Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

Περικλῆς (11.1-11.6)


[11.1] Οἱ δ᾽ ἀριστοκρατικοί, μέγιστον μὲν ἤδη τὸν Περικλέα καὶ πρόσθεν ὁρῶντες γεγονότα τῶν πολιτῶν, βουλόμενοι δ᾽ ὅμως εἶναί τινα τὸν πρὸς αὐτὸν ἀντιτασσόμενον ἐν τῇ πόλει καὶ τὴν δύναμιν ἀμβλύνοντα, ὥστε μὴ κομιδῇ μοναρχίαν εἶναι, Θουκυδίδην τὸν Ἀλωπεκῆθεν, ἄνδρα σώφρονα καὶ κηδεστὴν Κίμωνος, ἀντέστησαν ἐναντιωσόμενον, ὃς ἧττον μὲν ὢν πολεμικὸς τοῦ Κίμωνος, ἀγοραῖος δὲ καὶ πολιτικὸς μᾶλλον, οἰκουρῶν ἐν ἄστει καὶ περὶ τὸ βῆμα τῷ Περικλεῖ συμπλεκόμενος, ταχὺ τὴν πολιτείαν εἰς ἀντίπαλον κατέστησεν. [11.2] οὐ γὰρ εἴασε τοὺς καλοὺς καὶ ἀγαθοὺς καλουμένους ἄνδρας ἐνδιεσπάρθαι καὶ συμμεμεῖχθαι πρὸς τὸν δῆμον ὡς πρότερον, ὑπὸ πλήθους ἠμαυρωμένους τὸ ἀξίωμα, χωρὶς δὲ διακρίνας καὶ συναγαγὼν εἰς ταὐτὸ τὴν πάντων δύναμιν ἐμβριθῆ γενομένην, ὥσπερ ἐπὶ ζυγοῦ ῥοπὴν ἐποίησεν. [11.3] ἦν μὲν γὰρ ἐξ ἀρχῆς διπλόη τις ὕπουλος ὥσπερ ἐν σιδήρῳ, διαφορὰν ὑποσημαίνουσα δημοτικῆς καὶ ἀριστοκρατικῆς προαιρέσεως, ἡ δ᾽ ἐκείνων ἅμιλλα καὶ φιλοτιμία τῶν ἀνδρῶν βαθυτάτην τομὴν τεμοῦσα τῆς πόλεως, τὸ μὲν δῆμον, τὸ δ᾽ ὀλίγους ἐποίησε καλεῖσθαι. [11.4] διὸ καὶ τότε μάλιστα τῷ δήμῳ τὰς ἡνίας ἀνεὶς ὁ Περικλῆς ἐπολιτεύετο πρὸς χάριν, ἀεὶ μέν τινα θέαν πανηγυρικὴν ἢ ἑστίασιν ἢ πομπὴν εἶναι μηχανώμενος ἐν ἄστει, καὶ διαπαιδαγωγῶν οὐκ ἀμούσοις ἡδοναῖς τὴν πόλιν, ἑξήκοντα δὲ τριήρεις καθ᾽ ἕκαστον ἐνιαυτὸν ἐκπέμπων, ἐν αἷς πολλοὶ τῶν πολιτῶν ἔπλεον ὀκτὼ μῆνας ἔμμισθοι, μελετῶντες ἅμα καὶ μανθάνοντες τὴν ναυτικὴν ἐμπειρίαν. [11.5] πρὸς δὲ τούτοις χιλίους μὲν ἔστειλεν εἰς Χερρόνησον κληρούχους, εἰς δὲ Νάξον πεντακοσίους, εἰς δ᾽ Ἄνδρον ‹τοὺς› ἡμίσεις τούτων, εἰς δὲ Θρᾴκην χιλίους Βισάλταις συνοικήσοντας, ἄλλους δ᾽ εἰς Ἰταλίαν ‹ἀν›οικιζομένης Συβάρεως, ἣν Θουρίους προσηγόρευσαν. [11.6] καὶ ταῦτ᾽ ἔπραττεν ἀποκουφίζων μὲν ἀργοῦ καὶ διὰ σχολὴν πολυπράγμονος ὄχλου τὴν πόλιν, ἐπανορθούμενος δὲ τὰς ἀπορίας τοῦ δήμου, φόβον δὲ καὶ φρουρὰν τοῦ μὴ νεωτερίζειν τι παρακατοικίζων τοῖς συμμάχοις.


Ανταγωνισμός Περικλή και Θουκυδίδη. Θεάματα και κληρουχίες
[11.1] Οι αριστοκρατικοί, που έβλεπαν ήδη και πρωτύτερα τον Περικλή να αποχτά πολύ μεγάλη πολιτική δύναμη, ήθελαν να υπάρχει κάποιος στην πόλη που να αντιταχτεί σ᾽ αυτόν και να μετριάζει τη δύναμή του, ώστε η κυβέρνησή του να μην καταντήσει εντελώς μοναρχία. Για τούτο αντιτάξανε σ᾽ αυτόν σαν πολιτικό του αντίπαλο το Θουκυδίδη από το δήμο της Αλωπεκής, άνθρωπο φρόνιμο και συγγενή του Κίμωνα. Ο Θουκυδίδης ήταν στα πολεμικά κατώτερος από τον Κίμωνα, μα πιο έμπειρος αγορητής και πολιτικός. Έμενε διαρκώς μέσα στην πόλη και συχνά του δινόταν η ευκαιρία να αναμετρηθεί με τον Περικλή στο βήμα της εκκλησίας του δήμου. [11.2] Έτσι αποκατάστησε την ισορροπία στο πολίτευμα· γιατί δεν άφησε τους αριστοκρατικούς να είναι σκορπισμένοι μέσα στο λαό και να συγχωνευτούν μαζί του, όπως γινόταν πριν, που η κοινωνική τους αξία χανόταν μέσα στο πολύ πλήθος. Αντίθετα, ξεχώρισε σε ιδιαίτερη μερίδα τους αριστοκρατικούς και συνένωσε όλη τη δύναμή τους, ώστε να αποχτήσει βαρύτητα, και έτσι κατόρθωσε να κλίνει η ζυγαριά προς το μέρος τους. [11.3] Γιατί και προηγουμένως υπήρχε στο κοινωνικό σύνολο κάποιο ράγισμα κρυφό, όπως συμβαίνει συχνά σ᾽ ένα σιδερένιο αντικείμενο, που άφηνε να διαφαίνεται η διαφορά δημοκρατικής και αριστοκρατικής πολιτικής, αλλά τώρα ο ανταγωνισμός και η αντιζηλία εκείνων των δύο πολιτικών, του Θουκυδίδη και του Περικλή, χάραξε μια πολύ βαθιά τομή και χώρισε τους πολίτες σε δύο ολότελα ξεχωριστές μερίδες, που η μια ονομάστηκε δημοκρατική και η άλλη ολιγαρχική. [11.4] Γι᾽ αυτό, τότε περισσότερο από άλλοτε, ο Περικλής χαλάρωνε το χαλινό από το λαό και πολιτευόταν με τρόπο που να τον ευχαριστεί. Επινοούσε διαρκώς διάφορα θεάματα πανηγυρικά ή συμπόσια ή πομπές στην πόλη, διασκέδαζε τους πολίτες με ευγενικές ευχαριστήσεις, και κάθε χρόνο έστελνε εξήντα πλοία με τα οποία πολλοί πολίτες ταξίδευαν οχτώ μήνες με αμοιβή και έτσι μπορούσαν να ασκούνται και να αποχτούν πείρα στα ναυτικά.
[11.5] Επίσης έστειλε χίλιους κληρούχους στη Χερρόνησο, πεντακόσιους στη Νάξο, μισούς απ᾽ αυτούς στην Άνδρο· ακόμη έστειλε στη Θράκη χίλιους για να κατοικήσουν εκεί μαζί με τους Βισάλτες και άλλους στην Ιταλία, όταν ανοικοδομήθηκε η Σύβαρη, που από τότε ονομάστηκε Θούριοι. [11.6] Και με αυτά που έκανε, ανακούφιζε την πόλη από έναν όχλο αργό και φιλοτάραχο, βελτίωνε την οικονομική κατάσταση του λαού και συγχρόνως ίδρυε σ᾽ επίκαιρα σημεία των συμμαχικών πόλεων οικισμούς Αθηναίων, που θα χρησίμευαν σαν επίφοβη φρουρά, για να συγκρατούν τους συμμάχους από κάθε απόπειρα αποστασίας.