Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΟΜΗΡΟΣ

Ἰλιάς (14.378-14.457)


Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα τοῦ μάλα μὲν κλύον ἠδὲ πίθοντο·
τοὺς δ᾽ αὐτοὶ βασιλῆες ἐκόσμεον οὐτάμενοί περ,
380 Τυδεΐδης Ὀδυσεύς τε καὶ Ἀτρεΐδης Ἀγαμέμνων·
οἰχόμενοι δ᾽ ἐπὶ πάντας ἀρήϊα τεύχε᾽ ἄμειβον·
ἐσθλὰ μὲν ἐσθλὸς ἔδυνε, χέρεια δὲ χείρονι δόσκεν.
αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἕσσαντο περὶ χροῒ νώροπα χαλκόν,
βάν ῥ᾽ ἴμεν· ἦρχε δ᾽ ἄρα σφι Ποσειδάων ἐνοσίχθων,
385 δεινὸν ἄορ τανύηκες ἔχων ἐν χειρὶ παχείῃ,
εἴκελον ἀστεροπῇ· τῷ δ᾽ οὐ θέμις ἐστὶ μιγῆναι
ἐν δαῒ λευγαλέῃ, ἀλλὰ δέος ἰσχάνει ἄνδρας.
Τρῶας δ᾽ αὖθ᾽ ἑτέρωθεν ἐκόσμει φαίδιμος Ἕκτωρ.
δή ῥα τότ᾽ αἰνοτάτην ἔριδα πτολέμοιο τάνυσσαν
390 κυανοχαῖτα Ποσειδάων καὶ φαίδιμος Ἕκτωρ,
ἤτοι ὁ μὲν Τρώεσσιν, ὁ δ᾽ Ἀργείοισιν ἀρήγων.
ἐκλύσθη δὲ θάλασσα ποτὶ κλισίας τε νέας τε
Ἀργείων· οἱ δὲ ξύνισαν μεγάλῳ ἀλαλητῷ.
οὔτε θαλάσσης κῦμα τόσον βοάᾳ ποτὶ χέρσον,
395 ποντόθεν ὀρνύμενον πνοιῇ Βορέω ἀλεγεινῇ·
οὔτε πυρὸς τόσσος γε ποτὶ βρόμος αἰθομένοιο
οὔρεος ἐν βήσσῃς, ὅτε τ᾽ ὤρετο καιέμεν ὕλην·
οὔτ᾽ ἄνεμος τόσσον γε περὶ δρυσὶν ὑψικόμοισι
ἠπύει, ὅς τε μάλιστα μέγα βρέμεται χαλεπαίνων,
400 ὅσση ἄρα Τρώων καὶ Ἀχαιῶν ἔπλετο φωνὴ
δεινὸν ἀϋσάντων, ὅτ᾽ ἐπ᾽ ἀλλήλοισιν ὄρουσαν.
Αἴαντος δὲ πρῶτος ἀκόντισε φαίδιμος Ἕκτωρ
ἔγχει, ἐπεὶ τέτραπτο πρὸς ἰθύ οἱ, οὐδ᾽ ἀφάμαρτε,
τῇ ῥα δύω τελαμῶνε περὶ στήθεσσι τετάσθην,
405 ἤτοι ὁ μὲν σάκεος, ὁ δὲ φασγάνου ἀργυροήλου·
τώ οἱ ῥυσάσθην τέρενα χρόα. χώσατο δ᾽ Ἕκτωρ,
ὅττι ῥά οἱ βέλος ὠκὺ ἐτώσιον ἔκφυγε χειρός,
ἂψ δ᾽ ἑτάρων εἰς ἔθνος ἐχάζετο κῆρ᾽ ἀλεείνων.
τὸν μὲν ἔπειτ᾽ ἀπιόντα μέγας Τελαμώνιος Αἴας
410 χερμαδίῳ, τά ῥα πολλά, θοάων ἔχματα νηῶν,
πὰρ ποσὶ μαρναμένων ἐκυλίνδετο, τῶν ἓν ἀείρας
στῆθος βεβλήκει ὑπὲρ ἄντυγος ἀγχόθι δειρῆς,
στρόμβον δ᾽ ὣς ἔσσευε βαλών, περὶ δ᾽ ἔδραμε πάντῃ.
ὡς δ᾽ ὅθ᾽ ὑπὸ πληγῆς πατρὸς Διὸς ἐξερίπῃ δρῦς
415 πρόρριζος, δεινὴ δὲ θεείου γίγνεται ὀδμὴ
ἐξ αὐτῆς, τὸν δ᾽ οὔ περ ἔχει θράσος ὅς κεν ἴδηται
ἐγγὺς ἐών, χαλεπὸς δὲ Διὸς μεγάλοιο κεραυνός,
ὣς ἔπεσ᾽ Ἕκτορος ὦκα χαμαὶ μένος ἐν κονίῃσι·
χειρὸς δ᾽ ἔκβαλεν ἔγχος, ἐπ᾽ αὐτῷ δ᾽ ἀσπὶς ἑάφθη
420 καὶ κόρυς, ἀμφὶ δέ οἱ βράχε τεύχεα ποικίλα χαλκῷ.
οἱ δὲ μέγα ἰάχοντες ἐπέδραμον υἷες Ἀχαιῶν,
ἐλπόμενοι ἐρύεσθαι, ἀκόντιζον δὲ θαμειὰς
αἰχμάς· ἀλλ᾽ οὔ τις ἐδυνήσατο ποιμένα λαῶν
οὐτάσαι οὐδὲ βαλεῖν· πρὶν γὰρ περίβησαν ἄριστοι,
425 Πουλυδάμας τε καὶ Αἰνείας καὶ δῖος Ἀγήνωρ
Σαρπηδών τ᾽, ἀρχὸς Λυκίων, καὶ Γλαῦκος ἀμύμων.
τῶν δ᾽ ἄλλων οὔ τίς εὑ ἀκήδεσεν, ἀλλὰ πάροιθεν
ἀσπίδας εὐκύκλους σχέθον αὐτοῦ. τὸν δ᾽ ἄρ᾽ ἑταῖροι
χερσὶν ἀείραντες φέρον ἐκ πόνου, ὄφρ᾽ ἵκεθ᾽ ἵππους
430 ὠκέας, οἵ οἱ ὄπισθε μάχης ἠδὲ πτολέμοιο
ἕστασαν ἡνίοχόν τε καὶ ἅρματα ποικίλ᾽ ἔχοντες·
οἳ τόν γε προτὶ ἄστυ φέρον βαρέα στενάχοντα.
Ἀλλ᾽ ὅτε δὴ πόρον ἷξον ἐϋρρεῖος ποταμοῖο,
Ξάνθου δινήεντος, ὃν ἀθάνατος τέκετο Ζεύς,
435 ἔνθα μιν ἐξ ἵππων πέλασαν χθονί, κὰδ δέ οἱ ὕδωρ
χεῦαν· ὁ δ᾽ ἐμπνύνθη καὶ ἀνέδρακεν ὀφθαλμοῖσιν,
ἑζόμενος δ᾽ ἐπὶ γοῦνα κελαινεφὲς αἷμ᾽ ἀπέμεσσεν·
αὖτις δ᾽ ἐξοπίσω πλῆτο χθονί, τὼ δέ οἱ ὄσσε
νὺξ ἐκάλυψε μέλαινα· βέλος δ᾽ ἔτι θυμὸν ἐδάμνα.
440Ἀργεῖοι δ᾽ ὡς οὖν ἴδον Ἕκτορα νόσφι κιόντα,
μᾶλλον ἐπὶ Τρώεσσι θόρον, μνήσαντο δὲ χάρμης.
ἔνθα πολὺ πρώτιστος Ὀϊλῆος ταχὺς Αἴας
Σάτνιον οὔτασε δουρὶ μετάλμενος ὀξυόεντι
Ἠνοπίδην, ὃν ἄρα νύμφη τέκε νηῒς ἀμύμων
445 Ἤνοπι βουκολέοντι παρ᾽ ὄχθας Σατνιόεντος.
τὸν μὲν Ὀϊλιάδης δουρικλυτὸς ἐγγύθεν ἐλθὼν
οὖτα κατὰ λαπάρην· ὁ δ᾽ ἀνετράπετ᾽, ἀμφὶ δ᾽ ἄρ᾽ αὐτῷ
Τρῶες καὶ Δαναοὶ σύναγον κρατερὴν ὑσμίνην.
τῷ δ᾽ ἐπὶ Πουλυδάμας ἐγχέσπαλος ἦλθεν ἀμύντωρ
450 Πανθοΐδης, βάλε δὲ Προθοήνορα δεξιὸν ὦμον,
υἱὸν Ἀρηϊλύκοιο, δι᾽ ὤμου δ᾽ ὄβριμον ἔγχος
ἔσχεν, ὁ δ᾽ ἐν κονίῃσι πεσὼν ἕλε γαῖαν ἀγοστῷ.
Πουλυδάμας δ᾽ ἔκπαγλον ἐπεύξατο μακρὸν ἀΰσας·
«οὐ μὰν αὖτ᾽ ὀΐω μεγαθύμου Πανθοΐδαο
455 χειρὸς ἄπο στιβαρῆς ἅλιον πηδῆσαι ἄκοντα,
ἀλλά τις Ἀργείων κόμισε χροΐ, καί μιν ὀΐω
αὐτῷ σκηπτόμενον κατίμεν δόμον Ἄϊδος εἴσω.»


Τον λόγον του όλοι υπάκουσαν, και αυτούς τακτοποιούσαν
και λαβωμέν᾽ οι βασιλείς, ο Ατρείδης Αγαμέμνων,
380με τον Τυδείδην ο Οδυσσεύς και ολόγυρα επηγαίναν·
κι έβαζαν όλους τ᾽ άρματα ν᾽ αλλάξουν και οι γενναίοι
τα καλά παίρναν κι έδιναν των αγενών τ᾽ αχρεία.
Και τ᾽ άρματ᾽ άμα εφόρεσαν τα ολόλαμπρα εκινήσαν·
εβάδιζ᾽ επικεφαλής ο Ποσειδών με ξίφος
385τρομακτικό, μακρύτατο στην δυνατήν παλάμην,
ως αστραπήν, οπού μ᾽ αυτό να σμίξει στον αγώνα
δεν συγχωρείται αλλά κρατεί τους άνδρες μόν᾽ ο τρόμος·
και ο μέγας Έκτωρ αντικρύς εσύνταζε τους Τρώας.
Κι έριδα τότε φοβερήν ετέντωσαν πολέμου
390ο μακροχαίτης Ποσειδών και ο λαμπρισμένος Έκτωρ,
των Τρώων τούτος πρόμαχος, των Δαναών εκείνος.
Και η θάλασσα προς τες σκηνές ανέβη και τα πλοία
κι εκείνοι με σφοδρήν κραυγήν ν᾽ ανταμωθούν ορμούσαν.
Τόσο στους βράχους δεν βοά το κύμα της θαλάσσης
395που από το πέλαγ᾽ ο Βοριάς φυσομανώντας σπρώχνει·
τόσος δεν είναι της φωτιάς ο κρότος εις το δάσος
του όρους όταν άρχισε και όλα τα δένδρα καίει·
ουδέ στα φουντωτά δρυά τόσος ο βρόντος είναι
του ανέμου που βοά πολύ· χειρότερ᾽ από εκείνα,
400όση εσηκώθηκε βοή των Αχαιών και Τρώων
την ώραν που αλαλάζοντας να συγκρουσθούν ορμήσαν.
Ο Έκτωρ πρώτος έριξε στον Αίαντα το δόρυ,
καθώς τον είχε ίσι᾽ αντικρύ, κι εκτύπησε το μέρος
που ήσαν στο στήθος διπλωτά δυο κρεμαστάρια, το ᾽να
405εις τ᾽ ασημόκουμπο σπαθί και στην ασπίδα τ᾽ άλλο.
Εκείνα του επροφύλαξαν το τρυφερό του σώμα.
Και ότι χαμέν᾽ ακόντισεν ο Έκτωρ εχολώθη,
και στους συντρόφους σύρθηκε τον θάνατον να φύγει.
Και στην φυγήν τον κτύπησεν ο Τελαμώνιος Αίας·
410πέτραν σηκώνει απ᾽ τες πολλές, που εκ᾽ ήσαν κυλημένες
στα πόδια των πολεμιστών, σκαριά για τα καράβια,
και τον βαρεί προς τον λαιμόν, επάνω απ᾽ την ασπίδα·
σαν σβούρον τον ετράνταξε, κι έφερ᾽ εκείνος γύρες·
καθώς στον κτύπον του πατρός Διός σύρριζο πέφτει
415δέντρο και οσμή βαρύτατη θειάφης εκείθε βγαίνει·
και άνθρωπος που εγγύς το ιδεί ζαλίζεται από φόβον,
ότ᾽ είναι ακαταμάχητος ο κεραυνός του Δία·
έτσι στο χώμα εβρόντησεν ο Έκτωρ και απολνάει
το δόρυ, πέφτ᾽ η ασπίδα του, το κράνος πέφτει, και όλα
420το χαλκοκόλλητ᾽ άρματα στο σώμα του αντηχούσαν.
Κι οι Αχαιοί με αλαλαγμόν τού εχύθηκαν θαρρώντας
πως θα τον σύρουν, και πυκνά του ακόντιζαν τα βέλη.
Αλλά δεν μπόρεσε κανείς ουδέ ν᾽ ακρολαβώσει
τον μέγαν Έκτορα, ότι ευθύς οι πρώτοι πολεμάρχοι
425ολόγυρά του εστήθηκαν, Αινείας, Πολυδάμας,
Αγήνωρ, Γλαύκος, Σαρπηδών, στρατάρχης των Λυκίων,
ούδ᾽ έμενεν απόνετος γι᾽ αυτόν κανείς των άλλων,
αλλ᾽ όλοι εμπρός του πρόβαλαν τες κυκλωτές ασπίδες.
Και απ᾽ τον αγώνα οι σύντροφοι στα χέρια τους τον πήραν
430στους γοργούς ίππους πόστεκαν μακράν από την μάχην
εις την ωραίαν άμαξαν σιμά στον κυβερνήτην·
αυτοί στην πόλιν έφερναν τον ήρωα που εβογγούσε.
Και ότ᾽ έφθασαν στο πέραμα του βαθυρρόου Ξάνθου,
του ποταμού που εγέννησεν ο αθάνατος Κρονίδης,
435τον πέζευσαν και με νερό τον εδροσολογήσαν·
κι εκείνος πήρε αναπνοήν, κι εσήκωσε τα μάτια,
εκάθισε γονατιστά κι έφτυσε μαύρον αίμα·
έπεσε πάλι κι έκλεισε τα μάτια του σκοτάδι
και ακόμη απ᾽ την πετροβολιά δαμάζετο η καρδιά του.
440Και καθώς είδαν οι Αχαιοί να φύγει ο μέγας Έκτωρ
με δίψαν μάχης όρμησαν σφοδρότερην στους Τρώας.
Ο Οϊλείδης Αίας ο γοργός, μ᾽ ακονητό κοντάρι,
πρώτος ορμώντας κτύπησε τον Σάτνιον που εγεννήθη
απ᾽ τον βουκόλον Ήνοπα και από Ναϊάδα ωραίαν
445νύμφην, στην ακροποταμιάν, που βρέχει ο Σατνιόεις.
Από σιμά τον πλήγωσεν ο Οϊλείδης στην λαπάραν·
ο νέος έπεσε νεκρός τ᾽ ανάσκελα και μάχην
επάνω του έσμιξαν κακήν οι Δαναοί και οι Τρώες.
Ήλθεν εκείνου εκδικητής ο ανδρείος Πολυδάμας
450κι εκεί τον Προθοήνορα του Αρηιλύκου αγόρι
στον δεξιόν ώμον κτύπησε· το δυνατό κοντάρι
τον πέρασε, κι έπεσε αυτός κι εφούκτωσε το χώμα.
Και με τρομακτικήν φωνήν καυχήθη ο Πολυδάμας:
«Τώρα θαρρώ που ανώφελα δεν έριξα τ᾽ ακόντι
455του Πανθοΐδου η δυνατή παλάμη τού γενναίου,
αλλ᾽ ένας απ᾽ τους Αχαιούς το επήρε εις το κορμί του,
θα το ᾽χει στήριγμα, θαρρώ, να κατεβεί στον Άδη».