Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΟΜΗΡΟΣ

Ἰλιάς (24.322-24.388)


Σπερχόμενος δ᾽ ὁ γεραιὸς ἑοῦ ἐπεβήσετο δίφρου,
ἐκ δ᾽ ἔλασε προθύροιο καὶ αἰθούσης ἐριδούπου.
πρόσθε μὲν ἡμίονοι ἕλκον τετράκυκλον ἀπήνην,
325 τὰς Ἰδαῖος ἔλαυνε δαΐφρων· αὐτὰρ ὄπισθεν
ἵπποι, τοὺς ὁ γέρων ἐφέπων μάστιγι κέλευε
καρπαλίμως κατὰ ἄστυ· φίλοι δ᾽ ἅμα πάντες ἕποντο
πόλλ᾽ ὀλοφυρόμενοι ὡς εἰ θάνατόνδε κιόντα.
οἱ δ᾽ ἐπεὶ οὖν πόλιος κατέβαν, πεδίον δ᾽ ἀφίκοντο,
330 οἱ μὲν ἄρ᾽ ἄψορροι προτὶ Ἴλιον ἀπονέοντο,
παῖδες καὶ γαμβροί, τὼ δ᾽ οὐ λάθον εὐρύοπα Ζῆν
ἐς πεδίον προφανέντε· ἰδὼν δ᾽ ἐλέησε γέροντα,
αἶψα δ᾽ ἄρ᾽ Ἑρμείαν, υἱὸν φίλον, ἀντίον ηὔδα·
«Ἑρμεία, σοὶ γάρ τε μάλιστά γε φίλτατόν ἐστιν
335 ἀνδρὶ ἑταιρίσσαι, καί τ᾽ ἔκλυες ᾧ κ᾽ ἐθέλῃσθα,
βάσκ᾽ ἴθι, καὶ Πρίαμον κοίλας ἐπὶ νῆας Ἀχαιῶν
ὣς ἄγαγ᾽, ὡς μήτ᾽ ἄρ τις ἴδῃ μήτ᾽ ἄρ τε νοήσῃ
τῶν ἄλλων Δαναῶν, πρὶν Πηλεΐωνάδ᾽ ἱκέσθαι.»
Ὣς ἔφατ᾽, οὐδ᾽ ἀπίθησε διάκτορος Ἀργειφόντης.
340 αὐτίκ᾽ ἔπειθ᾽ ὑπὸ ποσσὶν ἐδήσατο καλὰ πέδιλα
ἀμβρόσια χρύσεια, τά μιν φέρον ἠμὲν ἐφ᾽ ὑγρὴν
ἠδ᾽ ἐπ᾽ ἀπείρονα γαῖαν ἅμα πνοιῇς ἀνέμοιο·
εἵλετο δὲ ῥάβδον, τῇ τ᾽ ἀνδρῶν ὄμματα θέλγει
ὧν ἐθέλει, τοὺς δ᾽ αὖτε καὶ ὑπνώοντας ἐγείρει·
345 τὴν μετὰ χερσὶν ἔχων πέτετο κρατὺς Ἀργειφόντης.
αἶψα δ᾽ ἄρα Τροίην τε καὶ Ἑλλήσποντον ἵκανε,
βῆ δ᾽ ἰέναι κούρῳ αἰσυμνητῆρι ἐοικώς,
πρῶτον ὑπηνήτῃ, τοῦ περ χαριεστάτη ἥβη.
Οἱ δ᾽ ἐπεὶ οὖν μέγα σῆμα παρὲξ Ἴλοιο ἔλασσαν,
350 στῆσαν ἄρ᾽ ἡμιόνους τε καὶ ἵππους, ὄφρα πίοιεν,
ἐν ποταμῷ· δὴ γὰρ καὶ ἐπὶ κνέφας ἤλυθε γαῖαν.
τὸν δ᾽ ἐξ ἀγχιμόλοιο ἰδὼν ἐφράσσατο κῆρυξ
Ἑρμείαν, ποτὶ δὲ Πρίαμον φάτο φώνησέν τε·
«φράζεο, Δαρδανίδη· φραδέος νόου ἔργα τέτυκται.
355 ἄνδρ᾽ ὁρόω, τάχα δ᾽ ἄμμε διαρραίσεσθαι ὀΐω.
ἀλλ᾽ ἄγε δὴ φεύγωμεν ἐφ᾽ ἵππων, ἤ μιν ἔπειτα
γούνων ἁψάμενοι λιτανεύσομεν, αἴ κ᾽ ἐλεήσῃ.»
Ὣς φάτο, σὺν δὲ γέροντι νόος χύτο, δείδιε δ᾽ αἰνῶς,
ὀρθαὶ δὲ τρίχες ἔσταν ἐνὶ γναμπτοῖσι μέλεσσι,
360 στῆ δὲ ταφών· αὐτὸς δ᾽ ἐριούνιος ἐγγύθεν ἐλθών,
χεῖρα γέροντος ἑλὼν ἐξείρετο καὶ προσέειπε·
«πῇ, πάτερ, ὧδ᾽ ἵππους τε καὶ ἡμιόνους ἰθύνεις
νύκτα δι᾽ ἀμβροσίην, ὅτε θ᾽ εὕδουσι βροτοὶ ἄλλοι;
οὐδὲ σύ γ᾽ ἔδεισας μένεα πνείοντας Ἀχαιούς,
365 οἵ τοι δυσμενέες καὶ ἀνάρσιοι ἐγγὺς ἔασι;
τῶν εἴ τίς σε ἴδοιτο θοὴν διὰ νύκτα μέλαιναν
τοσσάδ᾽ ὀνείατ᾽ ἄγοντα, τίς ἂν δή τοι νόος εἴη;
οὔτ᾽ αὐτὸς νέος ἐσσί, γέρων δέ τοι οὗτος ὀπηδεῖ,
ἄνδρ᾽ ἀπαμύνασθαι, ὅτε τις πρότερος χαλεπήνῃ.
370 ἀλλ᾽ ἐγὼ οὐδέν σε ῥέξω κακά, καὶ δέ κεν ἄλλον
σεῦ ἀπαλεξήσαιμι· φίλῳ δέ σε πατρὶ ἐΐσκω.»
Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα γέρων Πρίαμος θεοειδής·
«οὕτω πῃ τάδε γ᾽ ἐστί, φίλον τέκος, ὡς ἀγορεύεις.
ἀλλ᾽ ἔτι τις καὶ ἐμεῖο θεῶν ὑπερέσχεθε χεῖρα,
375 ὅς μοι τοιόνδ᾽ ἧκεν ὁδοιπόρον ἀντιβολῆσαι,
αἴσιον, οἷος δὴ σὺ δέμας καὶ εἶδος ἀγητός,
πέπνυσαί τε νόῳ, μακάρων δ᾽ ἔξ ἐσσι τοκήων.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε διάκτορος Ἀργειφόντης·
«ναὶ δὴ ταῦτά γε πάντα, γέρον, κατὰ μοῖραν ἔειπες.
380 ἀλλ᾽ ἄγε μοι τόδε εἰπὲ καὶ ἀτρεκέως κατάλεξον,
ἠέ πῃ ἐκπέμπεις κειμήλια πολλὰ καὶ ἐσθλὰ
ἄνδρας ἐς ἀλλοδαπούς, ἵνα περ τάδε τοι σόα μίμνῃ,
ἦ ἤδη πάντες καταλείπετε Ἴλιον ἱρὴν
δειδιότες· τοῖος γὰρ ἀνὴρ ὤριστος ὄλωλε
385 σὸς πάϊς· οὐ μὲν γάρ τι μάχης ἐπιδεύετ᾽ Ἀχαιῶν.»
Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα γέρων Πρίαμος θεοειδής·
«τίς δὲ σύ ἐσσι, φέριστε, τέων δ᾽ ἔξ ἐσσι τοκήων;
ὥς μοι καλὰ τὸν οἶτον ἀπότμου παιδὸς ἔνισπες.»


Ανέβη ο γέρος σπουδακτά στο στιλβωτό θρονί του,
εκίνησε απ᾽ το πρόθυρο και απ᾽ την αυλήν τους ίππους.
Εμπρός του το τετράκυκλον αμάξι τα μουλάρια
325τραβούσαν και ο συνετός το κυβερνούσε Ιδαίος·
οπίσ᾽ ο γέρος ράβδιζε διαβαίνοντας την πόλιν
τους ίππους του με ορμήν πολλήν· και όλ᾽ οι δικοί του εκλαίαν
κατόπι του, ως να πήγαινε εκείνος του θανάτου.
Και ότε απ᾽ την πόλιν έφθασαν στην πεδιάδα κάτω,
330στην Ίλιον κείνοι εγύρισαν, τα τέκνα και οι γαμπροί του.
Και άμα τους είδε να φανούν εκεί στην πεδιάδα
ο μέγας Ζευς από ψηλά τον γέροντα ελυπήθη
κι ευθύς εστράφη στον Ερμήν, το αγαπητό παιδί του:
«Ερμή, που τόσον αγαπάς την συντροφιάν του ανθρώπου
335όσο κανείς άλλος θεός, και ακούεις όποιον θέλεις,
κατέβα και τον Πρίαμον στων Αχαιών τα πλοία
οδήγα να μην τον ιδεί κανείς ή τον νοήσει
από τους άλλους Δαναούς, πριν φθάσει στον Πηλείδην».
Και άμα τον λόγον άκουσεν ο μέγας Αργοφόνος,
340τα σάνδαλα εποδέθηκε τα ολόχρυσα, τα ωραία,
τ᾽ άφθαρτα που τον σήκωναν σαν άνεμος επάνω
στην γην όλην την άπειρον και στα θαλάσσια πλάτη,
το ραβδί πήρε που μ᾽ αυτό τα βλέμματα κοιμίζει
όποιου θνητού θελήσει αυτός και όποιον κοιμάτ᾽ εγείρει.
345Μ᾽ αυτό στα χέρια πεταχτά στην άκρην του Ελλησπόντου,
στην Τροίαν έφθασ᾽ ο Ερμής και στην μορφήν ομοιώθη
με αγόρι γενεάς λαμπρής, πόχει το πρώτο χνούδι,
καιρός που η νιότη φαίνεται με όσην χάριν έχει.
Και αφού το μνήμα επέρασαν του Ίλου, εσταματήσαν
350εις το ποτάμι, τ᾽ άλογα να πιουν και τα μουλάρια·
που ήδη απλώνονταν στην γην της νύκτας το σκοτάδι.
Και τον Ερμήν που εσίμωνεν εννόησεν ο κήρυξ,
και είπε προς τον Πρίαμον: «Ω Δαρδανίδη, σκέψου·
σκέψις εδώ χρειάζεται· βλέπ᾽ άνθρωπον κοντά μας,
355θενά μας σφάξει άσφαλτα· κι ευθύς ας ανεβούμε
στ᾽ αμάξι σου να φύγομεν· ή και τα γόνατά του
πιάνοντας ας προσπέσομεν, ίσως μας ελεήσει».
Και ως τ᾽ άκουσεν ο γέροντας ζαλίσθη από τον τρόμον
και ορθές σ᾽ όλα τα μέλη του οι τρίχες σηκωθήκαν
360κι έμεινε ακίνητος βουβός· ήλθε ο θεός σιμά του
και από το χέρι έπιασε τον γέροντα και του ᾽πε:
«Για πού, πατέρα, το κινάς με ίππους και μουλάρια
την θείαν νύκτα, οπού οι θεοί γλυκοκοιμούνται όλοι;
Και τους ανδρείους Αχαιούς ποσώς δεν εφοβήθης,
365που εχθροί σου είναι θανάσιμοι και οπού σιμά τους έχεις;
Και αν απ᾽ αυτούς κανείς σε ιδεί μέσα στην μαύρην νύκτα,
τόσους να φέρεις θησαυρούς, τι θα αισθανθείς φαντάσου·
νέος δεν είσαι, γέροντας κι αυτός ο σύνοδός σου,
και αν πέσει επάνω σας κανείς, πώς θα του αντισταθείτε;
370Αλλ᾽ από εμέ μη φοβηθείς και μάλιστα σιμά σου
θα σε φυλάξω, αν χρειασθεί, τι ομοιάζεις του πατρός μου».
Και τότε ο θείος Πρίαμος του απάντησεν ο γέρος:
«Αυτά τωόντι στέκονται, παιδί μου, όπως τα λέγεις,
αλλά για με κάποιος θεός το χέρι του έχει υψώσει,
375που καλοσυναπάντητον μου έστειλε οδοιπόρον,
οποίος είσαι, θαυμαστός στην όψη και στο σώμα
και συνετός από γονείς, που τους καλοτυχίζω».
Και προς αυτόν ο μηνυτής απάντησε Αργοφόνος:
«Είναι καλά και φρόνιμα, ω γέρε, αυτά που είπες·
380αλλ᾽ αυτό θέλω να μου ειπείς καλά να μου εξηγήσεις,
βγάζεις αυτούς τους θησαυρούς από την πόλιν έξω
εις τόπον ξένον να σταλούν, να είναι ασφαλισμένοι,
ή δειλιασμένοι αφήνετε την Ίλιον την αγίαν
όλοι, αφού ο πρώτος σας εχάθη πολεμάρχος
385ο υιός σου, που τους Αχαιούς στην μάχην δεν φοβόνταν;»
Και ο γέρος του αποκρίθηκεν: «Ω θαυμαστέ, ποιος είσαι,
ποίοι θνητοί σ᾽ εγέννησαν, εσύ που τόσ᾽ ωραία
μου είπες για τον θάνατον του άμοιρου παιδιού μου;»