[14.1] Το ότι λοιπόν ο Νικίας εναντιώθηκε όταν ψηφιζόταν η εκστρατεία, ότι δεν ξεσηκώθηκε και δεν εντυπωσιάστηκε από το μέγεθος της εξουσίας, ώστε να αλλάξει γνώμη, χαρακτηρίζουν άνθρωπο έντιμο και σώφρονα. [14.2] Αφότου όμως, παρά την προσπάθειά του να αποτρέψει τον λαό από τον πόλεμο και να απαλλάξει τον ίδιο από τη στρατηγία, δεν κατέστη αυτό δυνατόν, αλλά, αντίθετα, ο λαός σαν να τον σήκωσε στα χέρια τον τοποθέτησε επικεφαλής της στρατιωτικής δύναμης, από εκείνη τη στιγμή και πέρα δεν ήταν πια καιρός για πολύ δισταγμό και καθυστερήσεις. Το αποτέλεσμα ήταν, με το να βλέπει σαν παιδί πίσω από το πλοίο, με το να σκέφτεται ξανά και ξανά το πως δεν υπερίσχυσε και να το γυροφέρνει συνέχεια στο μυαλό του, όλα αυτά να μειώσουν τον βαθμό δραστηριότητας των συναρχόντων του και να αποδυναμώσουν τις ενέργειές τους. Αντίθετα, έπρεπε να επιτεθεί αμέσως εναντίον των εχθρών και πιέζοντάς τους ασφυκτικά να δοκιμάσει την τύχη επάνω στον αγώνα. [14.3] Ενώ ο Λάμαχος από τη μια επέμενε να πλεύσουν κατευθείαν εναντίον των Συρακουσών και να δώσουν τη μάχη όσο το δυνατόν πιο κοντά στην πόλη, ο Αλκιβιάδης από την άλλη πρότεινε να κινήσουν τις πόλεις σε αποστασία από τις Συρακούσες, και στη συνέχεια κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις να επιτεθούν εναντίον τους, αυτός πρότεινε τα αντίθετα· αφού δηλαδή μεταφερθούν στη Σικελία ήρεμα και πλεύσουν γύρω από αυτήν, να κάνουν επίδειξη, υποστήριζε, στρατού και στόλου και στη συνέχεια να επιστρέψουν στην Αθήνα, αφήνοντας μια μικρή δύναμη στους Εγεσταίους. Με τον τρόπο αυτόν εξασθένησε σιγά σιγά τα σχέδια των άλλων και κατέβαλε το φρόνημα των ανδρών. [14.4] Και όταν λίγο αργότερα ανακάλεσαν οι Αθηναίοι τον Αλκιβιάδη για να δικαστεί, ο Νικίας, απομένοντας τυπικά δεύτερος στρατηγός μαζί με τον Λάμαχο, στην πραγματικότητα όμως μόνος, δεν σταμάτησε να μένει άπραγος, να πλέει γύρω από το νησί και να κάνει σχέδια, μέχρι που μαράθηκε η ελπίδα των ανδρών του, ενώ από την άλλη διαλύθηκε σιγά σιγά η έκπληξη και ο φόβος που είχε προκαλέσει στην αρχή στον εχθρό η εμφάνιση της αθηναϊκής δύναμης.
[14.5] Όσο ακόμη ο Αλκιβιάδης ήταν στη θέση του, οι Αθηναίοι έπλευσαν εναντίον των Συρακουσών με εξήντα σκάφη. Τα πενήντα τα κρατούσαν έξω από το λιμάνι σε παράταξη μάχης· δέκα όμως κατευθύνονταν μέσα στο λιμάνι για να κατασκοπεύσουν και να καλέσουν με κήρυκα τους Λεοντίνους να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. [14.6] Αυτά συνέλαβαν ένα πολεμικό σκάφος που μετέφερε πινακίδες, στις οποίες οι Συρακόσιοι κατέγραφαν κατά φυλές τα ονόματά τους. Τις πινακίδες αυτές, που βρίσκονταν μακριά από την πόλη στο ιερό του Ολύμπιου Δία, είχαν στείλει να τις μεταφέρουν τότε προς εξακρίβωση και καταγραφή σε κατάλογο στρατολογίας των στρατευσίμων. [14.7] Όταν λοιπόν πιάστηκαν αυτές από τους Αθηναίους και προσκομίστηκαν στους στρατηγούς και αποκαλύφθηκε ο αριθμός των ονομάτων, αναστατώθηκαν οι μάντεις μην τυχόν ο χρησμός που έλεγε ότι οι Αθηναίοι θα συλλάβουν όλους τους Συρακοσίους εννοούσε αυτό ακριβώς. Άλλοι όμως λένε ότι αυτό επιτεύχθηκε από τους Αθηναίους στην πράξη, όταν ο Αθηναίος Κάλλιππος σκότωσε τον Δίωνα και κατέλαβε τις Συρακούσες.
[15.1] Όταν ύστερα από λίγο απέπλευσε από τη Σικελία ο Αλκιβιάδης, όλη η εξουσία περιήλθε τώρα στα χέρια του Νικία. Ο Λάμαχος ήταν βέβαια άνδρας γενναίος και δίκαιος και στις μάχες το χέρι του σκότωνε χωρίς να λυπάται τον εχθρό. Ήταν όμως τόσο φτωχός και λιτοδίαιτος, ώστε οι Αθηναίοι σε κάθε εκστρατεία υπολόγιζαν ένα μικρό ποσό χρημάτων για τα ρούχα και τα σανδάλια του. [15.2] Το κύρος του Νικία, αντίθετα, ήταν μεγάλο και για άλλους λόγους γενικά και λόγω του πλούτου και της φήμης του. Λένε πως κάποτε, σε κοινή σύσκεψη των στρατηγών στο στρατηγείο, όταν ο Νικίας προέτρεψε τον ποιητή Σοφοκλή να πει πρώτος τη γνώμη του, ως πιο ηλικιωμένος από τους στρατηγούς, «εγώ» είπε «είμαι ο πιο παλιός στρατηγός, εσύ όμως είσαι πιο ηλικιωμένος». [15.3] Έτσι λοιπόν και τότε, έχοντας κάτω από την επιρροή του τον Λάμαχο, πιο ικανό στρατηγό από αυτόν, χρησιμοποίησε τη στρατιωτική δύναμη προσεκτικά και χωρίς βιασύνη. Στην αρχή, κάνοντας τον περίπλου της Σικελίας μακριά από τους εχθρούς, τους έκανε να αναθαρρήσουν· στη συνέχεια επιτέθηκε εναντίον της Ύβλας, ενός μικρού χωριού, αλλά αποχώρησε πριν την καταλάβει, γεγονός που τον έριξε σε μεγάλη ανυποληψία. [15.4] Τελικά, αποτραβήχτηκε στην Κατάνη χωρίς να πετύχει τίποτε, εκτός από το ότι υπέταξε τα Ύκκαρα, ένα μικρό βαρβαρικό μέρος, από όπου λένε ότι μεταξύ των αιχμαλώτων αγοράστηκε και η εταίρα Λαΐδα, μικρό κορίτσι ακόμη, και μεταφέρθηκε στην Πελοπόννησο.