Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΣΟΦΟΚΛΗΣ

Οἰδίπους Τύραννος (276-315)


ΧΟ. ὥσπερ μ᾽ ἀραῖον εἷλες, ὧδ᾽, ἄναξ, ἐρῶ.
οὔτ᾽ ἔκτανον γὰρ οὔτε τὸν κτανόντ᾽ ἔχω
δεῖξαι. τὸ δὲ ζήτημα τοῦ πέμψαντος ἦν
Φοίβου τόδ᾽ εἰπεῖν ὅστις εἴργασταί ποτε.
280ΟΙ. δίκαι᾽ ἔλεξας· ἀλλ᾽ ἀναγκάσαι θεοὺς
ἃν μὴ θέλωσιν οὐδ᾽ ἂν εἷς δύναιτ᾽ ἀνήρ.
ΧΟ. τὰ δεύτερ᾽ ἐκ τῶνδ᾽ ἂν λέγοιμ᾽ ἁμοὶ δοκεῖ.
ΟΙ. εἰ καὶ τρίτ᾽ ἐστί, μὴ παρῇς τὸ μὴ οὐ φράσαι.
ΧΟ. ἄνακτ᾽ ἄνακτι ταὔθ᾽ ὁρῶντ᾽ ἐπίσταμαι
285μάλιστα Φοίβῳ Τειρεσίαν, παρ᾽ οὗ τις ἂν
σκοπῶν τάδ᾽, ὦναξ, ἐκμάθοι σαφέστατα.
ΟΙ. ἀλλ᾽ οὐκ ἐν ἀργοῖς οὐδὲ τοῦτ᾽ ἐπραξάμην.
ἔπεμψα γὰρ Κρέοντος εἰπόντος διπλοῦς
πομπούς· πάλαι δὲ μὴ παρὼν θαυμάζεται.
290ΧΟ. καὶ μὴν τά γ᾽ ἄλλα κωφὰ καὶ παλαί᾽ ἔπη.
ΟΙ. τὰ ποῖα ταῦτα; πάντα γὰρ σκοπῶ λόγον.
ΧΟ. θανεῖν ἐλέχθη πρός τινων ὁδοιπόρων.
ΟΙ. ἤκουσα κἀγώ· τὸν δὲ δρῶντ᾽ οὐδεὶς ὁρᾷ.
ΧΟ. ἀλλ᾽ εἴ τι μὲν δὴ δείματός γ᾽ ἔχει μέρος
295τὰς σὰς ἀκούων οὐ μενεῖ τοιάσδ᾽ ἀράς.
ΟΙ. ᾧ μή ᾽στι δρῶντι τάρβος, οὐδ᾽ ἔπος φοβεῖ.
ΧΟ. ἀλλ᾽ οὑξελέγξων αὐτὸν ἔστιν· οἵδε γὰρ
τὸν θεῖον ἤδη μάντιν ὧδ᾽ ἄγουσιν, ᾧ
τἀληθὲς ἐμπέφυκεν ἀνθρώπων μόνῳ.
300ΟΙ. ὦ πάντα νωμῶν Τειρεσία, διδακτά τε
ἄρρητά τ᾽ οὐράνιά τε καὶ χθονοστιβῆ,
πόλιν μέν, εἰ καὶ μὴ βλέπεις, φρονεῖς δ᾽ ὅμως
οἵᾳ νόσῳ σύνεστιν· ἧς σὲ προστάτην
σωτῆρά τ᾽, ὦναξ, μοῦνον ἐξευρίσκομεν.
305Φοῖβος γάρ, εἴ καὶ μὴ κλύεις τῶν ἀγγέλων,
πέμψασιν ἡμῖν ἀντέπεμψεν, ἔκλυσιν
μόνην ἂν ἐλθεῖν τοῦδε τοῦ νοσήματος,
εἰ τοὺς κτανόντας Λάιον μαθόντες εὖ
κτείναιμεν, ἢ γῆς φυγάδας ἐκπεμψαίμεθα.
310σὺ δ᾽ οὖν φθονήσας μήτ᾽ ἀπ᾽ οἰωνῶν φάτιν
μήτ᾽ εἴ τιν᾽ ἄλλην μαντικῆς ἔχεις ὁδόν,
ῥῦσαι σεαυτὸν καὶ πόλιν, ῥῦσαι δ᾽ ἐμέ,
ῥῦσαι δὲ πᾶν μίασμα τοῦ τεθνηκότος.
ἐν σοὶ γὰρ ἐσμέν· ἄνδρα δ᾽ ὠφελεῖν ἀφ᾽ ὧν
315ἔχοι τε καὶ δύναιτο κάλλιστος πόνων.


ΧΟΡ. Έτσι που με κατάρες μ᾽ έδεσες
έτσι θα σου μιλήσω, βασιλιά.
Ούτε τον σκότωσα κι ούτε γνωρίζω τον φονιά.
Ο Φοίβος που ξέρει να στέλνει χρησμούς
αυτός ας κατονόμαζε το δράστη.
280ΟΙΔ. Μα ποιός μπορεί
να εξαναγκάσει τους θεούς, χωρίς να θέλουν;
ΧΟΡ. Μια δεύτερη σκέψη θα ᾽λεγα,
που φαίνεται σωστή.
ΟΙΔ. Και τρίτη αν έχεις, λέγε,
μη διστάζεις.
ΧΟΡ. Ξέρω καλά πως όσα βλέπει ο μέγας Φοίβος
τα ίδια βλέπει κι ο μέγας Τειρεσίας.
Αν κάποιoς τον εξέταζε
μπορούσε να φωτίσει, βασιλιά μου, την υπόθεση.
ΟΙΔ. Χωρίς χρονοτριβή το φρόντισα κι αυτό.
Ιδέα του Κρέοντος κι έστειλα δυο
για να τον συνοδεύσουν.
Αργοπορεί και με προβληματίζει.
290ΧΟΡ. Όσο για τις παλιές και κούφιες φήμες…
ΟΙΔ. Για τί μιλάς;
Τα πάντα ξεψαχνίζω.
ΧΟΡ. Είπαν πως τον σκοτώσαν οδοιπόροι.
ΟΙΔ. Πήρε το αυτί μου κάτι. Όμως κανείς
δε μολογάει τον αυτόπτη.
ΧΟΡ. Αν τον κρατάει ο φόβος,
θ᾽ ακούσει τις κατάρες σου
και θα πειστεί.
ΟΙΔ. Όποιος δεν τρόμαξε την πράξη,
πώς θες να φοβηθεί τα λόγια.
ΧΟΡ. Ελπίδες αποκάλυψης υπάρχουν.
Ιδού τον ένθεο τον μάντη
τον οδηγούν εδώ.
Είναι θνητός μοναδικός·
του δόθηκεν η χάρη της αλήθειας.
300ΟΙΔ. Ω παντεπόπτη Τειρεσία
που τα ρητά διαβάζεις και τ᾽ απόρρητα,
τα μυστικά της γης και τ᾽ ουρανού,
τη νόσο που την πόλη δυναστεύει.
Ο μόνος είσαι πια προστάτης και σωτήρας μας.
Ο Φοίβος, αν δεν άκουσες απ᾽ τους απεσταλμένους,
στις ερωτήσεις που του θέσαμε μας μήνυσε,
πως από τη νόσο ο μόνος τρόπος να γλιτώσουμε
είναι να βρούμε του Λαΐου τους φονιάδες
και να τους θανατώσουμε
ή να τους στείλουμε εξορία.
310Μην αρνηθείς να μας μιλήσεις
είτε των οιωνών τη γλώσσα διάβασες
είτε μιας άλλης μαντικής
τα μονοπάτια πήρες.
Σώσε τον εαυτό σου, σώσε την πόλη,
σώσε και μένα·
σώσε μας από το μίασμα του σκοτωμένου.
Σ᾽ εσένα τις ελπίδες αποθέτουμε.
Αν κάποιος έχει έλεος και το προσφέρει,
με τη χαρά της προσφοράς αγάλλεται.


ΧΟΡΟΣ (ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ)
Ως καθώς μ᾽ έχεις, βασιλιά μου, δέσει
με τις κατάρες σου, έτσι θα μιλήσω:
δεν είμ᾽ εγώ που σκότωσα, ούτε ξέρω
να καταδώσω το φονιά· μα ο Φοίβος,
που πρόσταξε τη ζήτησή του, θα ᾽ταν
ο μόνος να μας πει ποιός το ᾽χει κάμει.
280ΟΙΔ. Σωστά το λες· μα ποιός θνητός θα μπόρειε
να βιάσει τους θεούς σ᾽ όσα δε θέλουν;
ΧΟΡ. Μια δεύτερη λοιπόν θα ᾽λεγα ιδέα.
ΟΙΔ. Και τρίτη αν έχεις, πε την, μην την κρύβεις.
ΧΟΡ. Ξέρω ένα βασιλιά, που σαν το Φοίβο
το βασιλιά κι αυτός έξοχα βλέπει,
το μάντη Τειρεσία, που αν το ρωτούσε
κανείς γι᾽ αυτά, ξάστερα θα τα μάθει.
ΟΙΔ. Μα ουδ᾽ αυτό δεν αμέλησα να κάμω·
γιατ᾽ ο Κρέοντας μου το ᾽πε κι έχω στείλει
δυο ανθρώπους μου για να τον οδηγήσουν
εδώ· κι αλήθεια με παραξενεύει
που ακόμα να φανεί από τόσην ώρα.
290ΧΟΡ. Τ᾽ άλλα βέβαια που λένε θα ᾽ναι λόγια
κούφια και παλιωμένα. ΟΙΔ. Σαν τί λόγια;
γιατί τίποτα εγώ δε λέω ν᾽ αφήσω
που να μην το εξετάσω. ΧΟΡ. Είχε ακουστεί
πως κάποιοι τον σκοτώσανε οδοιπόροι.
ΟΙΔ. Κι εγώ τ᾽ άκουσα· όμως κανείς δεν είδε
κι αυτόν που με τα μάτια του να το ᾽δε.
ΧΟΡ. Μα όσο και λίγο να τον πιάνει ο φόβος,
σαν ακούσει τις τέτοιες σου κατάρες
δε θα βαστάξει. ΟΙΔ. Όποιος δεν είχε φόβο
να το κάμει, δε θα σκιαχτεί ούτε λόγια.
ΧΟΡ. Μα υπάρχει αυτός που θα τον ξεσκεπάσει·
γιατί νά πια που αυτοί φέρνουν το μάντη
το θεϊκό, το μόνο απ᾽ τους ανθρώπους
που μέσα του κατέχει την αλήθεια.
300ΟΙΔ. Ω εσύ που όλα ξεκρίνεις, Τειρεσία,
τα μαθητά κι αμάθητα κι όσά ᾽ναι
στον ουρανό κι όσα στη γη εδώ κάτω·
τη χώρα, κι αν δε βλέπεις, ξέρεις όμως
ποιά αρρώστια τη βαστά· που γι᾽ αυτήν μόνον
προστάτη και σωτήρα, εσέ, άρχοντά μου,
βρίσκομε· γιατ᾽ ο Φοίβος, αν δεν το ᾽χεις
μάθει απ᾽ τους αποστόλους μου, μας στέλλει
το μήνυμα μ᾽ αυτούς που είχαμε στείλει
να τον ρωτήσουν, πως η απαλλαγή μας
απ᾽ την αρρώστια αυτή θενά ᾽ρθει μόνο
αν βρούμε τους φονιάδες του Λαΐου
κι είτε τους θανατώσουμε ή απ᾽ τη χώρα
εξόριστους τους βγάλομε. Εσύ τώρα
310λοιπόν μη μας φτονήσεις, αν κατέχεις
καμιά ή απ᾽ τα πουλιά φωνή, ή απ᾽ όποιον
της μαντικής σου τέχνης άλλο δρόμο,
και σώσε τον εαυτό σου και τη χώρα,
σώσε και μένα, σώσε μας κι απ᾽ όλο
το μίασμα του νεκρού, γιατ᾽ από σένα
κρεμόμαστε· και να ωφελεί κανένας
μ᾽ ό,τι έχει κι όπως δύνεται, είναι
ο πιο ωραίος για τον άνθρωπο κόπος.


ΧΟΡ. Η κατάρα σου, αφέντη, να μιλήσω
με κάνει. Ούτε εγώ σκότωσα, ούτε ξέρω
ποιός ο φονιάς. Ο Φοίβος που έχει στείλει
το μήνυμα, αυτός πρέπει να τον δείξει.
280ΟΙΔ. Σωστά μιλάς. Μα θνητός ν᾽ αναγκάσει
δεν μπορεί τους θεούς, άμα δε θέλουν.
ΧΟΡ. Τότε θα είχα να πω δεύτερη γνώμη.
ΟΙΔ. Και τρίτη ακόμα αν έχεις μην την κρύψεις.
ΧΟΡ. Ο άρχοντας Τειρεσίας, ξέρω, πως τα ίδια
βλέπει όσα ο Φοίβος· αν αυτόν ρωτήσεις,
βασιλιά, καθαρά μαθαίνεις όλα.
ΟΙΔ. Μα μήτε τούτο ακάμωτο δεν το ᾽χω.
Διπλό μήνυμα του ᾽στειλα, άμα ο Κρέων
μου το ᾽πε. Και δε νιώθω πώς δεν ήρθε.
290ΧΟΡ. Παλιά και κούφια είναι όλα τ᾽ άλλα λόγια.
ΟΙΔ. Και ποιά είναι αυτά; Το καθετί λογιάζω.
ΧΟΡ. Μας είπαν πως τον σκότωσαν διαβάτες.
ΟΙΔ. Τ᾽ άκουσα, ναι. Μα όποιος κι αν το είδε εχάθη.
ΧΟΡ. Αν λίγο φόβο νιώθει, σαν ακούσει
τις κατάρες σου αυτές, θα ξεπροβάλει.
ΟΙΔ. Λόγος δε σκιάζει όποιον δε σκιάζει η πράξη.
ΧΟΡ. Μα υπάρχει αυτός που θα τον βρει. Σου φέρνουν,
κοίτα, το θείο το μάντη εδώ, που μόνος
απ᾽ τους ανθρώπους ξέρει την αλήθεια.
300ΟΙΔ. Ω Τειρεσία, που κρίνεις μαθημένα
κι ανείπωτα, όλα εσύ, γήινα κι ουράνια,
στη χώρα, κι αν δε βλέπεις, ξέρεις όμως
ποιά έπεσε αρρώστια· αυτής μόνο προστάτη
και σωτήρα, εσένα, άρχοντα, θαρρούμε.
Τι ο Φοίβος που ρωτήσαμε, αν ακόμα
δεν τ᾽ άκουσες, μας μήνυσε πως μόνη
γιατρειά είναι της αρρώστιας, οι φονιάδες
του Λάιου να βρεθούν, κι είτε απ᾽ τη χώρα
να διωχτούνε μακριά, ή να σκοτωθούνε.
310Μην αρνηθείς λοιπόν, σημάδια αν έχεις
απ᾽ τα όρνια, ή κι άλλον τρόπο μαντικής,
να λυτρώσεις εσέ, τη χώρα, εμένα,
και του νεκρού το μίασμα να ξεπλύνεις.
Κρεμούμαστε από σένα. Άξιος ο κόπος
του αντρός που το καλό με ό,τι έχει κάνει.