Bertolt Brecht

Ο Κανδαύλης

Μετάφραση: Νάντια Βαλαβάνη

Ο θρύλος λέει για το βασιλιά Κανδαύλη ότι μετά από μια λογομαχία με το φίλο του Γύγη, σε σχέση με την ομορφιά, του έδειξε τη γυναίκα του ολόγυμνη. Η ιστορία μού φαίνεται ότι δεν έχει κανένα νόημα. Προϋποθέτει ότι αυτός ο Γύγης δεν εξέφρασε καμιά αμφιβολία για την ομορφιά της βασίλισσας. Αλλά και γιατί να το κάνει; Γίνεται συζήτηση με το βασιλιά, όπου ο ένας λέει «Η γυναίκα μου είναι όμορφη» και ο άλλος «Σου λέω καθαρά πως δεν το πιστεύω»; Και δε φαίνεται κάπως περίεργο να πει μετά ο πρώτος «Γιατί δεν ευαρεστείσαι να την κοιτάξεις, πριν την καταδικάσεις;» Εντελώς διαφορετικά θα έβλεπα μια συζήτηση για την ομορφιά σε συνάρτηση με την ερωτική τέχνη. Πώς αλλιώς ν’ αρχίσει να μιλάει κανείς για την ομορφιά της γυναίκας του απ’ το να τη δείξει στους φίλους του; Αφού στους περισσότερους υποβόσκει η αυταπάτη ότι η ομορφιά είναι ταυτόσημη με την ερωτική τέχνη. Έχουμε, δηλαδή, καλλιεργήσει συστηματικά ένα πρότυπο ομορφιάς που αφυπνίζει προσδοκίες και πάθη, τα οποία και δεν ικανοποιεί. Μπορώ να φανταστώ ότι ο Γύγης ξέρει ότι η βασίλισσα είναι όμορφη, αλλά εκφράζει αμφιβολίες για την ερωτική τέχνη της. Σ’ αυτή την περίπτωση θα ήταν γνώστης. «Όμορφη;» θα φώναξε. «Τι σημαίνει αυτό; Όμορφη σε σχέση με τι; Όμορφη μέσα από τι; Εκεί πάει το πράμα. Όντως η ομορφιά πρέπει ν’ αποδεικνύει την ύπαρξή της, να κρίνεται για την αξία της». Σε μια τέτοια περίπτωση, που παίζονταν τόσο πολλά, μπορεί να μην έμενε τίποτ’ άλλο στο βασιλιά, έστω για να υπερασπιστεί γενικά την ομορφιά, απ’ αυτό που επέτρεψε στο φίλο του — πηγαίνοντας πολύ μακριά. Κι η βασίλισσα τότε θα ’χε πραγματικά ένα λόγο για να τον σκοτώσει, όπως έκανε σύμφωνα με το θρύλο, και μάλιστα από περηφάνια, επειδή αμφισβητήθηκε η αξία της ομορφιάς — κι ίσως όχι άδικα.

Bertolt Brecht. 2002. Διόρθωση παλιών μύθων και άλλες ιστορίες. Επιμ. και μετ. Νάντια Βαλαβάνη. Αθήνα: Καστανιώτης.