4.1. Η ερυθρόμορφη αττική κεραμική του πρώτου τετάρτου του 5ου αιώνα π.Χ. και τα νέα επιτεύγματα της ζωγραφική

Στην πρώτη εικοσαετία του 5ου αιώνα π.Χ. η αττική αγγειογραφία γνώρισε τη λαμπρότερη περίοδό της. Στα κεραμικά εργαστήρια της Αθήνας δούλεψαν τα χρόνια αυτά εξαιρετικά προικισμένοι αγγειογράφοι, μαθητές των πρωτοπόρων του ερυθρόμορφου ρυθμού που κυριάρχησαν στο τέλος του προηγούμενου αιώνα, του Ευφρονίου, του Ευθυμήδη, του Φιντία και των άλλων. Οι καλλιτέχνες αυτοί, ακολουθώντας τα βήματα των δασκάλων τους, άνοιξαν νέες προοπτικές. Είναι όμως εύλογο να σκεφτούμε ότι οι σημαντικές αλλαγές που διαπιστώνουμε στο έργο τους αντανακλούν μια γενικότερη ανανέωση στην τέχνη της ζωγραφικής. Οι πιο εντυπωσιακές καινοτομίες έχουν να κάνουν με τον σχεδιασμό των ανθρώπινων μορφών, οι οποίες αποδίδονται σε πρωτότυπες στάσεις, από αναπάντεχες οπτικές γωνίες και με τολμηρές προοπτικές βραχύνσεις. Οι καινοτομίες αυτές προδίδουν θεωρητικές αναζητήσεις και γνώσεις γεωμετρίας και οπτικής που δεν μπορεί παρά να ξεκίνησαν από τη μεγάλη ζωγραφική. Είναι όμως αξιοσημείωτο και ενδεικτικό για το υψηλό επίπεδο της τέχνης σε όλα τα επίπεδα ότι οι αγγειογράφοι ακολούθησαν από κοντά τις πρωτοποριακές αναζητήσεις των σύγχρονών τους ζωγράφων και διακόσμησαν τα αγγεία με συνθέσεις μοναδικής ποιότητας.

Όπως και στην προηγούμενη περίοδο, τα ωραιότερα διακοσμημένα αγγεία ήταν αυτά που χρησίμευαν στα συμπόσια. Παρατηρούμε επίσης ότι ορισμένοι αγγειογράφοι έδειχναν προτίμηση στα μεγάλα σχήματα (κρατήρες, αμφορείς, υδρίες), ενώ άλλοι στα μικρότερα, κυρίως αγγεία πόσης (κύλικες, σκύφους). Ανάμεσα στους πρώτους ξεχωρίζουν ο «ζωγράφος του Βερολίνου» και ο «ζωγράφος του Κλεοφράδη». Από τους δεύτερους αξίζει να αναφερθούν ο Ονήσιμος, ο «ζωγράφος του Βρύγου», ο Μάκρων και ο Δούρις. Η παραγωγή των πολυτελών αττικών αγγείων συνέχισε να κατευθύνεται κυρίως προς τις αγορές της Ετρουρίας και για τον λόγο αυτό τα περισσότερα και τα ωραιότερα από αυτά έχουν βρεθεί στην κεντρική Ιταλία.