Γιάννης Ρίτσος

Εξαγνισμός

… τῷ βάλε θοῦρον Ἄρηα κατ' αὐχένα, λῦσε δὲ γυῖα

ἑπτὰ δ' ἐπέσχε πέλεθρα πεσών, ἐκόνισε δὲ χαίτας,

τεύχεά τ' ἀμφαράβησε …

ΙΛΙΑΔΑ , Φ 406–408

Τον άγριο Άρη πολύ λίγο τον αγάπησαν οι Έλληνες. Ελάχιστοι
οι ναοί του και τ’ αγάλματά του. Η Αθηνά πάντα νικήτρια
αναδειχνόταν στην πάλη μαζί του. Τα μαλλιά του γεμίσανε χώμα
ως έπεφτε σκεπάζοντας με το κορμί του εφτά πλέθρα. Οι τεχνίτες
τον δέχτηκαν μόνο γυμνόν· του αφαίρεσαν την περικεφαλαία·
το δόρυ του αφημένο δίπλα, σ’ ένα κάθισμα, διαγώνια τοποθετημένο,
όχι σύμβολο πια — μάλλον μια διακόσμηση.
Σ’ αυτή τη στάση
τον είδαμε, μια νύχτα με πανσέληνο, στο αέτωμα του Παρθενώνα,
ωραίον, μειλίχιον· — τον θαυμάσαμε· του αναγνωρίσαμε ακόμα
μνήμες καλές του γυρισμού μας απ’ την Τροία, πολύτιμες πείρες
και τη χαρά από το ξεπέρασμα τόσων κινδύνων (βέβαια, εμείς
οι λίγοι που επιζήσαμε. Μα οι άλλοι; — ποιός να ξέρει;).
Αργότερα
τον παραστήσαμε πάλι γυμνόν, έφηβο ονειροπόλο, να κοιτάζει
απόμακρα, και ο έρωτας να παίζει ανάμεσα στα στιβαρά του πόδια.

Είθε και τούτη τη φορά να τα βγάλουμε πέρα όπως τότε. Μα, τώρα,
σαν θα τελέψουμε, δε θα νοιαστούμε πια καθόλου για τον Άρη
είτε ντυμένο είτε γυμνόν, —παρότι αρχίσαμε ν’ αξιοποιούμε κιόλας,
μέσα στους πυροβολισμούς και στους καπνούς, τις νέες μας εμπειρίες
σκαλίζοντας κρυφά στο μάρμαρο παλιές, γνωστές αλληγορίες—

(το δόρυ τώρα όχι λοξά, — καλύτερα οριζόντια, κι εκεί πάνω κουρνιαγμένο
ένα πουλί — σπουργίτι ή τσίχλα ή και το περιστέρι εκείνο, το συνηθισμένο).

Καρλόβασι, 19.VΙ.69

Γιάννης Ρίτσος. [1989] 1998. Ποιήματα Ι΄ (1963-1972). 2η έκδ. Αθήνα: Κέδρος.