• Πρόλογος (στην έντυπη έκδοση)
• Έργο-Συντελεστές

Πρόλογος (στην έντυπη έκδοση)

Η παρούσα Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας^[1], η πρώτη τέτοιας έκτασης που εκδίδεται στην Ελλάδα, απαρτίζεται από τρεις τόμους και καλύπτει χρονικό διάστημα περίπου δώδεκα αιώνων (8ος π.Χ - 4ος μ.Χ.). Ο πρώτος τόμος περιλαμβάνει κυρίως ποιητικά κείμενα των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων, ο δεύτερος πεζά κείμενα της κλασικής εποχής, και ο τρίτος ποιητικά και πεζά κείμενα από την ελληνιστική εποχή έως την ύστερη αρχαιότητα.

Ο συγκεκριμένος χαρακτήρας της Ανθολογίας καθορίστηκε πρωτίστως από το πλαίσιο που έθετε η προκήρυξη του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Κινούμενοι μέσα σ᾽ αυτό το πλαίσιο και θέλοντας να προσφέρουμε όχι μια χρηστομάθεια, αλλά μια ανθολογία με κριτήρια σύγχρονα, προσπαθήσαμε τα κείμενα που ανθολογήθηκαν να είναι, ει δυνατόν, πραγματικά “άνθη” ή, τουλάχιστον, αντιπροσωπευτικά των ειδών ή των τάσεων μιας εποχής.

Κατά την επιλογή των κειμένων δεν αποφύγαμε να ανθολογήσουμε και κείμενα, τα οποία, από το πρωτότυπο ή σε μετάφραση, περιλαμβάνονται σε άλλα διδακτικά εγχειρίδια. Αν παραλείπαμε με συνέπεια όλα τα κείμενα των διδακτικών εγχειριδίων, θα αναιρούσαμε τον χαρακτήρα της ανθολογίας, αφού θα ήμασταν υποχρεωμένοι να παραιτηθούμε από κείμενα σημαντικότατα.

Όπου είχαμε τη δυνατότητα να επιλέξουμε ανάμεσα σε λίγο-πολύ ισοδύναμα κείμενα, η επιλογή μας έλαβε υπόψη αφενός τη συμπληρωματικότητα των κειμένων που ανθολογήσαμε σε σχέση με τα περιλαμβανόμενα στα διδακτικά εγχειρίδια, αφετέρου κατά πόσο τα συγκεκριμένα κείμενα θα μπορούσαν να συνδυαστούν ή να διαβαστούν παράλληλα με άλλο ή άλλα κείμενα της Ανθολογίας, ώστε να προκύπτει εν τέλει μια θεματική ενότητα, στο πλαίσιο της οποίας θα είναι δυνατό και διδακτικά επωφελές να εξεταστούν συγκριτικά αποκλίνουσες ή ριζικά διαφορετικές απόψεις για το ίδιο θέμα. Μερικές φορές αφήσαμε να μας οδηγήσουν οι επιλογές κορυφαίων ποιητών.

Όσον αφορά στο πρωτότυπο κείμενο των ανθολογούμενων έργων ή αποσπασμάτων, εφόσον δεν μας δέσμευαν οι υπάρχουσες μεταφράσεις, ακολουθήσαμε, με κάποιες αποκλίσεις, τις εγκυρότερες σύγχρονες κριτικές εκδόσεις. Σε μερικές περιπτώσεις περιορίσαμε τα κριτικά σύμβολα που χρησιμοποιούν οι εκδότες, επειδή επιβάρυναν υπερβολικά την εικόνα του τυπωμένου κειμένου και υπήρχε ο κίνδυνος να λειτουργήσουν ως απώθηση για τον αναγνώστη.

Από τις υπάρχουσες μεταφράσεις επιλέξαμε τις κατά την κρίση μας καλύτερες. Με τις επιλογές μας θελήσαμε ενίοτε να (επανα)φέρουμε στο προσκήνιο μεταφράσεις ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες, όπως είναι η απαράμιλλη μετάφραση του Θουκυδίδη από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, η μετάφραση του Αγαμέμνονα από την Καλλιρρόη Ελεοπούλου ή οι Mεταγραφές του Σεφέρη. Όπου οι υπάρχουσες μεταφράσεις δεν ικανοποιούσαν πλήρως, είτε γιατί βασίζονταν σε παλαιότερες εκδόσεις των κειμένων είτε για άλλους λόγους, εκπονήσαμε νέες. (Στις παλαιότερες μεταφράσεις χρειάστηκε μερικές φορές να γίνουν ορθογραφικές προσαρμογές, κυρίως σε καταλήξεις.)

Τα εισαγωγικά σημειώματα και τα σχόλια δεν εγείρουν αξιώσεις πρωτοτυπίας, προϋποθέτουν όμως τα σημερινά επιστημονικά δεδομένα. Προσπαθήσαμε, στο μέτρο του δυνατού, να είναι έγκυρα τα στοιχεία και οι πληροφορίες που παρέχονται.

Το εικονογραφικό υλικό θελήσαμε να μην είναι απλώς διακοσμητικό, αλλά να συνδέεται οργανικά με το κείμενο που “εικονογραφεί”, κάτι που δεν ήταν ωστόσο πάντα εφικτό.

Καμιά ανθολογία δεν μπορεί να θεωρηθεί οριστική· πολλώ μάλλον μια ανθολογία τέτοιας έκτασης, που εκδίδεται πρώτη φορά και μάλιστα χωρίς την ευεργετική άνεση χρόνου. Πρώτοι εμείς γνωρίζουμε ότι σύντομα θα φανεί, ιδίως στη διδακτική πράξη, ότι θα χρειαστεί να γίνουν βελτιώσεις ή συμπληρώσεις. Ως εκ τούτου θα μας είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτες συγκεκριμένες υποδείξεις που θα μας βοηθήσουν να βελτιώσουμε μελλοντικά την Ανθολογία, η οποία, θέλουμε να πιστεύουμε, περιέχει κείμενα συχνά ενδιαφέροντα και κάποτε συναρπαστικά.

Κλείνοντας θα επιθυμούσαμε να αναφερθούμε με ευγνωμοσύνη στους μεταφραστές και τους εκδότες των κειμένων που δεν βρίσκονται πια στη ζωή. Από τη θέση αυτή ευχαριστούμε θερμά όλους τους άλλους μεταφραστές, ιδιαίτερα εκείνους που με αρχοντική γενναιοδωρία μας επέτρεψαν να ανθολογήσουμε εκτενή αποσπάσματα από πολλές μεταφράσεις τους. Ευχαριστούμε επίσης τους εκδότες των κειμένων και τους εκδοτικούς οίκους^[2] που έχουν εκδώσει τα κείμενα και τις μεταφράσεις καθώς και το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων και μεμονωμένους μελετητές που μας έδωσαν την άδεια να περιλάβουμε στην Ανθολογία πολύτιμο εικονογραφικό υλικό.

¹ Με τον όρο “ελληνική γραμματεία” εννοούμε το σύνολο της γραμματειακής παραγωγής, πρωτότυπης ή μεταφρασμένης, που είναι γραμμένη σε γλώσσα ελληνική

² Αναλυτικά στοιχεία αναφέρονται στο τέλος του τρίτου τόμου.

 

Έργο-Συντελεστές

Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» (Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης)

Πράξη 61 «Διαμόρφωση Μεθοδολογίας Ψηφιακής Διαμόρφωσης των Σχολικών Βιβλίων και Εντύπου Εκπαιδευτικού Υλικού για τα Γλωσσικά Μαθήματα, Αναζήτηση και Προσαρμογή Πρόσθετου Εκπαιδευτικού Υλικού για τα Μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας»

Επιστημονικός Υπεύθυνος: Ι. Ν. Καζάζης

Π4.2.4. Ψηφιακή διαμόρφωση του Ανθολογίου της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας (των Θ. Στεφανόπουλου, Στ. Τσιτσιρίδη, Λ. Αντζουλή, Γ. Κριτσέλη)

Υπεύθυνη παραδοτέου: Τ. Γιάννου

Ομάδα Εργασίας

Γενική επιμέλεια ψηφιοποίησης: Τριανταφυλλιά Γιάννου, Σωτήρης Τσέλικας

Πληκτρολόγηση-Φιλολογική επιμέλεια: Γεωργία Αλβανίδου, Ελένη Μαργαρού, Άννα Μπίσμπα, Στέλλα Σπορίκη, Σπύρος Σπυρόπουλος, Σωτήρης Τσέλικας

Σήμανση-ηλεκτρονική επεξεργασία: Αθανάσιος Μαυρόπουλος

Συλλογή-επεξεργασία εικονογραφικού υλικού: Αθανασία Μαργώνη, Σοφία Τρομάρα

Σχεδιασμός ηλεκτρονικού περιβάλλοντος: Τριανταφυλλιά Γιάννου

Τεχνική υλοποίηση: Ινστιτούτο Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών - Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (Ε.Κ.Ε.Τ.Α.)