Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΕΛΕΓΧΕΙ ΤΗΝ ΠΡΟΤΑΣΗ ΚΑΙ
ΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΡΙΤΩΝΑ
[46b] ΣΩ. Αγαπητέ μου Κρίτων, η προθυμία σου να με σώσεις είναι πολύ αξιόλογη, αν είχε ίσως κάποια βάση λογική· διαφορετικά, όσο μεγαλύτερη τόσο ενοχλητικότερη. Είναι ανάγκη λοιπόν να εξετάσουμε αν πρέπει να κάνουμε αυτά που προτείνεις ή όχι. Γιατί εγώ, όχι μόνο τώρα μα και πάντοτε, τέτοιος ήμουνα: δεν πείθομαι σε τίποτ᾽ άλλο από τον εσωτερικό μου κόσμο, παρά μονάχα στη λογική σκέψη, όποια μου φαίνεται η καλύτερη κάθε φορά που συλλογίζομαι. Τις αρχές λοιπόν που υποστήριζα χτες δεν μπορώ να τις απαρνηθώ σήμερα, επειδή με βρήκε τούτο δω το περιστατικό, αλλά και τώρα μου φαίνονται σχεδόν ίδιες: [46c] Όσα σεβόμουν κι εκτιμούσα χτες, τα ίδια ακριβώς σέβομαι κι εκτιμώ και σήμερα. Κι αν δεν έχουμε σ᾽ αυτή την περίσταση να συζητήσουμε κάτι καλύτερο απ᾽ αυτά, να ξέρεις καλά, δεν θα συμφωνήσω μαζί σου με κανέναν τρόπο, ούτε κι αν η δύναμη που έχει ο πολύς ο κόσμος μάς φοβερίζει, σαν να είμαστε μικρά παιδιά, με μεγαλύτερα από τα τωρινά κακά, στέλνοντας καταπάνω μας φυλακίσεις και θανάτους και δημεύσεις περιουσιών.
Πώς όμως θα μπορούσαμε να εξετάσουμε αυτά τα ζητήματα όσο γίνεται πιο σωστά; Αν πρώτα πάρουμε και συζητήσουμε πάλι αυτό το επιχείρημα, που συ λες για τις γνώμες των ανθρώπων: Ποιό από τα δύο, στις συζητήσεις μας υποστηρίζαμε κάθε φορά σωστά ή όχι [46d] ότι σε άλλες γνώμες πρέπει να δίνουμε προσοχή και σε άλλες να μη δίνουμε; Ή πριν βέβαια παρουσιαστεί η ανάγκη να πεθάνω αυτός ο λόγος λεγόταν σωστά, τώρα όμως έγινε ολοφάνερο ότι λεγόταν απλώς και μόνο για να γίνεται κουβέντα, ενώ στ᾽ αλήθεια ήταν ένα παιχνίδι, λόγια του αέρα; Έχω λοιπόν την επιθυμία, Κρίτων, να εξετάσω μαζί με σένα αν αυτός ο λόγος θα μου φανεί κάπως διαφορετικός, επειδή βρίσκομαι τώρα σ᾽ αυτή την κατάσταση, ή ο ίδιος, κι αν θα τον αφήσουμε να πάει στο καλό ή αν θα τον παραδεχτούμε.
Όσοι λοιπόν νομίζουν πως λένε κάτι σοβαρό, κάθε φορά που συζητούσαμε, αν καλοθυμάμαι, έλεγαν πάνω-κάτω αυτό που έλεγα κι εγώ πριν από λίγο, ότι από τις γνώμες που έχουν οι άνθρωποι [46e] σε άλλες πρέπει να δίνουμε μεγάλη σημασία και σε άλλες να μη δίνουμε. Τούτο, για όνομα των θεών, Κρίτων, δεν νομίζεις πως είναι σωστό; Φυσικά συ, όσο βέβαια μπορεί να προβλέψει ο άνθρωπος, δεν κινδυνεύεις [47a] να θανατωθείς αύριο και γι᾽ αυτό η τωρινή συμφορά δεν μπορεί να θολώνει τη σκέψη σου. Σκέψου λοιπόν, δεν νομίζεις ότι έχουμε δίκαιο, όταν υποστηρίζουμε πως δεν πρέπει να εκτιμάμε όλες τις γνώμες των ανθρώπων αλλά άλλες ναι κι άλλες όχι, κι ούτε όλων των ανθρώπων αλλά μόνο μερικών και των άλλων όχι; Τί λες; Αυτά δεν είναι σωστά;
ΚΡ. Σωστά.
ΣΩ. Ώστε πρέπει να παραδεχόμαστε τις σωστές γνώμες και να μην παραδεχόμαστε τις λαθεμένες;
ΚΡ. Ναι.
ΣΩ. Σωστές λοιπόν δεν είναι οι γνώμες των γνωστικών ανθρώπων και λαθεμένες των ανθρώπων που δεν έχουν φρόνηση;
ΚΡ. Πώς όχι;
ΣΩ. Ας δούμε λοιπόν τώρα τί παραδεχόμαστε άλλοτε, όταν συζητούσαμε για ζητήματα σαν αυτά: ένας άντρας που καταγίνεται με τον αθλητισμό [47b] και έχει μάλιστα τούτο κύριο έργο του, σε ποιό από τα δύο νομίζεις πως δίνει προσοχή, στον έπαινο, στην κατηγόρια και γενικά στη γνώμη κάθε ανθρώπου ή ενός μονάχα, εκείνου που τυχαίνει να είναι γιατρός ή γυμναστής;
ΚΡ. Ενός μονάχα.
ΣΩ. Πρέπει λοιπόν να φοβάται τις κατηγόριες και να θέλει τους επαίνους εκείνου του ενός και όχι του άλλου κόσμου.
ΚΡ. Αυτό βέβαια είναι φανερό.
ΣΩ. Πρέπει λοιπόν αυτός ο άνθρωπος να ασκείται και να γυμνάζεται και να τρώει, φυσικά, και να πίνει έτσι, όπως φαίνεται καλό στον έναν, στον επιστήμονα και στον ειδικό πιο πολύ, παρά όπως νομίζουν όλοι οι άλλοι.
ΚΡ. Σωστό είν᾽ αυτό.
[47c] ΣΩ. Πολύ καλά, ως εδώ. Αν τώρα δεν υπακούσει σ᾽ αυτόν τον έναν κι αν περιφρονήσει τη γνώμη του και τις συμβουλές του και δώσει σημασία στα λόγια των άλλων ανθρώπων που δεν έχουν ιδέα από γυμναστική, άραγε δεν θα πάθει κανένα κακό;
ΚΡ. Πώς είναι δυνατό να μην πάθει;
ΣΩ. Και τί μπορεί να είναι αυτό το κακό; Μέχρι πού φτάνει και σε ποιό μέρος του απείθαρχου ξεσπάει;
ΚΡ. Είναι φανερό πως ξεσπάει στο σώμα· γιατί το σώμα αφανίζει.
ΣΩ. Καλά λες. Λοιπόν, Κρίτων, και για τα άλλα το ίδιο ισχύει, για να μην τα εξετάζουμε όλα ένα-ένα. Και για το δίκαιο και για το άδικο, για το άσχημο και για το όμορφο, για το καλό και για το κακό, που γι᾽ αυτά συζητάμε τώρα εμείς στοχαστικά, τίνος τη γνώμη πρέπει ν᾽ ακολουθούμε και να σεβόμαστε; Τη γνώμη των πολλών [47d] που είναι ανίδεοι ή τη γνώμη του ενός και ειδικού, αν υπάρχει κάποιος που καταλαβαίνει απ᾽ αυτά, τον οποίο πρέπει και να τον ντρεπόμαστε και να τον σεβόμαστε περισσότερο από όλους τους άλλους μαζί; Γιατί, αν δεν ακολουθήσουμε τη γνώμη του, θα βλάψουμε και θα καταστρέψουμε εκείνο που με τη δικαιοσύνη γίνεται καλύτερο και με την αδικία αφανίζεται ολότελα. Ή μήπως δεν υπάρχει τίποτα τέτοιο;
ΚΡ. Εγώ τουλάχιστον, Σωκράτη, νομίζω πως υπάρχει κάτι τέτοιο.