Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΟΜΗΡΟΣ

Ἰλιάς (20.273-20.339)


Δεύτερος αὖτ᾽ Ἀχιλεὺς προΐει δολιχόσκιον ἔγχος,
καὶ βάλεν Αἰνείαο κατ᾽ ἀσπίδα πάντοσ᾽ ἐΐσην,
275 ἄντυγ᾽ ὕπο πρώτην, ᾗ λεπτότατος θέε χαλκός,
λεπτοτάτη δ᾽ ἐπέην ῥινὸς βοός· ἡ δὲ διαπρὸ
Πηλιὰς ἤϊξεν μελίη, λάκε δ᾽ ἀσπὶς ὑπ᾽ αὐτῆς.
Αἰνείας δ᾽ ἐάλη καὶ ἀπὸ ἕθεν ἀσπίδ᾽ ἀνέσχε
δείσας· ἐγχείη δ᾽ ἄρ᾽ ὑπὲρ νώτου ἐνὶ γαίῃ
280 ἔστη ἱεμένη, διὰ δ᾽ ἀμφοτέρους ἕλε κύκλους
ἀσπίδος ἀμφιβρότης· ὁ δ᾽ ἀλευάμενος δόρυ μακρὸν
ἔστη, κὰδ δ᾽ ἄχος οἱ χύτο μυρίον ὀφθαλμοῖσι,
ταρβήσας ὅ οἱ ἄγχι πάγη βέλος. αὐτὰρ Ἀχιλλεὺς
ἐμμεμαὼς ἐπόρουσεν ἐρυσσάμενος ξίφος ὀξύ,
285 σμερδαλέα ἰάχων· ὁ δὲ χερμάδιον λάβε χειρὶ
Αἰνείας, μέγα ἔργον, ὃ οὐ δύο γ᾽ ἄνδρε φέροιεν,
οἷοι νῦν βροτοί εἰσ᾽· ὁ δέ μιν ῥέα πάλλε καὶ οἶος.
ἔνθα κεν Αἰνείας μὲν ἐπεσσύμενον βάλε πέτρῳ
ἢ κόρυθ᾽ ἠὲ σάκος, τό οἱ ἤρκεσε λυγρὸν ὄλεθρον,
290 τὸν δέ κε Πηλεΐδης σχεδὸν ἄορι θυμὸν ἀπηύρα,
εἰ μὴ ἄρ᾽ ὀξὺ νόησε Ποσειδάων ἐνοσίχθων·
αὐτίκα δ᾽ ἀθανάτοισι θεοῖς μετὰ μῦθον ἔειπεν·
«ὢ πόποι, ἦ μοι ἄχος μεγαλήτορος Αἰνείαο,
ὃς τάχα Πηλεΐωνι δαμεὶς Ἄϊδόσδε κάτεισι,
295 πειθόμενος μύθοισιν Ἀπόλλωνος ἑκάτοιο,
νήπιος, οὐδέ τί οἱ χραισμήσει λυγρὸν ὄλεθρον.
ἀλλὰ τίη νῦν οὗτος ἀναίτιος ἄλγεα πάσχει,
μὰψ ἕνεκ᾽ ἀλλοτρίων ἀχέων, κεχαρισμένα δ᾽ αἰεὶ
δῶρα θεοῖσι δίδωσι, τοὶ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσιν;
300 ἀλλ᾽ ἄγεθ᾽ ἡμεῖς πέρ μιν ὑπὲκ θανάτου ἀγάγωμεν,
μή πως καὶ Κρονίδης κεχολώσεται, αἴ κεν Ἀχιλλεὺς
τόνδε κατακτείνῃ· μόριμον δέ οἵ ἐστ᾽ ἀλέασθαι,
ὄφρα μὴ ἄσπερμος γενεὴ καὶ ἄφαντος ὄληται
Δαρδάνου, ὃν Κρονίδης περὶ πάντων φίλατο παίδων,
305 οἳ ἕθεν ἐξεγένοντο γυναικῶν τε θνητάων.
ἤδη γὰρ Πριάμου γενεὴν ἤχθηρε Κρονίων·
νῦν δὲ δὴ Αἰνείαο βίη Τρώεσσιν ἀνάξει
καὶ παίδων παῖδες, τοί κεν μετόπισθε γένωνται.»
Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα βοῶπις πότνια Ἥρη·
310 «ἐννοσίγαι᾽, αὐτὸς σὺ μετὰ φρεσὶ σῇσι νόησον
Αἰνείαν, ἤ κέν μιν ἐρύσσεαι, ἦ κεν ἐάσῃς
Πηλεΐδῃ Ἀχιλῆϊ δαμήμεναι, ἐσθλὸν ἐόντα.
ἤτοι μὲν γὰρ νῶϊ πολέας ὠμόσσαμεν ὅρκους
πᾶσι μετ᾽ ἀθανάτοισιν, ἐγὼ καὶ Παλλὰς Ἀθήνη,
315 μή ποτ᾽ ἐπὶ Τρώεσσιν ἀλεξήσειν κακὸν ἦμαρ,
μηδ᾽ ὁπότ᾽ ἂν Τροίη μαλερῷ πυρὶ πᾶσα δάηται
καιομένη, καίωσι δ᾽ ἀρήϊοι υἷες Ἀχαιῶν.»
Αὐτὰρ ἐπεὶ τό γ᾽ ἄκουσε Ποσειδάων ἐνοσίχθων,
βῆ ῥ᾽ ἴμεν ἄν τε μάχην καὶ ἀνὰ κλόνον ἐγχειάων,
320 ἷξε δ᾽ ὅθ᾽ Αἰνείας ἠδ᾽ ὁ κλυτὸς ἦεν Ἀχιλλεύς.
αὐτίκα τῷ μὲν ἔπειτα κατ᾽ ὀφθαλμῶν χέεν ἀχλύν,
Πηλεΐδῃ Ἀχιλῆϊ· ὁ δὲ μελίην εὔχαλκον
ἀσπίδος ἐξέρυσεν μεγαλήτορος Αἰνείαο·
καὶ τὴν μὲν προπάροιθε ποδῶν Ἀχιλῆος ἔθηκεν,
325 Αἰνείαν δ᾽ ἔσσευεν ἀπὸ χθονὸς ὑψόσ᾽ ἀείρας.
πολλὰς δὲ στίχας ἡρώων, πολλὰς δὲ καὶ ἵππων
Αἰνείας ὑπερᾶλτο θεοῦ ἀπὸ χειρὸς ὀρούσας,
ἷξε δ᾽ ἐπ᾽ ἐσχατιὴν πολυάϊκος πολέμοιο,
ἔνθα τε Καύκωνες πόλεμον μέτα θωρήσσοντο.
330 τῷ δὲ μάλ᾽ ἐγγύθεν ἦλθε Ποσειδάων ἐνοσίχθων,
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«Αἰνεία, τίς σ᾽ ὧδε θεῶν ἀτέοντα κελεύει
ἀντία Πηλεΐωνος ὑπερθύμοιο μάχεσθαι,
ὃς σεῦ ἅμα κρείσσων καὶ φίλτερος ἀθανάτοισιν;
335 ἀλλ᾽ ἀναχωρῆσαι, ὅτε κεν συμβλήσεαι αὐτῷ,
μὴ καὶ ὑπὲρ μοῖραν δόμον Ἄϊδος εἰσαφίκηαι.
αὐτὰρ ἐπεί κ᾽ Ἀχιλεὺς θάνατον καὶ πότμον ἐπίσπῃ,
θαρσήσας δὴ ἔπειτα μετὰ πρώτοισι μάχεσθαι·
οὐ μὲν γάρ τίς σ᾽ ἄλλος Ἀχαιῶν ἐξεναρίξει.»


Έριξε το μακρόσκιο κοντάρι και ο Πηλείδης
και του Αινείου κτύπησε την στρογγυλήν ασπίδα,
275όπου χαλκός και τόμαρο λεπτά λεπτά την άκρην
εζώναν· τα διαπέρασε το πηλιακό κοντάρι
και την ασπίδα ετράνταξε· ο Αινείας τρομασμένος
την ύψωσε κι εμάζωξε το σώμα του από κάτω.
Και τους δυο κύκλους έσχισεν η λόγχη της ασπίδος,
280επάνωθέν του επέταξε και μες στην γην εστάθη,
και άμα την λόγχη εξέφυγεν, ορθώθη ευθύς ο Αινείας
και αδημονία σκέπασε βαριά τους οφθαλμούς του,
από τον τρόμον πόπεσε πολύ σιμά του η λόγχη.
Τότε ο Πηλείδης έσυρε το ξίφος και του εχύθη
285φωνάζοντας τρομακτικά· κι εφούκτωσ᾽ ο Αινείας
λίθον τρανόν θεόρατον, που δεν τον φέρναν δύο
των τωρινών θνητών, και αυτός τον έπαιζε και μόνος.
Αυτόν στο κράνος θα ᾽ριχνεν εκείνου ή στην ασπίδα
και απ᾽ όλεθρον θα εφύλαγεν η ασπίδα τον Πηλείδην
290και τούτος θα του έσχιζε τα στήθη με το ξίφος,
αν να το ιδεί δεν πρόφθανεν ο μέγας κοσμοσείστης
που εστράφη ευθύς και έλεγε των άλλων αθανάτων:
«Οϊμέ, τον μεγαλόψυχον λυπούμαι τον Αινείαν
οπού ο Πηλείδης γρήγορα στον Άδην θα τον στείλει.
295Ο ανόητος επείσθηκε εις ό,τι του είπε ο Φοίβος
που τώρ᾽ από τον όλεθρον δεν θα τον προφυλάξει.
Διατί τούτος ο άπταιστος θα υποφέρει τόσο
από αλλότρια βάσανα, που των επουρανίων
θεών προσφέρει πάντοτε χαριτωμένα δώρα;
300Αλλ᾽ ας τον σώσομεν εμείς από την κακήν ώραν,
μήπως ο Ζευς πάρει χολήν, εάν τον θανατώσει
ο Αχιλλεύς· και να σωθεί διόρισεν η μοίρα.
Όπως μη άσπαρμο χαθεί το γένος του Δαρδάνου,
που ο Ζευς υπεραγάπησεν απ᾽ όλα τα παιδιά του,
305όσα του εγεννήθηκαν από θνητές γυναίκες.
Ότ᾽ ήδη ο Ζευς εμίσησε το γένος του Πριάμου·
και όλων των Τρώων έπειτα θα βασιλεύσ᾽ η ρώμη
του Αινείου, και των τέκνων του τα τέκνα στον αιώνα».
Σ᾽ αυτόν η μεγαλόφθαλμη απάντησεν η Ήρα:
310«Ω Ποσειδών, ο ίδιος συ σκέψου αν τον Αινείαν
θα σώσεις απ᾽ τον θάνατον ή αν θα τον αφήσεις
να σβήσουν την ανδρείαν του τα χέρια του Αχιλλέως.
Διότ᾽ η Αθηνά κι εγώ πολλούς ομόσαμ᾽ όρκους
πολλές φορές κατέμπροσθεν των αθανάτων όλων,
315ποτέ να μη φυλάξομεν απ᾽ όλεθρον τους Τρώας
μηδ᾽ όταν σύρριζα καεί και στάκτη γίν᾽ η Τροία
καμένη από των Αχαιών τ᾽ ανδρειωμένα χέρια».
Τα λόγια τούτα ως άκουσεν ο μέγας κοσμοσείστης,
στην μάχην μέσα εκίνησε στων κονταριών τον κτύπον.
320Και ως έφθασε όπου εβρίσκονταν ο Αινείας και ο Πηλείδης
άπλωσε πρώτα καταχνιά στα μάτια του Αχιλλέως,
κι έπειτα ευθύς το φράξινο κοντάρι λογχοφόρο
απ᾽ την ασπίδα ετράβηξε του ανδρειωμένου Αινείου.
Και αφού το ᾽θεσεν εμπρός στα πόδια του Αχιλλέως,
325από την γην ανάερα τινάζει τον Αινείαν.
Και τάξες υπερπήδησε πολλές ανδρών και ίππων
ο Αινείας καθώς όρμησεν απ᾽ του θεού το χέρι,
ώσπου στην άκρην έφθασε της ταραχώδους μάχης,
που αρματωμέν᾽ οι Καύκωνες στον πόλεμον κινούσαν.
330Σ᾽ αυτόν τότ᾽ επλησίασεν ο Ποσειδών και του ᾽πε:
«Αινεία, ποίος των θεών τα λογικά σου επήρε,
και σ᾽ έβαλε ν᾽ αντιταχθείς του φοβερού Πηλείδου;
Κι είναι από σε καλύτερος εκείνος στην ανδρείαν
και οι θεοί τον αγαπούν, όσο θνητόν κανέναν.
335Αλλ᾽ όπου και αν απαντηθείς μ᾽ αυτόν τα οπίσω κάμε
μη κατεβείς και πρόμοιρα στην κατοικιά του Άδου.
Και οπόταν έβρει ο θάνατος και η μοίρα τον Πηλείδην,
τότε πολέμα ξέθαρρα εμπρός εις τους προμάχους,
και άλλος κανείς των Αχαιών εσέ δεν θα φονεύσει».