμονίων· στην απόβαση πήραν μέρος και οπλίτες από καράβια των Σικυωνίων, σ᾽ αυτή την ίδια επιδρομή. [6.92.2] Κι οι Αργείοι τούς επέβαλαν να πληρώσουν αποζημίωση χίλια τάλαντα, πεντακόσια ο καθένας από τους δυο τους. Λοιπόν οι Σικυώνιοι παραδέχτηκαν την ενοχή τους και συμβιβάστηκαν να πληρώσουν εκατό τάλαντα και ν᾽ απαλλαγούν, ενώ οι Αιγινήτες και δεν την παραδέχτηκαν και γενικά η συμπεριφορά τους ήταν αλαζονική. Αυτός ήταν ο λόγος που, όταν ζητούσαν βοήθεια, το Άργος επίσημα δεν τους την έστελνε, περίπου όμως χίλιοι πήγαν εθελοντικά· κι αρχηγό τους είχαν τον Ευρυβάτη, που ήταν αθλητής του πεντάθλου. [6.92.3] Οι περισσότεροι απ᾽ αυτούς δε γύρισαν στην πόλη τους, αλλά τους σκότωσαν οι Αθηναίοι στην Αίγινα· κι ο ίδιος ο αρχηγός τους ο Ευρυβάτης, που ήταν εξασκημένος στη μονομαχία, αφού σκότωσε τρεις εχθρούς μονομαχώντας, σκοτώθηκε από τον τέταρτο, τον Σωφάνη από τη Δεκέλεια.
[6.93.1] Οι Αιγινήτες πάλι, βρίσκοντας τους Αθηναίους σε αταξία, έδωσαν μάχη με τα καράβια, τους νίκησαν κι αιχμαλώτισαν τέσσερα καράβια μ᾽ όλο το πλήρωμά τους.