πιστοποίηση ελληνομάθειας.

Παλαιογενετική

Μεσαιωνικό μωρό ρίχνει φως στα μυστικά του εγκεφάλου

Πώς μπορεί ένα βρέφος που έχασε τη ζωή του τον 13 αιώνα μ.Χ. να «μιλήσει» σήμερα στους επιστήμονες; Έχοντας υποστεί μια φυσική διαδικασία μουμιοποίησης στην υγρασία της Βρετάνης, ο εγκέφαλος του παιδιού έχει διατηρηθεί σε άριστη κατάσταση και αναμένεται να φωτίσει την εξελικτική μας πορεία

Πιθανότατα μόλις έλεγε τις πρώτες του λέξεις όταν πέθανε κάπου στη Βρετάνη της Γαλλίας πριν από περίπου οκτώ αιώνες. Ήταν μόνο 18 μηνών βρέφος. Έμεινε κλεισμένο μέσα στην «τελευταία κατοικία» του, η οποία έμελλε να είναι τελικώς η… προτελευταία ως πριν από 12 χρόνια, οπότε γάλλοι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως το μικρό φυσικά μουμιοποιημένο σώμα του. Γύρισε έτσι ξανά στον «επάνω κόσμο». Και τώρα πια, με την αλματώδη πρόοδο της τεχνολογίας, τα απομεινάρια του «ξαναμίλησαν» μέσα σε εργαστήρια του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης. Εκεί ερευνητές, μεταξύ των οποίων και μία Ελληνίδα, η δρ Χριστίνα Παπαγεωργοπούλου, ανέλυσαν εξονυχιστικά τον εγκέφαλο του παιδιού και ανακάλυψαν κάτι που κανένας δεν θα φανταζόταν ότι θα μπορούσε να μείνει ανέπαφο από τον Μεσαίωνα ως σήμερα: εγκεφαλικά κύτταρα!

Η υγρασία στην υπηρεσία της επιστήμης

Μπορεί το παιδάκι αυτό να ήταν άτυχο στην τόσο δα ζωή που πρόλαβε να ζήσει σε τούτον τον κόσμο, ωστόσο το σημείο ταφής του φαίνεται τελικώς ότι… άνοιξε την τύχη των επιστημόνων. Και αυτό διότι ένας συνδυασμός παραγόντων, όπως τα επίπεδα υγρασίας του εδάφους που «φιλοξένησε» το φέρετρό του επί εκατοντάδες χρόνια, βοήθησε στο να διατηρηθούν ανέπαφα μέσα στους αιώνες κύτταρα στον ιππόκαμπο του εγκεφάλου του- ένα εύρημα άκρως σπάνιο σε παγκόσμιο επίπεδο. Ευρήματα σαν και αυτό ελπίζεται ότι θα ρίξουν μελλοντικά φως σε διαφορετικές λειτουργίες του πιο προηγμένου βιοχημικού υπολογιστή που κρύβεται μέσα στο κρανίο μας.
[…]

Φορμόλη, εχθρός του DΝΑ

Η δρ Ραφαέλα Μπιανούτσι από το Τμήμα Ανατομίας, Φαρμακολογίας και Ιατροδικαστικής του Πανεπιστημίου του Τουρίνο της Ιταλίας, η οποία επίσης συμμετείχε στη μελέτη, σκιαγραφεί στο «Βήμα» το «προφίλ» του σημαντικού ευρήματος: το παιδί βρέθηκε μέσα σε ένα φέρετρο από ξύλο ιτιάς τυλιγμένο σε δέρμα, ενώ το κεφάλι του ήταν τοποθετημένο επάνω σε ένα μαξιλάρι φτιαγμένο από φυτικές ίνες. Έπειτα από ραδιοχρονολόγηση με άνθρακα 14 ο σκελετός χρονολογήθηκε στον 13ο αιώνα μ.Χ. Η ηλικία του εκτιμήθηκε ότι ήταν το ενάμισι έτος με βάση την εξέταση της οδοντοστοιχίας του και το μήκος των οστών του. Το φύλο του δεν ήταν δυνατόν να προσδιοριστεί με τη χρήση μοριακών μεθόδων εξαιτίας των μη αναστρέψιμων φθορών που είχε υποστεί το DΝΑ του. Για ποιον λόγο το γενετικό υλικό του καταστράφηκε σε τέτοιον βαθμό; Μετά την ανακάλυψή του ο εγκέφαλος και συγκεκριμένα το αριστερό ημισφαίριο φυλάχθηκε στη Γαλλία μέσα σε διάλυμα φορμόλης. Πριν από δύο έτη ωστόσο μεταφέρθηκε στη Ζυρίχη προκειμένου να αναλυθεί ενδελεχώς, όπου και «κατοικεί» ως σήμερα. Σύμφωνα με την κυρία Παπαγεωργοπούλου, το γεγονός ότι επί έτη ο πολύτιμος εγκεφαλικός ιστός διατηρήθηκε σε φορμόλη δείχνει τον «υπαίτιο» για την καταστροφή του γενετικού υλικού του: «Είναι πλέον γνωστό ότι η φορμόλη δεν αποτελεί το καλύτερο μέσο συντήρησης και αυτό διότι καταστρέφει το DΝΑ.Για τον λόγο αυτόν γενετικές εξετάσεις που διεξάγαμε δεν έδωσαν αποτελέσματα. Έτσι χάθηκε ένα σημαντικό κομμάτι πληροφορίας». Η φορμόλη αποτελεί ένα διάλυμα που περιέχει 35%-40% φορμαλδεΰδη, 10%-15% μεθανόλη, περίπου 50% νερό και ίχνη μυρμηκικού οξέος και χρησιμοποιείται επί μακρόν στη συντήρηση ανατομικών παρασκευασμάτων. Τα τελευταία χρόνια έχει φανεί ότι σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο γενετικό υλικό των παρασκευασμάτων:«Γενικά πάντως οι αποφάσεις σχετικά με τη συντήρηση ιστών που έχουν μουμιοποιηθεί σε υγρό περιβάλλον, όπως ήταν και το συγκεκριμένο δείγμα της Βρετάνης, είναι πολύ δύσκολες και το όλο θέμα συνεχίζει να αποτελεί σημείο τριβής μεταξύ των επιστημόνων. Η άμεση λύση σε τέτοιες περιπτώσεις είναι η φορμόλη, η οποία γνωρίζουμε πλέον ότι δεν αποτελεί την καλύτερη εναλλακτική. Φαντάζεται κάποιος εύκολα ότι το 1998,12 χρόνια πριν, όταν ελήφθη η απόφαση για τη διατήρηση του μεσαιωνικού σκελετού, τα πράγματα ήταν ακόμη πιο θολά» υπογραμμίζει η ελληνίδα ειδικός.

Σφοδρό χτύπημα στο κεφάλι

Σε ό,τι αφορά την ακτινολογική ανάλυση που διεξήχθη με χρήση αξονικής και μαγνητικής τομογραφίας, αυτή ξεδιάλυνε ως έναν βαθμό το… τοπίο σχετικά με την πιθανή αιτία θανάτου του μικρού παιδιού. Συγκεκριμένα λίγο μετά την εύρεση του σκελετού ένας γάλλος γιατρός είχε προχωρήσει σε εξέτασή του και είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το παιδί είχε εμφανίσει αιμάτωμα στον εγκέφαλο καθώς εντοπίστηκε η συγκέντρωση μεγάλου αριθμού ερυθροκυττάρων στην επιφάνεια του εγκεφαλικού φλοιού. «Με δεδομένο ότι το κρανίο του ήταν σπασμένο, το ερώτημα ήταν αν ο θάνατός του επήλθε από κάποιο χτύπημα το οποίο προκάλεσε το αιμάτωμα και του στοίχισε τη ζωή. Η ύπαρξη πολλών ερυθροκυττάρων στην επιφάνεια του εγκεφαλικού φλοιού υποδεικνύει την πιθανή ύπαρξη αιματώματος, αν και η ακτινολογική μελέτη δεν επαλήθευσε αυτό το εύρημα. Πάντως δεν μπορούμε να καταλήξουμε τουλάχιστον αυτή τη στιγμή σχετικά με το αν το χτύπημα που οδήγησε στο σπάσιμο του κρανίου προηγήθηκε του θανάτου ή έγινε μετά θάνατον»σημειώνει η κυρία Παπαγεωργοπούλου. Σε κάθε περίπτωση τα αίτια θανάτου παραμένουν ασαφή. Από την πλευρά της, πάντως, η δρ Μπιανούτσι αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο τα κατάγματα στο κρανίο να αποτελούν το «κλειδί» των αιτίων θανάτου μαρτυρώντας ότι το βρέφος δέχθηκε ένα βίαιο χτύπημα που του στοίχισε τελικώς τη ζωή. Καλά φυλαγμένο εξελικτικό μυστικό Πώς όμως στη Βρετάνη διατηρήθηκε επί σχεδόν οκτώ αιώνες ένας εγκέφαλος σε τόσο καλή κατάσταση μέσα σε ένα φέρετρο; Συνδυασμός παραγόντων εικάζεται ότι οδήγησε σε αυτό το σπάνιο αποτέλεσμα. Στη συγκεκριμένη περιοχή στην οποία υπάρχουν τρία ποτάμια το έδαφος, όπως είναι επόμενο, εμφανίζει υψηλά ποσοστά υγρασίας. Οι ειδικοί γνωρίζουν ότι πτώματα τα οποία βρίσκονται σε πολύ υγρές συνθήκες όπως αυτά που ανευρίσκονται στη θάλασσα ή σε λίμνες- έχουν υποστεί μια διαδικασία που ονομάζεται σαπωνοποίηση και η οποία θεωρείται πιθανή αιτία φυσικής μουμιοποίησης.
[…]