Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΟΜΗΡΟΣ

Ἰλιάς (10.295-10.381)


295Ὣς ἔφαν εὐχόμενοι, τῶν δ᾽ ἔκλυε Παλλὰς Ἀθήνη.
οἱ δ᾽ ἐπεὶ ἠρήσαντο Διὸς κούρῃ μεγάλοιο,
βάν ῥ᾽ ἴμεν ὥς τε λέοντε δύω διὰ νύκτα μέλαιναν,
ἂμ φόνον, ἂν νέκυας, διά τ᾽ ἔντεα καὶ μέλαν αἷμα.
Οὐδὲ μὲν οὐδὲ Τρῶας ἀγήνορας εἴασεν Ἕκτωρ
300 εὕδειν, ἀλλ᾽ ἄμυδις κικλήσκετο πάντας ἀρίστους,
ὅσσοι ἔσαν Τρώων ἡγήτορες ἠδὲ μέδοντες·
τοὺς ὅ γε συγκαλέσας πυκινὴν ἀρτύνετο βουλήν·
«τίς κέν μοι τόδε ἔργον ὑποσχόμενος τελέσειε
δώρῳ ἔπι μεγάλῳ; μισθὸς δέ οἱ ἄρκιος ἔσται.
305 δώσω γὰρ δίφρον τε δύω τ᾽ ἐριαύχενας ἵππους,
οἵ κεν ἄριστοι ἔωσι θοῇς ἐπὶ νηυσὶν Ἀχαιῶν,
ὅς τίς κε τλαίη, οἷ τ᾽ αὐτῷ κῦδος ἄροιτο,
νηῶν ὠκυπόρων σχεδὸν ἐλθέμεν, ἔκ τε πυθέσθαι
ἠὲ φυλάσσονται νῆες θοαὶ ὡς τὸ πάρος περ,
310 ἦ ἤδη χείρεσσιν ὑφ᾽ ἡμετέρῃσι δαμέντες
φύξιν βουλεύουσι μετὰ σφίσιν, οὐδ᾽ ἐθέλουσι
νύκτα φυλασσέμεναι, καμάτῳ ἀδηκότες αἰνῷ.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἀκὴν ἐγένοντο σιωπῇ.
ἦν δέ τις ἐν Τρώεσσι Δόλων, Εὐμήδεος υἱὸς
315 κήρυκος θείοιο, πολύχρυσος πολύχαλκος,
ὃς δή τοι εἶδος μὲν ἔην κακός, ἀλλὰ ποδώκης·
αὐτὰρ ὁ μοῦνος ἔην μετὰ πέντε κασιγνήτῃσιν.
ὅς ῥα τότε Τρωσίν τε καὶ Ἕκτορι μῦθον ἔειπεν·
«Ἕκτορ, ἔμ᾽ ὀτρύνει κραδίη καὶ θυμὸς ἀγήνωρ
320 νηῶν ὠκυπόρων σχεδὸν ἐλθέμεν ἔκ τε πυθέσθαι.
ἀλλ᾽ ἄγε μοι τὸ σκῆπτρον ἀνάσχεο, καί μοι ὄμοσσον
ἦ μὲν τοὺς ἵππους τε καὶ ἅρματα ποικίλα χαλκῷ
δωσέμεν, οἳ φορέουσιν ἀμύμονα Πηλεΐωνα,
σοὶ δ᾽ ἐγὼ οὐχ ἅλιος σκοπὸς ἔσσομαι οὐδ᾽ ἀπὸ δόξης·
325 τόφρα γὰρ ἐς στρατὸν εἶμι διαμπερὲς ὄφρ᾽ ἂν ἵκωμαι
νῆ᾽ Ἀγαμεμνονέην, ὅθι που μέλλουσιν ἄριστοι
βουλὰς βουλεύειν, ἢ φευγέμεν ἠὲ μάχεσθαι.»
Ὣς φάθ᾽, ὁ δ᾽ ἐν χερσὶ σκῆπτρον λάβε καί οἱ ὄμοσσεν·
«ἴστω νῦν Ζεὺς αὐτός, ἐρίγδουπος πόσις Ἥρης,
330 μὴ μὲν τοῖς ἵπποισιν ἀνὴρ ἐποχήσεται ἄλλος
Τρώων, ἀλλά σέ φημι διαμπερὲς ἀγλαϊεῖσθαι.»
Ὣς φάτο καί ῥ᾽ ἐπίορκον ἐπώμοσε, τὸν δ᾽ ὀρόθυνεν·
αὐτίκα δ᾽ ἀμφ᾽ ὤμοισιν ἐβάλλετο καμπύλα τόξα,
ἕσσατο δ᾽ ἔκτοσθεν ῥινὸν πολιοῖο λύκοιο,
335 κρατὶ δ᾽ ἐπὶ κτιδέην κυνέην, ἕλε δ᾽ ὀξὺν ἄκοντα,
βῆ δ᾽ ἰέναι προτὶ νῆας ἀπὸ στρατοῦ· οὐδ᾽ ἄρ᾽ ἔμελλεν
ἐλθὼν ἐκ νηῶν ἂψ Ἕκτορι μῦθον ἀποίσειν.
ἀλλ᾽ ὅτε δή ῥ᾽ ἵππων τε καὶ ἀνδρῶν κάλλιφ᾽ ὅμιλον,
βῆ ῥ᾽ ἀν᾽ ὁδὸν μεμαώς· τὸν δὲ φράσατο προσιόντα
340 διογενὴς Ὀδυσεύς, Διομήδεα δὲ προσέειπεν·
«οὗτός τις, Διόμηδες, ἀπὸ στρατοῦ ἔρχεται ἀνήρ,
οὐκ οἶδ᾽ ἢ νήεσσιν ἐπίσκοπος ἡμετέρῃσιν,
ἦ τινα συλήσων νεκύων κατατεθνηώτων.
ἀλλ᾽ ἐῶμέν μιν πρῶτα παρεξελθεῖν πεδίοιο
345 τυτθόν· ἔπειτα δέ κ᾽ αὐτὸν ἐπαΐξαντες ἕλοιμεν
καρπαλίμως· εἰ δ᾽ ἄμμε παραφθαίησι πόδεσσιν,
αἰεί μιν ἐπὶ νῆας ἀπὸ στρατόφι προτιειλεῖν,
ἔγχει ἐπαΐσσων, μή πως προτὶ ἄστυ ἀλύξῃ.»
Ὣς ἄρα φωνήσαντε παρὲξ ὁδοῦ ἐν νεκύεσσι
350 κλινθήτην· ὁ δ᾽ ἄρ᾽ ὦκα παρέδραμεν ἀφραδίῃσιν.
ἀλλ᾽ ὅτε δή ῥ᾽ ἀπέην ὅσσον τ᾽ ἐπὶ οὖρα πέλονται
ἡμιόνων —αἱ γάρ τε βοῶν προφερέστεραί εἰσιν
ἑλκέμεναι νειοῖο βαθείης πηκτὸν ἄροτρον—
τὼ μὲν ἐπεδραμέτην, ὁ δ᾽ ἄρ᾽ ἔστη δοῦπον ἀκούσας.
355 ἔλπετο γὰρ κατὰ θυμὸν ἀποστρέψοντας ἑταίρους
ἐκ Τρώων ἰέναι, πάλιν Ἕκτορος ὀτρύναντος.
ἀλλ᾽ ὅτε δή ῥ᾽ ἄπεσαν δουρηνεκὲς ἢ καὶ ἔλασσον,
γνῶ ῥ᾽ ἄνδρας δηΐους, λαιψηρὰ δὲ γούνατ᾽ ἐνώμα
φευγέμεναι· τοὶ δ᾽ αἶψα διώκειν ὁρμήθησαν.
360 ὡς δ᾽ ὅτε καρχαρόδοντε δύω κύνε, εἰδότε θήρης,
ἢ κεμάδ᾽ ἠὲ λαγωὸν ἐπείγετον ἐμμενὲς αἰεὶ
χῶρον ἀν᾽ ὑλήενθ᾽, ὁ δέ τε προθέῃσι μεμηκώς,
ὣς τὸν Τυδεΐδης ἠδ᾽ ὁ πτολίπορθος Ὀδυσσεὺς
λαοῦ ἀποτμήξαντε διώκετον ἐμμενὲς αἰεί.
365 ἀλλ᾽ ὅτε δὴ τάχ᾽ ἔμελλε μιγήσεσθαι φυλάκεσσι
φεύγων ἐς νῆας, τότε δὴ μένος ἔμβαλ᾽ Ἀθήνη
Τυδεΐδῃ, ἵνα μή τις Ἀχαιῶν χαλκοχιτώνων
φθαίη ἐπευξάμενος βαλέειν, ὁ δὲ δεύτερος ἔλθοι.
δουρὶ δ᾽ ἐπαΐσσων προσέφη κρατερὸς Διομήδης·
370 «ἠὲ μέν᾽, ἠέ σε δουρὶ κιχήσομαι, οὐδέ σέ φημι
δηρὸν ἐμῆς ἀπὸ χειρὸς ἀλύξειν αἰπὺν ὄλεθρον.»
Ἦ ῥα, καὶ ἔγχος ἀφῆκεν, ἑκὼν δ᾽ ἡμάρτανε φωτός·
δεξιτερὸν δ᾽ ὑπὲρ ὦμον ἐΰξου δουρὸς ἀκωκὴ
ἐν γαίῃ ἐπάγη· ὁ δ᾽ ἄρ᾽ ἔστη τάρβησέν τε
375 βαμβαίνων —ἄραβος δὲ διὰ στόμα γίγνετ᾽ ὀδόντων—
χλωρὸς ὑπαὶ δείους· τὼ δ᾽ ἀσθμαίνοντε κιχήτην,
χειρῶν δ᾽ ἁψάσθην· ὁ δὲ δακρύσας ἔπος ηὔδα·
«ζωγρεῖτ᾽, αὐτὰρ ἐγὼν ἐμὲ λύσομαι· ἔστι γὰρ ἔνδον
χαλκός τε χρυσός τε πολύκμητός τε σίδηρος,
380 τῶν κ᾽ ὔμμιν χαρίσαιτο πατὴρ ἀπερείσι᾽ ἄποινα,
εἴ κεν ἐμὲ ζωὸν πεπύθοιτ᾽ ἐπὶ νηυσὶν Ἀχαιῶν.»


295Ευχήθηκαν και απ᾽ την θεάν η ευχή τους εισακούσθη.
Και αφού την ευχήν έκαμαν εις του Διός την κόρην
βαδίζαν, ως δυο λέοντες, την μαύρη νύκτα, επάνω
εις τες σφαγές, εις τους νεκρούς, στα όπλα και στο αίμα.
Αλλ᾽ ούδ᾽ ο Έκτωρ άφησε τους Τρώας να κοιμώνται,
300και όλους εσυγκάλεσε τους πρώτους πολεμάρχους,
όσοι στους Τρώας αρχηγοί και κυβερνήτες ήσαν.
Γνώμην σχεδίαζε σοφήν ο Έκτωρ και τους είπε:
«Ποίος το έργον που θα ειπώ θα υπόσχεται να κάμει
με δώρον μέγα; Και αρκετή θα είναι η ανταμοιβή του·
305αμάξι και υψηλόλαιμα πουλάρια εγώ θα δώσω,
απ᾽ όσα έχουν οι Αχαιοί το εξαίρετο ζευγάρι,
σ᾽ όποιον τολμήσει —κι ένδοξον θα κάμει τ᾽ όνομά του—
σιμά στα γοργά πλοία τους να υπάγει και να μάθει
αν οι Αχαιοί τα πλοία τους φρουρούν ακόμη ως πρώτα,
310ή, αφού από τα όπλα μας επέσαν συντριμμένοι,
να φύγουν ήδη μελετούν και δεν φροντίζουν πλέον
όλην την νύκτα να φρουρούν σβησμένοι από τον κόπον».
Αυτά ᾽πε και όλοι εσώπαιναν· και μεταξύ τους ήταν
κάποιος του θείου κήρυκος υιός, του Ευμήδη, ο Δόλων·
315είχε χαλκόν αμέτρητον στο σπίτι και χρυσάφι,
άσχημην είχε την μορφήν, αλλ᾽ ήτο γοργοπόδης·
και μέσα εις πέντε αυτάδελφες αυτός το μόνο αγόρι.
Εκείνος προς τον Έκτορα τότ᾽ είπε και στους Τρώας:
«Έκτωρ, εμέ σπρώχν᾽ η καρδιά κι η ανδρική ψυχή μου
320στα γοργά πλοία των εχθρών να υπάγω και να μάθω.
Αλλά το σκήπτρο σήκωσε και ορκίσου να μου δώσεις
τους ίππους και την άμαξαν την χαλκοστολισμένην,
που φέρνουν τον ισόθεον Πηλείδην Αχιλλέα.
Κι εμέ καλόν κατάσκοπον θα εβρείς, ως περιμένεις·
325πέρα εγώ πέρα τον στρατόν θα σχίσ᾽ ώσπου να φθάσω
στο πλοίον του Αγαμέμνονος, εκεί που οι πολεμάρχοι
να φύγουν θα βουλεύονται ή και να πολεμήσουν».
Είπε, κι εκείνος έλαβε το σκήπτρον και του ορκίσθη:
«Μάρτυς μου ο Ζευς, πολύβροντος ομόκλινος της Ήρας,
330των Τρώων άλλος από σε δεν θ᾽ ανεβεί τους ίππους
εκείνους, και θ᾽ αγάλλεσαι συ μόνος να τους έχεις».
Αυτά ᾽πε και ψευδόρκισε, κι εμψύχωσεν εκείνον.
Κι ευθύς το τόξο εκρέμασεν, εφόρεσε τομάρι
λύκου στακτιού, σκεπάσθηκε με κράνος της νυφίτσας,
335λόγχην επήρε ακονητήν, και απ᾽ τον στρατόν προθύμως
προς τα καράβια εκίνησεν· αλλά να φέρει εκείθεν
είδησιν εις τον Έκτορα δεν ήταν διορισμένο.
Αλλ᾽ όταν έξω απ᾽ τον λαόν ευρέθη και απ᾽ τ᾽ αμάξια,
έτρεχε τότ᾽ ελεύθερα· και ο θείος Οδυσσέας
340ερχόμενον τον νόησε και στον Διομήδην είπε:
«Αυτού κάποιος μάς έρχεται, Διομήδη, απ᾽ τον στρατόν τους.
Δεν ξεύρω αν στα καράβια μας κατάσκοπος εστάλη,
ή δια να γδύσει σώματα νεκρών εβγήκε μόνος.
Ολίγο ας πάρει διάστημα πριν του χυθούμ᾽ επάνω
345δια να τον πιάσομε κι εάν στα πόδια μάς νικήσει,
συ πάντοτε στα πλοία μας, μακράν απ᾽ τον στρατόν του
βιάζε τον με την λόγχην σου να μην αλλάξει δρόμον,
μη μας ξεφύγει τρέχοντας οπίσω προς την πόλιν».
Είπαν και μέσα εις τους νεκρούς έξω του δρόμου εγύραν,
350και αυτός γοργά προσπέρασεν ο ανόητος· αλλ᾽ όταν
απείχε όσο μονόβολα οργώνουν τα μουλάρια —
ότ᾽ είναι αυτά καλύτερα και από τα βόδι᾽ ακόμη
στο βαθύ νειάμα να τραβούν το κολλητόν αλέτρι—
εχύθηκαν κι εστάθη αυτός, ως άκουσε τον κρότον·
355πως ήσαν φίλοι απ᾽ τον στρατόν, επίστευε, σταλμένοι
από τον Έκτορα να ειπούν οπίσω να γυρίσει.
Και ότ᾽ ήσαν τόσο διάστημα όσο τ᾽ ακόντι φθάνει,
και τους εγνώρισεν εχθρούς, εις την φυγήν κινούσε
γοργά τα πόδια και όρμησαν αυτοί να τον προφθάσουν.
360Και ως δυο σκύλοι σκληρόδοντες, εξαίσιοι στο κυνήγι,
λαγόν ή ζάρκαδον στενά ξετρέχουν μες στον λόγγον,
και αυτός φεύγει βελάζοντας· στενά και ο Διομήδης
και ο πορθητής ο Οδυσσεύς τον Δόλωνα εκυνήγαν,
τον δρόμον αφού του ᾽κοψαν να γύρει στον στρατόν του.
365Και προς τα πλοία φεύγοντα, στους φύλακες πλησίον
έφθασε· τότ᾽ η Αθηνά του Διομήδη ανδρείαν
επρόσθεσε μήπως κανείς των Αχαιών ανδρείων
να καυχηθεί πως κτύπησε τον Δόλωνα προλάβει
κι εκείνος φθάσει δεύτερος· και ορμώντας με την λόγχην
370επάνω του του εφώναξε: «Ή στάσου ή σε λογχίζω·
δεν φεύγεις απ᾽ τα χέρια μου». Κι έριξε το κοντάρι
κι επίτηδες τον έσφαλε· στην δεξιάν του πλάτην
επάνω η λόγχη επέρασε και μες στην γην εμπήχθη·
κι εκείνος εσταμάτησε κι εψέλλιζ᾽ από τρόμον
375χλωμός και μες στο στόμα του τα δόντι᾽ αντικτυπιόνταν.
Λεχάζοντας τον πρόφθασαν εκείνοι και τον πιάσαν.
«Αχ! πάρετέ με ζωντανόν», δακρύζοντας τους είπε·
«κι εξαγοράν θα λάβετε· ότι απ᾽ τους θησαυρούς μου,
χάλκινα σκεύη και χρυσά και σίδερο εργασμένο,
380τα λύτρα ο πατέρας μου περίσσια θα σας δώσει
αν μάθει ότ᾽ είμαι ζωντανός στων Αχαιών τα πλοία».