Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

Περικλῆς (9.1-9.5)


[9.1] Ἐπεὶ δὲ Θουκυδίδης μὲν ἀριστοκρατικήν τινα τὴν τοῦ Περικλέους ὑπογράφει πολιτείαν, «λόγῳ μὲν οὖσαν δημοκρατίαν, ἔργῳ δ᾽ ὑπὸ τοῦ πρώτου ἀνδρὸς ἀρχήν», ἄλλοι δὲ πολλοὶ πρῶτον ὑπ᾽ ἐκείνου φασὶ τὸν δῆμον ἐπὶ κληρουχίας καὶ θεωρικὰ καὶ μισθῶν διανομὰς προαχθῆναι, κακῶς ἐθισθέντα καὶ γενόμενον πολυτελῆ καὶ ἀκόλαστον ὑπὸ τῶν τότε πολιτευμάτων ἀντὶ σώφρονος καὶ αὐτουργοῦ, θεωρείσθω διὰ τῶν πραγμάτων αὐτῶν ἡ αἰτία τῆς μεταβολῆς. [9.2] ἐν ἀρχῇ μὲν γὰρ ὥσπερ εἴρηται πρὸς τὴν Κίμωνος δόξαν ἀντιταττόμενος ὑπεποιεῖτο τὸν δῆμον, ἐλαττούμενος δὲ πλούτῳ καὶ χρήμασιν, ἀφ᾽ ὧν ἐκεῖνος ἀνελάμβανε τοὺς πένητας, δεῖπνόν τε καθ᾽ ἡμέραν τῷ δεομένῳ παρέχων Ἀθηναίων καὶ τοὺς πρεσβυτέρους ἀμφιεννύων, τῶν τε χωρίων τοὺς φραγμοὺς ἀφαιρῶν ὅπως ὀπωρίζωσιν οἱ βουλόμενοι, τούτοις ὁ Περικλῆς καταδημαγωγούμενος τρέπεται πρὸς τὴν τῶν δημοσίων διανομήν, συμβουλεύσαντος αὐτῷ ‹Δάμωνος τοῦ› Δαμωνίδου τοῦ Οἴηθεν, ὡς Ἀριστοτέλης ἱστόρηκε. [9.3] καὶ ταχὺ θεωρικοῖς καὶ δικαστικοῖς λήμμασιν ἄλλαις τε μισθοφοραῖς καὶ χορηγίαις συνδεκάσας τὸ πλῆθος, ἐχρῆτο κατὰ τῆς ἐξ Ἀρείου πάγου βουλῆς, ἧς αὐτὸς οὐ μετεῖχε διὰ τὸ μήτ᾽ ἄρχων μήτε θεσμοθέτης μήτε βασιλεὺς μήτε πολέμαρχος λαχεῖν. [9.4] αὗται γὰρ αἱ ἀρχαὶ κληρωταί τ᾽ ἦσαν ἐκ παλαιοῦ, καὶ δι᾽ αὐτῶν οἱ δοκιμασθέντες ἀνέβαινον εἰς Ἄρειον πάγον. [9.5] διὸ καὶ μᾶλλον ἰσχύσας ὁ Περικλῆς ἐν τῷ δήμῳ κατεστασίασε τὴν βουλήν, ὥστε τὴν μὲν ἀφαιρεθῆναι τὰς πλείστας κρίσεις δι᾽ Ἐφιάλτου, Κίμωνα δ᾽ ὡς φιλολάκωνα καὶ μισόδημον ἐξοστρακισθῆναι, πλούτῳ μὲν καὶ γένει μηδενὸς ἀπολειπόμενον, νίκας δὲ καλλίστας νενικηκότα τοὺς βαρβάρους καὶ χρημάτων πολλῶν καὶ λαφύρων ἐμπεπληκότα τὴν πόλιν, ὡς ἐν τοῖς περὶ ἐκείνου γέγραπται. τοσοῦτον ἦν τὸ κράτος ἐν τῷ δήμῳ τοῦ Περικλέους.


ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ (Κεφ. 9 - 11)
Παροχές στο λαό. Εξοστρακισμός του Κίμωνα
[9.1] Ο ιστορικός Θουκυδίδης μιλώντας για την διακυβέρνηση της πολιτείας από τον Περικλή τη χαρακτηρίζει σαν κάπως αριστοκρατική και λέει πως «μόνο κατά το όνομα ήταν δημοκρατία, πράγματι όμως εξουσία που την είχε ένας μόνο, ο πρώτος της Αθήνας πολίτης». Πολλοί άλλοι λένε ότι εκείνος πρώτος οδήγησε το λαό σε κληρουχίες και θεωρικά και αποζημιώσεις και ότι έτσι τον κακοσυνήθισε και, ενώ πριν ήταν φρόνιμος και εργατικός, έγινε εξαιτίας των κυβερνητικών αυτών μέτρων σπάταλος και ακόλαστος. Σωστό όμως είναι να εξετάσουμε την αιτία της μεταβολής αυτής στηριγμένοι στα ίδια τα πράγματα.
[9.2] Στην αρχή, καθώς είπαμε, θέλοντας να αντιταχτεί στη δημοτικότητα του Κίμωνα, κολάκευε το λαό· αλλά δεν είχε τον πλούτο και τα χρήματα που είχε ο Κίμων, με τα οποία κέρδιζε την εύνοια των φτωχών, παρέχοντας κάθε μέρα δείπνο σε όσους Αθηναίους είχαν ανάγκη, ντύνοντας τους γέρους και βγάζοντας τους φραγμούς των κήπων του, για να παίρνουν ελεύθερα απ᾽ αυτούς οπωρικά όσοι ήθελαν. Επειδή με αυτά τα δημαγωγικά μέσα του αντιπάλου του ο Περικλής έχανε τη δημοτικότητά του, για να τα εξουδετερώσει, τρέπεται στη διανομή χρημάτων του δημοσίου κατά συμβουλή του Δαμωνίδη από την Οίη, όπως αναφέρει ο Αριστοτέλης. [9.3] Και αμέσως με τα θεωρικά και δικαστικά επιδόματα και με άλλες μισθοδοσίες και παροχές κέρδισε όλο το λαό και τον χρησιμοποιούσε για να περιορίσει την εξουσία του Αρείου Πάγου, που αυτός δεν ήταν μέλος της, επειδή δεν είχε κληρωθεί ποτέ ούτε άρχοντας ούτε θεσμοθέτης ούτε βασιλιάς ούτε πολέμαρχος. [9.4] Γιατί τα αξιώματα αυτά από τα παλιά χρόνια τα αναλάβαιναν οι πολίτες με κλήρο και αν η εκκλησία του δήμου επιδοκίμαζε τη διοίκησή τους, γίνονταν μέλη της βουλής του Αρείου Πάγου. [9.5] Για τούτο ο Περικλής, όταν απόχτησε μεγαλύτερη δύναμη στο λαό, με την υποστήριξή του αντιπολιτεύτηκε τη βουλή και κατάφερε με τη μεσολάβηση του Εφιάλτη να της αφαιρεθεί το μεγαλύτερο μέρος από τη δικαστική της εξουσία. Έπειτα κατηγόρησε τον Κίμωνα σα φίλο των Λακεδαιμονίων και εχθρό της δημοκρατίας και πέτυχε τον εξοστρακισμό εκείνου, που και κατά τον πλούτο και κατά το γένος δεν ήταν κατώτερος από κανέναν, που είχε νικήσει τους βαρβάρους κερδίζοντας τις ωραιότερες νίκες, που είχε γεμίσει την πόλη με πολλά χρήματα και λάφυρα, όπως έγραψα στη βιογραφία του. Τόσο μεγάλη ήταν η δύναμη του Περικλή στο λαό.